Skip to main content

ხიდისთავის გლეხების მოთხოვნები

 გურიის ამბები

ხიდისთავი, თებ. 24
    ხიდისთავში ყველაზე უფროა გაძლიერებული მოძრაობა. ყრილობაზე 2000-ზე მეტი ქალი და კაცი მოვიდა. კრიმ-გირეის სიტყვის მოსმენის და მოლაპარაკების შემდეგ აირჩიეს 25 დეპუტატი, რომელთა რიცხვში სამი ქალი იყო.
    დეპუტატებმა იკითხეს, ვინ იქნება პასუხის მგებელი, რომ ჩვენ რამე დაგვიშავდეს აქ ლაპარაკისთვისო. კრიმ-გირეი დაჰპირდა, მე ვარ თავმდები, რომ თქვენი პიროვნება ხელშეუხებელი იქნებაო. - ვინ იქნება თავმდები, რომ ჩვენი ნათქვამი სწორედ გადაითარგმნება და ჩაიწერება? - კრიმ-გირეი: აქა გვყავს მოენე, გარდა ამისა თქვენი სიტყვები ქართულადაც იქნება ჩაწერილი, აქ არიან თქვენი, ქართველი მწერლებიც, რომლებიც დაგვეხმარებიან სიმართლის დასაცველად.
    ამის შემდეგ დეპუტატებმა დაიწყეს ლაპარაკი თავის ჭირ-ვარამზე. თქვენ გამოგგზავნათ მთავრობამ გურიაში და კერძოდ ხიდისთავში ჩვენი ცხოვრების გამოსაძიებლად, მაგრამ ცდებით, თუ გგონიათ, რომ აქ ხდება ის, რაც არ არის სხვაგან. თქვენ ჰკითხულობთ, თუ რატომ ხდება ეს მოძრაობა?! ხალხი მოძრაობს, ღელავს იმიტომ, რომ სამი რამ უნდა: პური, სამართალი და თავისუფლება. სანამ ამას არ მივიღებთ, ჩვენი დაწყნარება შეუძლებელია.
    ვამბობთ „პურიო“, მაგრამ არ ვთხოულობთ, რომ მთავრობამ დააცხოს პური და მოწყალებასავით მოგვაწოდოს. მოწყალება არ გვინდა!.. ჩვენ ვმუშაობთ, წელებზე ფეხს ვიდგამთ, შიმშილით ვკვდებით, შეხედეთ, აი ამ ხალხს, ჩონჩხები არიან, კუჭი გვეწვის და იმიტომ ვლაპარაკობთ. ლუკმა რომ ვიშოვნოთ, შრომაა საჭირო, მაგრამ შრომა და მუშაობა შეიძლება მხოლოდ მიწაზე, ჩვენ კი არც მიწა გვაქვს, არც წყალი. ყველაფერი სხვისია. ხალხის უმრავლესობას საკუთარი მიწა არა აქვს, თუ აქვს რამე, მხოლოდ სახელად, თორემ ნამდვილად არა გააჩნია-რა. რომ მოგვშივდება, იძულებული ვხდებით, სხვის ადგილზე ვიმუშავოთ, მაგრამ ჩვენი ნაშრომის ნაყოფი სხვას მიაქვს. ღვთის და კაცის მოსაწონი კანონი ისაა, რომ ადგილი, რომელსაც ამუშავებს გლეხი, მისი იყოს, დღეს ასე არ არის, ქვეყანა სხვაფერაა მოწყობილი...იჯარით ვიღებთ სხვის მიწას, ვეხვეწებით მემამულეს, ორი წილი ჩვენი იყოს, ერთი შენითქვა; როდესაც ხვეწნა არ გაგვივიდა, ბრძოლა და წინააღმდეგობა დავუწყეთ, ამისთვის დაგვესია პოლიცია ყაზახი, მამასახლისი, მწერალი, მღვდელი. გვცემენ, ხმას არ გვაღებინებენ. პოლიცია თვითონ მოდის ყანაში და ძალით მიაქვს მემამულის ნაწილი სიმინდი. პოლიცია და სასამართლო თავად-აზნაურობისთვის არსებობს. ჩვენ რომ მივიდეთ, მთელს დღეს გვაცდევინებენ და ერთს სიტყვასაც არ გვაღირსებენ. მამასახლისები ნივთებს გვიყიდიან და ფული მიაქვთ მემამულისათვის. თუ რიგიანი მამასახლისი გამოერია ვინმე, მაშინვე დაატუსაღებენ და ციმბირშიც აგზავნიან (ჩოჩხათის და მიქელგაბრიელის მამასახლისები). მამასახლისის უფლებაც წაგვართვეს, თვითონ გვინიშნავენ ჯამაგირიან მამასახლისებს და ჯამაგირის გადახდას ჯარიმად და სასჯელად გვადებენ, თითქოს უამისოდაც არ ვიყოთ დასჯილნი!..
    რაც სახნავ მიწაზე გითხარით, ის უნდა გითხრათ საბალახოზე, ტყეზე. რაც ჩვენს გარშემო საძოვარი ადგილებია, სხვისია. სხვის მიწაზე რომ მოვაძოვოთ საქონელი, საქონელი არ ღირს იმ ფასად, რაც გადაგვხდება. ამდენი ხალხი ვცხოვრობთ ერთ მუჭა მიწაზე, საჭმელი არ გვყოფნის, ვიხოცებით. ამიტომ უნდა შემცირდეს ღალა, თუ სრულად მოსპობა არ შეიძლება.
    დღევანდელი მტავრობა ჩვენს მოთხოვნილებას ყურადღებას არ აქცევს, პურის მაგიერ ქვა მოგვცა სამართალის მაგიერ- მათრახი. ამ ბოლო დროს უსამართლობა და ძალ-მომრეობა კიდევ უფრო გაიზარდა, აი, იმ დიდი მთის ოდენა გახდა. ამისათვის ტყეზე, მიწაზე ღალის შემცირებას ვერ მივანდობთ ყაზახებს, პოლიციას და მათრახებს; ეს უნდა მიენდოს ხალხის არჩეულ კომიტეტებს.
    მიწა არა გვაქვს, სიმინდი არ გვყოფნის საყოფნი, უნდა ვიყიდოთ. საყიდელ ფულს, სხვათა შორის, ვშოულობდით არაყის გამოხდით. ჩვენში ადესას (იზაბელას) ღვინო მოდის, რომელიც მალე ფუჭდება, ამ ღვინისაგან ვაკეთებთ არაყს, მაგრამ დღეს ისეთი ბაჟი დაადვეს არაყის გამოხდას, რომ არ შეგვიძლია არაყის გამოხდა. უნდა მოისპოს ეს ბაჟიც.
    გლეხებს ისიც გვეყოფა, რომ ნამდვილ გადასახადს ვიხდით, ისეთს, რომელსაც პირდაპირი გადასახადი ჰქვია. ამიტომ უნდა მოისპოს დაფარული გადასახადები.
    ჩვენში არიან სახელმწიფო გლეხები. ამათ უნდა მიეცეს სრულ საკუთრებად ის მიწა, რომელიც თავის ოფლით და სისხლით მოურწყავთ. უნდა მოისპოს აგრეთვე ნედოიმკა, რომელსაც ზღაპრის გველეშაპივით არც ბოლო უჩანს, არც თავი. (აქ დეპუტატებმა აღნიშნეს, რომ გადასახადს მამასახლისსაც აძლევენ, ბოქაულსაც: ხშირად მიცემულ ფულში კვიტანციას არ ღებულობენ, ერთი და იგივე ფული ორჯერ ხდებათ; შარშან ზაფხულში მანიფესტი გამოვიდაო, მაგრამ ჩვენ მაინც გადაგვახდევინესო. ბოქაული სხვაგან გადაიყვანეს და სად შეგვიძლია, რმო იმას ვსდიოთ, ვუჩივლოთ).
    ბევრია ისეთი თავდაუხსნელი გლეხი, რომელსაც ათასჯერ გადაუხდია თავის მიწის ფასი. ასეთი დროებითი ვალდებული გლეხები დაუყოვნებლივ უნდა განთავისუფლდნენ მიწიანათ სახელმწიფოს ხარჯით.
    ეკლესიის მსახურები დღეს, იმის მაგიერ, რომ ჩვენ გაგვიძღვენ და დაგვიცვან, ჩვენს მტრებს ექომაგებიან, სიმართლის წინააღმდეგ მიდიან, ამიტომ ჩამოერთვას ეკლესიას მიწები და გადაეცეს ხალხს.
    გვეუბნებიან სახელმწიფოს მოთხოვნილებები აქვს და მათ დასაკმაყოფილებად საშუალებაა საჭიროო. ძალიან კარგი, მაგრამ ეს საშუალება მდიდარმა უნდა მისცეს და არა ღარიბმა. გადასახადი უნდა დაწესდეს შემოსავალზე და მცირე შემოსავალზე სრულიად მოისპოს: თუ კაცს იმდენი შემოსავალი აქვს, რომ ძლივს ყოფნის თავის ოჯახისთვის, იმას რომ ეს შემოსავალი წავართვათ, თვითონ ქვას და მიწას ხომ ვერა სჭამს.
    ცხოვრება გართულდა, ბრძოლა გამწვავდა: ვისაც სწავლა არა აქვს, ის დამარცხებულია. როგორც ჰაერი და წყალი, ისე საჭიროა განათლება ადამიანისთვის. ჩვენ გლეხებს დღეს სახსარი არა გვაქვს და გაუნათლებელნი ვრჩებით. ამიტომ უნდა დაწესდეს საყოველთაო, სავალდებულო და უფასო სწავლება 16 წლამდის, განურჩევლად წოდებისა, ეროვნებისა და სქესისა.
    გადასახადების სიდიდეზე ვლაპარაკობდით. ბევრი მეტად ახირებული და გაუგებარი გადასახადი გვაწევს კისერზე გლეხებს. მაგალითად, ოზურგეთში და ამ ჩვენ კანცელარიაზე ვინახავთ ცხენებს ჩვენის ხარჯით. რატომ? ვინც-კი დაინძრევა მთავრობის მოხელე ყველა ჩვენის ზურგით და ჩვენის ხარჯით დადის. უნდა განვთავისუფლდეთ ასეთი ზედმეტი ხარჯებისაგან.
    ყოველ წლივ ვიხდით ფულს თუ სიმინდს მაღაზიისათვის, რომ გაჭირვების დროს რამე დახმარება მოგვეწიოს, მაგრამ, როგორც სჩანს, ეს მაღაზია ჩვენთვის არ ყოფილა, შარშან შიმშილობა იყო ჩვენში და ერთი კაპეიკის შემწეობა არავის მიგვიღია მაღაზიიდან.
    ასე გვატყვილებენ და გვცარცვავენ, ამოვიღეთ ხმა და გვცემენ, გვატუსაღებენ, გუბერნატორი მოვიდა საჩივარი რომ დავაპირეთ, მოგკლავთო, დაგვიბარა, და მაშინვე დაატუსაღა 30 ჩვენი ამხანაგი (აქ წინ წამოდგა ერთი დეპუტატთაგანი, მამასახლისად ნამყოფი კალანდაძე, რომელსაც ჯვარ-მედლებით აქვს შემოსილი გული. კალანდაძე ამბობს: ჩვენს გაჭირვებაზე რომ დავიწყე ლაპარაკი, გუბერნატორმა გამლახა და ჯვარ-მედლები შემომაგლიჯა [გაუგებარია] მომცეს ჯვარი და მედლები, თუ მე [გაუგებარია] პატივისცემა არ ექნებოდა მათ! მე [გაუგებარია] ერთი მარჩენალი შვილი ციმბირში გადამიკარგეს, რად მინდა ამის შემდეგ სიცოცხლე, ის მირჩევნია რომ მოვკვდე!)...
    თუ მთავრობა გვავიწროვებს, არანაკლებ გვცარცვავენ მღვდლები [გაუგებარია]. მოისპოს ასეთი უსამართლობა და ეკლესიის და მღვდლების შენახვა მიენდოს იმათ, ვისაც სურს. მღვდელი სულის საცხონებლად არის ვითომ, მაგრამ სულის ცხონება სინიდისის და გულის საქმეა, აქ ქრთამი არ გავა და შუამდგომლები მეტია. არ გვინდა აგრეთვე, რომ სკოლის საქმეში გაერიონ მღვდლები.
    დღეს აქ შევიკრიბეთ ამდენი ხალხი და გეუბნებით ჩვენს გაჭირვებას. აბა ყოფილა წინად მაგალითი, რომ ხალხი მოეწვიოთ და ხალხს ელაპარაკა თავის გაჭირვებაზე? ასე რომ შევკრებილიყავით, გვცემდნენ, გაგვამათრახებდნენ. ვთხოულობთ, რომ მოგვეცეს ნება თავისუფლად შევიკრიბოთ და ვილაპარაკოთ, რასაც ჩვენი სინიდისი გვეუბნება. მაგრამ ეს არ კმარა. უნდა შეგვეძლოს ისიც, რომ ჩვენი გაჭირვება სხვასაც გავაგებინოთ, მოგვეცეს თავისუფლება მწერლობისა. არ მოგვწონს მემამულის პირობები, არ გვინდა ვიმუშაოთ მის მიწაზე, - მოგვეცეს თავისუფლება გაფიცვისა.
    ამასთანავე ვთხოულობთ, რომ განთავისუფლებულ და დაბრუნებულ იქნეს ყველა, ვინც გაფიცვის, შეკრების და ლაპარაკისათვის დატუსაღებული და გადასახლებული იქნა. მაგალითად შარშან ჩვენი საზოგადოების გლეხები შეიკრიბნენ საყანე მიწის შესახებ მოსალაპარაკებლად, უცბად მოცვივდნენ ყაზახები, ორი გლეხი მოჰკლეს, მესამე წყალში დაიხჩვა, მეოთხე ციხეში მოკვდა, რამდენიმე დაიჭირეს და რუსეთში გადაასახლეს. ბოლო მოეღოს ასეთ უსამართლობას და დღესვე დაბრუნებულ იქნენ სახლში უდანაშაულოდ დასჯილნი.
    ჩვენ ვთხოულობთ აგრეთე, რომ მოისპოს სალდათობა. ჯარის შენახვა დიდძალი ფული ჯდება და ეს ფული ყველა ჩვენ გვხდება. თუ საჭირო იქნება, ყველანი გამოვალთ საომრად. დღევანდელი ჯარის მაგიერ დაწესდეს საყოველთაო მილიცია.
    მოისპოს წოდებრივობა. ნუ იქნება თავადი, აზნაური, გლეხი, იყოს მოქალაქე. რასაც ჩვენ ვაკეთებთ, ის აკეთოს ყველამ.
    კარგად ვიცით, რომ ყველა ჩვენი მოთხოვნილების დაკმაყოფილება შეუძლია მხოლოდ ხალხის მიერ არჩეულ მთავრობას. საყოველთაო, სწორის, დახურულის კენჭის ყრით, ქალმა და კაცმა, თათარმა და ქრისტიანმა, რუსმა, ქართველმა, სომეხმა - მიიღოს მონაწილეობა არჩევნებში. ის კანონები, რომლებიც ჩვენს მოთხოვნილებებს დააკმაყოფილებს, შეიმუშავოს ხალხმა. ამასთანავე სოფელს, მაზრას, ქალაქს მიეცეს ფართო თვითმმართველობა.
    დასასრულ: ჩვენ ვთხოულობთ, რასაც თხოულობს მთელი რუსეთი. ჩვენ ვართ მშვიდობიანი მშრომელი ხალხი, დააკმაყოფილეთ ჩვენი მოთხოვნილებანი, რომ შეგვეძლოს განვაგრძოთ შრომა. აქ მტერი, იაპონია, არ არის. ჩვენ რუსეთის წევრები ვართ და გთხოვთ, უკან წაიყვანოთ ჯარი. ახლა გაზაფხულია, მუშაობის დროა. აქ-კი ჯარი მოგვადგა და ჩვენ არ შეგვიძლია დამშვიდება და დაწყნარებულად მუშაობა.
 

კრიმ-გირეი: გახსოვდეთ, რომ მე აქ მოვედი არა ჩემს საქმეზე, არამედ თქვენი გაჭირვების გასაგებად და მიუხედავად იმისა, რომ თქვენ მიერ გამოთქმული სიმართლე ჩემთის მწარე იქნება, მაინც გთხოვთ, პირდაპირ და გულწრფელად ისაუბროთ ყველაფერზე რაც ეხება თქვენს ცხოვრებას, თქვენს გასაჭირს

დეპუტატი: კარგი, ჩვენ ღიად და გულწრფელად ვიტყვით იმის შესახებ, რაც გვატნჯავს, რასაც სამართლიანად ვითხოვთ, მაგრამ ვინ უზრუნველყოფს, რომ ჩვენი თავისუფალი სიტყვა ჩვენვე არ მოგვიბრუნდება  პოლიციის სისასტიკის სახით? ჩვენ ეს არაერთხელ გამოვცადეთ!

კრიმ-გირეი: მე ვერ ვიქნები თქვენი ხელშეუხებლობის გარანტი როცა მე აქ არ ვიქნები. შესაძლოა, რომ ვინმეს მართლაც შეხვდეს უსიამოვნება და ასეთ შემთხვევაში გთხოთ, დაუყოვნებლივ მაცნობოთ მე და მე გიშუამდგომლებთ, აქვე, თქვენი ხელშეუხებლობის დაცვის მიზნით მე არ გეკითხებით ჩემთან მოსაუბრეების სახელებს და გვარებს.

დეპუტატი: კარგი, ვინ უზრუნველყოფს, რომ ყველაფერი, რასაც ვიტყვით, დამახინჯების გარეშე შევა ოქმში? ჩვენ არ გვაქვს მისი შემოწმების შესაძლებლობა.

კრიმ-გირეი: მე მყავს ისეთი თარჯიმანი, რომელსაც ვენდობი. თუ ის რამეში შეცდება, მათ შეუძლიათ დახმარება (მიუთითებს კორესპონდენტებზე).

დეპუტატი: თქვენ მოხვედით გურიაში იმიტომ, რომ თითქოს აქ რაღაც განსაკუთრებული ხდება, რაღაც ისეთი, რაც თითქოს მთელ რუსეთში არსად გაგონილა. თქვენ ამაში სცდებით.

კრიმ-გირეი: მე აქ მოვედი იმ მიზეზების გამოსარკვევად, რამაც გამოიწვია შეტაკებები ხალხს და ხელისუფლებას შორის და არა თქვენს შორის დამნაშავეების გამოსავლენად.

დეპუტატი: მაშ მოისმინეთ რასაც ვიტყვით. ჩვენი მოთხოვნები გამოიხატება სამ სიტყვაში: ჩვენ გვინდა პური, სამართლიანობა და თავისუფლება. ჩვენ არ გვაქვს არც პირველი, არც მეორე, არც მესამე. თავიდან ვთქვათ პურის შესახებ. ჩვენ, რა თქმა უნდა, არ ვითხოვთ მზა, გამომცხვარ პურს. სრულებითაც არა! ჩვენ ვითხოვთ რომ ჩვენი შრომის ნაყოფით ვისარგებლოთ ჩვენ და არავინ ის არ წაგვართვას. შეხედეთ ამ ხალხს: აქ თქვენს წინაშე დგას მშრომელი, მუშა ხალხი და ამის გაგება ერთი შეხედვითაც არაა რთული, ისინი ჩონჩხივით მშრალები და მზისგან გაყვითლებულები არიან. ნუთუ მათ არ აქვთ უფლება მოითხოვონ რომ საკუთარი შრომის ნაყოფი, საკუთარი ოფლით და სისხლით მოპოვებული პურის ნაჭერი თვითონვე მოიხმარონ და არ მისცენ ვიღაც პარაზიტს? დიახ, ჩვენ ამის უფლება არ გვაქვს, ჩვენ ეს ვიცით. მიზეზი, რის გამოც ჩვენი შრომის ნაყოფს სხვები, უსაქმურები ჭამენ, იმაში მდგომარეობს, რომ მშრომელი, მიწათმოქმედი ხალხი - მიწის გარეშეა. მათ მიერ დამუშავებული და მათი ოფლით მორწყული მიწა სხვისი საკუთრებაა. გლეხი იძულებულია დათანხმდეს იმ პირობებზე რომელსაც მას მემამულე სთავაზობს და ეს მას აგდებს გამოუვალ მდგომარეობაში, საიდანაც ახლა ის საკუთარი ძილებით ცდილობს გათავისუფლებას. რაღა დარჩენია უბედურ მიწისმოქმედს? მას არ აქვს არც საკუთარი მიწა, არც სასამართლო, რომელიც დაიცავდა მას მემამულის სისასტიკისგან. ირგვლივ ჩვენ მხოლოდ უსამართლობას ვაწყდებით. სასამართლო და პოლიცია მემამულის ხელში არსებული იარაღია, რომლითაც იგი უკვე დიდი ხანია სარგებლობს ჩვენს შესავიწროვებლად. დიახ, პოლიცია და მემამულეები ხელ-და-ხელ გვებრძვიან ჩვენ - მიწათმოქმედებს.

კრიმ-გირეი: მე მინდა ვიცოდე, პოლიცია თვითნებურად ერევა თქვენს საქმეში მემამულეებთან თუ მემამულეები მიმართავენ მას?

დეპუტატი: ხშირად ერევა თვითნებურად, მაგრამ უმეტეს შემთხვევაში სტრაჟნიკებს მემამულის თხოვნით გვიგზავნიან, რათა მოსავლის ნაწილი ძალით წაგვართვან. თუ ვინმე შეწინააღმდეგებას გაბედავს, მათთვის მზადაა მათრახები, ციხე, ხშირად ციმბირში გაგზავნაც. ნუთუ კიდევ დამტკიცება სჭირდება, რომ პოლიცია მემამულეებს ეკუთვნით?

კრიმ-გირეი: კი მაგრამ სოფლელების მიერ არჩეული მამასახლისი არ იცავს გლეხის ინტერესს?

დეპუტატი: მე თითონ ვიყავი მამასახლისი რამდენიმე წლის განმავლობაში და ვიცი, როგორ მართავს მამასახლისებს მთავრობა. განა მამასახლისს შეუძლია არ დაემორჩილოს ბოქაულის და მაზრის უფროსის ბრძანებას? ის ყველაფერში დამჯერი  მონაა ამ მბრძანებლებისა, ეს უკანასკნელნი კი - ხალხის მტრები. დაუმორჩილებლობისთვის, გლეხის ინტერესის დაცვისთვის მამსასახლის ელის მკაცი სასჯელი.

კრიმ-გირეი: იყო შემთხვევები, როდესაც მამასახლისი შეეწირა ხალხის ინტერესს?

დეპუტატი: იყო და ძალიან ხშირად. მაგალითად შეგვიძლია მივუთითოთ ხარაიშვილი, ხომერიკი, ბოლქვაძე და სხვები. მაგრამ ეს ყველასთვის ცნობილია და სწორედ ამიტომ დავსვით ჩვენ ეს საკითხი. ჩვენ ვიმეორებთ, რომ მიწა უნდა ეკუთვნოდეს მიწათმოქმედ გლეხს და არა მუქთამჭამელს. ჩვენი შრომის ნაყოფი ჩვენს ბეღელში უნდა გროვდებოდეს. სახნავი მიწის მცირე ნაჭრის გარდა ჩვენ არც ტყვე გვაქვს, არც საძოვარი. საზაფხულო საძოვრები ეკუთვნის ხაზინას, ხოლო ზამთრის - კერძო პირებს და ერთიც და მეორეც თავის დროზე ტყავს გვაძრობს. საზაფხულოსაძოვრებით ჩვენ მხოლოდ წელიწადში ნახევარი თვის განმავლობაში ვსარგებლობთ და ამ მცირე დროში ხაზინა ჩვენგან იღებს ღალას 500 რუბლს. იგივე ეხება ტყეს. იქ ხეები ლპება, ჩვენ კი შეშას ვყიდულობთ. ერთი პატარა ტოტისთვის გვაჯარიმებენ. მაგრამ განა ტყე ვინმე შრომის შედეგია? საძოვრები ვინმემ შეკრიბა და ოფლით მორწყო? და აი, საერთოდ უშრომელად მისით სარგებლობენ ხაზინა და მემამულეები და ჩვენ, მშრომლებს, გვიწევს ჩვენივე ნაშრომის მათთვის გადაცემა.  ჩვენ მოვითხოვთ ასეთი წყობის გაუქმებას. საკმარისია ისიც, რაც აქამდე ვითმინეთ!

როცა ჩვენ პურს ვითხოვდით, ქვას გვაძლევდნენ, პოლიცია დახმარების ნაცვლად მათრახებით გვიმასპინძლდებოდა. ბოლოს ჩვენ დავკარგეთ მთავრობის ყველანაირი ნდობა. ჩვენ დარწმუნებული ვართ, რომ მშრომელი ხალხი მისგან არაფერს სასიკეთოს არ უნდა ელოდოს, ამიტომ ჩვენ აუცილებლად მიგვაჩნია საზოგადოების მიერ არჩეული გლეხთა კომიტეტების შექმნა მემამულეებთან და ხაზინასთან მოსალაპარაკებლად. ამ კომიტეტებმა უნდა მოაწესრიგონ მიწის საქმე. ამას მხოლოდ ჩვენ, ბასილეთის გლეხები, კი არ ვითხოვთ, ამას ითხოვენ მთელი რუსეთის გლეხები და მუშები. ახლა ავიღოთ სახაზინო მიწები. ხაზინა ფლობს არამხოლოდ ტყეს, არამედ მის ხელშია ბევრი სახნავი მიწა, ამ მიწისთვის ითხოვენ მაღალ გადასახადებს. ბევრი გლეხი ცხოვრობს ხაზინის მიწაზე და ამიტომ იწოდებიან სახაზინო გლეხებად. ისინი მუშაობენ ამ მიწაზე, იხდიან სხვადასხვა გადასახადებს ხაზინის სასარგებლოდ და თუ დასჭირდებათ მისი დაგირავება ან გაყიდვა - ამის უფლება არ აქვთ. ამიტომ ჩვენ, ბასილეთის საზოგადოება, სხვებთან ერთად ვითხოვთ რომ სახაზინო მიწების ნაკვეთები, რომლითაც სარგებლობდნენ ხაზინის გლეხები, აღიარებულ იქნეს მათ საკუთრებად. გარდა ამისა, რამდენიმე გლეხმა უკვე რამდენჯერმე იყიდა მიწის ერთი და იგივე ნაკვეთი. მიწის დამუშავების დროს მოდის რომელიმე დიდგვაროვანი და სადავოდ ხდის მას: ამბობს, ეს ჩემია. ყველაფერი ეს და ბევრი სხვა გლეხის ცხოვებას აუტანელს ხდის. ამას დაამატეთ ასევე ათასი სახეობა სხვადასხვა, სასოფლო თუ მიწის, გადასახდელისა. და განა შეუძლია ყველაფერწართმეულ გლეხს მუდმივად იხადოს უსაზღვრო გადასახადები, რომლითაც ჩვენი გაუმაძღარი მმრთველები სუქდებიან? არ, ბატონო, ის ვერ გადაიტანს ამას. თქვით, რა შემოსავალმა შეიძლება დააკმაყოფილოს შვიდსულინი ოჯახი?

კრიმ-გირეი: ეს რათქმა უნდა დამოკიდებულია ცხოვრებაზე

დეპუტატი: ჩვენ არ ვსაუბრობთ კარგ, ან მაძღარ ცხოვრებაზე, თუმცა კი მშიერი ვართ.

კრიმ-გირეი: ვფიქრობ, 500 რუბლი საკმარისი იქნება,

დეპუტატი: მაშინ ვითხოვთ, თუ კი 500 რუბლი ასე თუ ისე საკმარისია ოჯახის შესანახად, ვისაც ყოველწლიური შემოსავალი 500 რუბლზე ნაკლები აქვს, გათავისუფლდეს ყველა გადასახადის და მოვალეობისგან. 500 რუბლზე მეტი შემოსავლის მქონენი ვალდებული უნდა იყვნენ გადასახადი გადაიხადონ შემოსავლის მიხედვით, ანუ ვინც მეტ შემოსავალს იღებს, მეტს იხდის. ეს უფრო სამართლიანია. ახლანდელ დროში მოვალეობებს ასრულებს მხოლოდ ის, ვისაც მცირე შემოსავალი აქვს და მუდამ შრომობს, ისინი კი ვისი ჯიბეებიც გასქელებულია, ვისმა ხელებმაც არ იციან შრომა - ისინი არაფერს იხდიან.

ჩვენს შორის ბევრია ე.წ. დროებით ვალდებული გლეხი. ისინი იგივე ყმები არიან. ვისგან და რატომ უნდა გამოიყიდონ მათ თავი? რატომ არიან ისინი ვალდებული, გამოიყიდონ მიწის ის ნაკვეთი, რომელსაც უხსოვარი დროიდან ამუშავებენ? ეს აშკარა უსამართლობაა და ჩვენ ვითხოვთ რომ ყველა არათავისუფალი გლეხი გათავისუფლდეს მისი მიწით ყველა დამატებითი გადასახადის გარეშე. ამის გარდა, გლეხებისთვის ასე უსამართლოდ გამორთმეული გამოსასყიდი თანხა მათვე უნდა დაუბრუნდეთ. ღარიბმა გლეხმა რატომ უნდა გამოისყიდოს მიწა, რომელსაც ის თავიდანვე ჩვენ ასევე ვითხოვთ სახაზინო, საეკლესიო და სამონასტრო მიწების გადაცემას გლეხობისთვის.

კრიმ-გირეი: სახაზინო მიწების დარიგება გლეხებისთვის კავკასიის ზოგიერთ გუბერნიაში უკვე დაწყებულია, საჭიროა მხოლოდ დაჩქარება.

დეპუტატი: ახლა ვთქვათ გადასახადების შესახებ. ჩვენ არ გვაწევს მხოლოდ ის უზომო გადასახადები, რომლებსაც პირდაპირ ვიხდით. ყოველდღიურ ცხოვრებაში ყველაზე აუცილებელი საშინაო ნივთები სპეციალურ გადასახადს ექვემდებარება. ავიღოთ მაგალითად ნავთი, რომელიც ყველა ოჯახისთვის პირველადი საჭიროებაა. აქ, ბაქოში, მოპოვებული ნავთი გადის სადღაც შორს, ინგლისში, სადაც ის უფრო იაფი ღირს, ვიდრე აქ, ჩვენს ეზოში. და იმიტომ რომ ის იბეგრება არაპირდაპირი გადასახადით. ჩვენთვის ნავთის ყიდვა აუცილებელია და შესაბამისად გვიწევს ამ გადასახადის გადახდაც. იგივე ეხება შაქარს. ჩვენგან საზღვარგარეთ გაგზავნილი შაქარი იქ უფრო იაფად იყიდება, ვიდრე ჩვენთან. შემდეგ ავიღოთ სააქციზო გადასახადი სპირტიან სასმელზე. ჩვენი ყურძენი „ადესა“ ღვინოდ არ ვარგა. რამდენადაც ჩვენთან სხვა სახეობები არ მოდის, იძულებული ვართ მისგან გამოვხადოთ არაყი. აქ მთავრობამ ქსელი გაგვიბა: დაიწყო სააქციზო გადასახადის გაძვირება და მიიყვანა იმ ზომამდე, რომ წამგებიანი გახადა ეს საქმიანობაც. ნუთუ ამას სამართლიანობას უწოდებთ? ეს ხომ ჩვენ მიერ დამუშავებული მიწის, ჩვენი შრომის ნაყოფია! ჩვენ ვითხოვთ ამ გადასახადების, ყველა ფარული, ირიბი გადასახადის გაუქმებას...

კრიმ-გირეი: მე შესაძლებელი მგონია შუამდგომლობა არაყზე აქციზის დროებით გაუქმებაზე და არა მხოლოდ გურიისთვის

დეპუტატი: მხოლოდ ჩვენთვის ჩვენ არაფერს ვითხოვთ, ჩვენს მსგავსად იგივე სჭირდება რუსეთის ას მილიონ მოსახლეობას. გარდა ამისა, ჩვენი საზოგადოებიდან იღებენ ყოველწლიურ რაღაც „მაღაზიის“ თანხას 200 რუბლს წელიწადში. მაგალითად გასულ წელს, როდესაც ფუთი სიმინდი ნახევარი რუბლი ღირდა, ჩვენ ვითხოვდით დახმარებას, მაგრამ ყურადღება არავინ მოგვაქცია. სად წავიდა ეს ფული? მთავრობის ჯიბეებში! ჩვენ ვითხოვთ ამ გადასახადის გაუქმებას და აკრეფილი თანხის უკან დაბრუნებას.

ახლა გადავიდეთ სამღვდელოებაზე: ბერებსა და მღვდლებზე, ისინი არანაკლებ ჩაგრავენ ხალხს. მათი ხელობაა თვალთმაქცობა, მორჩილება და მონობა, გირჩევენ ცისადმი მიმართვას, თითონ კი მიძვრებიან ჩვენი ჯიბეებისკენ! ანაზღაურების გარეშე ერთს არ ილოცებენ და მათი მუდმივი საგალობელია ფული, ფული, ფული. ჩვენ უარს ვამობთ სამღვდელოების შესანახ ყველანაირ ხარჯზე და ვითხოვთ ეკლესიის გამოყოფას  სახელმწიფოსგან,  ანუ დაე სამღვდელოება შეინახოს მან, ვისაც სჭირდება მისი ლოცვა-კურთხევა.

ჩვენ ასევე ვითხოვთ, რომ სამღვდელოებას ჩამოერთვას სკოლის გახსნის უფლება. ბავშვების აღზრდაში სამღვდელოებამ არავითარი მონაწილეობა არ უნდა მიიღოს, რადგან ისინი მათი გარყვნილი აზრებით აბნელებენ ბავშვების ფხიზელ გონებას. ღმერთს სურს, ჩვენ სულით და სხეულით  სპეტაკი  ვიყოთ, ჩვენი სინდისის სისპეტაკე - ჩვენი საქმეა და ამიტომ ადამიანის სინდისი თავისუფალი უნდა იყოს.

ჩვენთვის აუცილებელია განათლება, აუცილებელია წიგნების, გაზეთების, კითხვა. ამას ახლა ჩვენში ყველა აცნობიერებს. ის ისევე აუცილებელია, როგორც ჰაერი, წყალი და პური. გაუნათლებელი ადამიანი ცხოვრებაში გამუსადეგარია. ჩვენთვის კი ის ხელმიუწვდომელია, რადგან არსებული ხელიუფლება ყველა ძალით ცდილობს ჩვენს სიბნელეში ჩატოვებას. თუ არა მსგავსი მოსაზრებით, რითი ხელმძღვანელობდა ის, როდესაც უარი გვითხრა ჩვენ თხოვნაზე, ჩვენივე ხარჯით გაგვეხსნა აქ საქალაქო სკოლა? ჩვენ ვითხოვთ, რომ ჩვენთან განათლების საქმე საჭირო სიმაღლეზე იდგეს, ესე იგი 16 წლამდე ასაკის ბავშვების განათლება იყოს უფასო, სავალდებულო და საყოველთაო, მიუხედავად სქესის, კლასის და ეროვნებისა. გარდა ამისა, საშუალო და უმაღლესი განათლების მიღება ყველასთვის უფრო ხელმისაწვდომი უნდა იყოს.

გარდა ყველაფერ ამისა, ჩვენ, გლეხებს და მუშებს არ გვაქვს შეკრების უფლება და ჩვენს გასაჭირზე მსჯელობის უფლება. ასეთი შეკრებები აკრძალულია. რატომ არ უნდა გვქონდეს ჩვენს გაჭირვებაზე საუბრის უფლება? დღევანდელი დღე გამონაკლისია. ჩვეულებრივ, ჩვენს შორის ათსაც არ აძლევენ ერთად შეკრების უფლებას. ჩვენ ვითხოვთ შეკრების თავისუფლებას. თუ ჩვენ ერთად შევიკრიბებით, თავს დაგვესხმებიან სტრაჟნიკები და კაზაკები ქვებით და მათრახებით. ჩვენ გვსჯიან სამარცხვინო ფიზიკური სასჯელებით, იკდლებენ ჩვენს საცხოვრებელს და რასაც უნდათ იმას სჩადიან. ჩვენ ვითხოვთ ასეთი წესრიგის გაუქმებას, ჩვენ ვითხოვთ, რომ პიროვნება და საცხოვრებელი იყოს ხელშეუხებელი.

კრძალავენ არა მხოლოდ საუბარს, არამედ ჩვენი ცხოვრების გაზეთებში გაშუქებას. პრესაში ჩვენს შესახებ სიტყვას ვერ ნახავთ. ამბობენ, რომ მას არ აქვს ამ საკითხთან შეხების უფლება. რატომ არ შეიძლება პრესაში სწორი მონაცემების გამოქვეყნება? ჩვენ ვითხოვთ, რომ პრესას ჰქონდეს ჩვენი ცხოვრების სინამდვილეის აღწერის თავისუფლება.

ჩვენთვის აკრძალულია გაფიცვები. ჩვენ ერთმანეთში მოვილაპარაკეთ: „არ ვიმუშაოთ ძველი პირობებით სხვის საკუთრებაში“ მაგრამ ჩაერია პოლიცია და მიმართა ძალადობას, რათა წინააღმდეგობა ჩვენი ცხოვრების გაუმჯობესებისადმი ჩვენი სწრაფვისათვის. ამიტომ ჩვენ ვითხოვთ გაფიცვის თავისუფლებას. აქ, ამ საზოგადოებაში,  ჩვენი ამხანაგების ბევრი სისხლი დაიღვარა ხალხის ინტერესებისთვის. კიდევ უფრო ბევრი ციხეებში იღუპება, სხვები გასახლებული არიან. პოლიციის ასეთი ქმედება მის მიმართ ჩვენს სრულ ზიზღს იწვევს. ჩვენ ვითხოვთ პატიმრობასა და გადასახლებაში მყოფი   ყველა ამხანაგის დაუყოვნებლივ გათავისუფლებას.

ჩვენს ხალხს მძიმე ტვირთად აწევს სამხედრო ვალდებულება. ოჯახს ართმევენ ახალგაზრდა, ჯანმრთელ ახალგაზრდებს და კეტავენ ყაზარმებში 4 წლით. სახლში რჩებიან მხოლოდ ქალები, მოხუცები და ბავშვები. ამგვარად ოჯახი კარგავდ მუშახელს და ამის ზემოდან ყაზარმაში მყოფი ჯარისკაცის შენახვა იმავე ოჯახს აწვება არასაჭირო ტვირთად. ჯარისკაცის, სანამ ის სამხედრო ვალდებულებას იხდის, შეახვა ოჯახს წელიწადში 60-120 რუბლი უჯდება. საიდან უნდა იშოვოს ეს ისედაც უქონელმა ხალხმა? ოჯახი სესხულობს ფულს მევახშეებისგან და კიდევ უფრო მეტად ვალიანდება. მაგრამ ეს კიდევ ყველაზე მთავარი არაა. ჩვენ ვფიქრობდით, რომ ჯარი არსებობს ჩვენს დასაცავად, ვფიქრობდით, რომ ჩვენი შვილები, რომლებსაც ჩვენი სახსრებით ვინახავთ, გაგზავნილ იქნებიან მტრების წინააღმდეგ, თუკი ასეთები გამოჩნდებიან, მაგრამ აღმოჩნდა, რომ ჩვენ ჩვენს ვაჟებს ვგზავნით ჩვენთანვე საომრად. ჩვენმა ვაჟებმა და ძმებმა ხალხისვე სისხლი უნდა დაღვარონ როგორც ეს მოხდა პეტერბურგის ქუჩებში და სხვაგან! ჩვენ ეს დაუშვებლად მიგვაჩნია და ვითხოვთ მუდმივი ჯარის გაუქმებას, და თუ საჭირო იქნება მტრისგან თავდაცვა, ჩვენ მზად ვართ გამოვიდეთ მის წინააღმდეგ სისხლის უკანასკნელ წვეთამდე.

ჩვენ ვითხოვთ წოდებების გაუქმებას და კანონის წინაშე ყველა მოქალაქის გათანაბრებას. უნდა არსებობდნენ მხოლოდ მოქალაქეები და არა ცალკე წოდებები.

 ჩვენ არ გვაქვს მართლმსაჯულება. ჩვენ ამის შესახებ ზემოთ უკვე ვისაუბრეთ და ისევ ამას ვუბრუნდებით. არსებული სასამართლო დაფუძნებულია ტყუილზე. ვისაც მოსამართლების მოქრთამვის შესაძლებლობა აქვს, ის ყველგან გამართლებული გამოდის. თითქოს ცოტა იყოს, რომ სასამართლო მოსყიდვითია, მისგან საქმის დასრულებასაც ვერ ეღირსები! სრულიად მარტივი საქმე რამდენიმე წელიწადს იწელება. ჩინოვნიკები ადანაშაულებენ ღარიბებს, მაგრამ ქრთამს იღებენ ორივე მხრიდან. ამის გათვალიწინებით ჩვენ ვითხოვთ შემოღებულ იქნას ნაფიც მსაჯულთა სასამართლო, რომელსაც აირჩევს ხალხი საყოველთაო, თანასწორი, ფარული კენჭისყრით. ყველა მოსამართლე და საერთოდ ყველა სხვა ჩინოვნიკი საკუთარ ქმედებით პასუხს უნდა აგებდეს ხალხის წინაშე.

 ახლა ვიკითხოთ, ვის შეუძლია ჩვენი ყველა მოთხოვნის დაკმაყოფილება? განა ხელისუფლებას, რომელიც ყველანაირად გვავიწროვებს და რომელმაც უკვე დიდი ხანია დაკარგა ჩვენი ნდობა? რათქმა უნდა არა! ის ჩვენ ვერ გვიხელმძღვანელებს. ჩვენ ჩვენით უნდა მოვაწყოთ ჩვენი ცხოვრება. ამიტომ ჩვენ ვითხოვთ ხალხისგან არჩეული დეპუტატებისგან შემდგარი დამფუძნებელი კრების მოწვევას. ყველა მოქალაქეს, განურჩევლად ეროვნებისა, რელიგიისა და სქესისა უნდა ჰქონდეს უფლება მიიღოს მონაწილება წარმომადგენლების არჩევაში.

მოუსმინა რა სიტყვას, კრიმ-გირეიმ მადლობა გადაუხადა მართალი სიტყვისთვის და გაემგზავრა ხიდისთავიდან. 

წიგნიდან Очерки Революционного Движения В Гурии, თავი 5

Comments

Popular posts from this blog

გურიის ფეოდალები

გურიის თავადები ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით ფლობს გურიას გურიელი და იტყვის ვარდანის ძეობასა, და სხუანი მის ქვეშენი არიან ესენი: თავდგირიძე და ამილახორი, ჩავიდნენ სამცხიდან, შარვაშისძე მოვიდა აფხაზეთიდამ, ბერიძე, კვერღელისძე, ბერეჟიანი, ნაკაშიძე დასხუანი, აგრეთვე აზნაურნიცა XIX საუკუნეში, დიმიტრი ბაქრაძის თანახმად, გურიაში თავადების შემდეგი გვარები იყო: გურიელი გურიელები გვარად სინამდვილეში ვარდანისძეები იყვნენ, ხოლო გურიელობა კი იყო მათი ტიტული, როგორც გურიის მფლობელებისა. ისინი თავიდან გურიის ერისთავები, XVI საუკუნიდან კი დამოუკიდებელი მთავრები  იყვნენ. გურიელად იწოდებოდა ფეოდალური სახლის უფროსი, სახლის სხვა წევრები - ბატონიშვილებად. გურიელების საზაფხულო რეზიდენცია იყო უჩხუბი, ზამთრისა კი - ოზურგეთი , მამია V გურიელმა რეზიდენცია მთლიანად ოზურგეთში გადაიტანა. საგვარეულო საძვალე - შემოქმედის ეკლესია , საბატონიშვილო - ლესა .  გურიელების გერბი ნაკაშიძე გურიელების შემდეგ გურიის ყველაძე ძლიერი და მდიდარი გვარი იყო. ნაკაშიძეების საგვარეულო მოდის...

მეგრული ტოპონიმები და გვარები გურიაში

გურია, სანამ გურულების წინაპარი მესხების ერთი ნაწილი ამ ტერიტორიაზე დასახლდებოდა, ეკავათ ზანურ (მეგრულ-ლაზურ) ენაზე მოსაუბრე ხალხს. ეს არის ახსნა იმისა, თუ რატომაა ხშირი გურიაში ზანური წარმოშობის ტოპონიმები, ასევე მეგრული დაბოლოების მქონე გვარები. მეგრულ-ლაზური ტოპონომიკა დღევანდელი გურიის ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეების შემდეგ თანდათანობით ჩაანაცვლა ქართულმა, თუმცა ცალკეული ტოპონიმი მაინცაა შემორჩენილი. ამის მიზეზი იყო ქართულ ენაზე მოსაუბრე ტომების ლტოლვა მესხეთიდან ზღვისკენ, რაც განპირობებული იყო ერთი მხრივ ამ ხალხების მიერ ზღვაზე გასასვლელის ძიებით, ხოლო მეორე მხრივ, ქართლში არაბთა შემოსევებით. გვარები ლომჯარია, ჭანტურია, კვირკველია, გაგუა, გოგუა, აფხაზავა და ა. შ. ჰიდრონიმები : ორაგვისღელე, ოჩოჩხა (მთისპირი), ოკვანე, ოსკოჭინე (ჩაისუბანი) ქალაქების და სოფლების დასახელებები: ოზურგეთი - მეგრული თავსართი „ო“ შეესაბამება ქართულ თავსართს „ა“ (ო-ზურგ-ეთი, სა-ზურგ-ეთი). ოზურგეთი და მისი შემოგარენი ზურგის ფუნქციას ასრულებდა ოსმალეთის იმპერიასთან ბრძოლაში და ამით აიხსნება ქალაქის ს...

გურულების შესახებ

იაკობ გოგებაშვილი: წინათ, მეთვრამეტე საუკუნეში, გურიას ეჭირა დიდი ადგილი, ბევრად მეტი ახლანდელზედ. ახლანდელი ჩვენი გურია კი შეადგენს მხოლოდ ქუთაისის გუბერნიის ერთ მცირე - ოზურგეთის მაზრას, რომელშიაც მცხოვრებლების რიცხვი არის 100 000. გურული მეტად ჩქარია ლაპარაკში, მოძრაობაში, საქმეში, უყვარს პირდაპირობა და სძულს პირმოთნეობა. სწრაფად მოსდის გული, თოფის წამალივით იცის აფეთქება; მაგრამ ჩქარა ისევ მშვიდდება. სიმარჯვით და გულადობით გურულები განთქმულნი არიან. განათლებასაც გატაცებით მისდევენ. დიმიტრი ყიფიანი: ეს არის უაღრესად მოთაკილე და წყენის ფიცხად ამყოლი ხასიათი გურულებისა... გაისმა ჯერ კვნესა, მერე ყვირილი, შემდეგ ტკაც-ტკუც და აპრიალდა ერთბაშად გურია, ეს პატარა, მშვენიერი მხარე, დასახლებული მართლმადიდებელი, პატიოსანი, მამაცი ხალხით თედო ჟორდანია გურიის კუთხე დამივლია ამ ოციოდ წლის წინედ, როდესაც უცხოელების კულტურას ამ ხალხზე შესამჩნევი გამრყვნელი გავლენა არ მოეხდინა. უსწავლელ-უწიგნო გლეხ-კაცებმა გამაკვირვეს მათის დიდებულ სიტყვა-პასუხით, ,,ჯენტლმენობით” – ზრდილობით, ძველებურ ქა...

გურული ფირალები

ფფოტოები და ციტატები ირაკლი მახარაძის წიგნიდან „გურული ფირალები“ „არ არის არცერთი განათლებული ერი, რომ თავის განვითარებაში ყაჩაღობა არ გაევლოს“   გაზეთი „ივერია“ კვაჭაძე, ერთ-ერთი პირველი ფირალი ალმასხან ბედინეიშვილის ისტორია ალმასხან ბედინეიშვილი იყო წარმოშობით სურებიდან. მისი ბატონი იყო ზურაბ ერისთავი, გორაბერულის ერისთავების შტოდან. ერისთავი მიაკითხავდა ბედინეიშვილს, როგორც სხვა გლეხებს, წამოწვებოდა მარანში და ითხოვდა მასვით და მაჭამეთო და სამ დღეზე ნაკლებს არ გაჩერდებოდა. უძლებდა ალმასხანი, მაგრამ ერთხელაც ბატონმა ქალები მოინდომა, ამოასხა ალმასხანს, შეუვარდა ერისთავს გორაბერეჟუოულის სასახლეში და მოკლა ლოგინში. ბედინეიშვილმა 60 წელის გაატარა სურების ტყეში ფირალობაში. სიმღერა ფირალ მეხუზლაზე   სიმღერა სისონა დარჩიაზე ნიკოლოზ მეხუზლა (მარცხნივ) და სისონა დარჩია (მარჯვნივ)  სიმღერა სისონა დარჩიაზე „იცით, ვინ არიან ეს ფირალები? ცოლშვილიანი კაცები, რომლებიც გუშინ მშვიდი მიწის მუშა იყვნენ, სახელმწიფო ბეგარას იხდიდნენ და...

როგორ დაკარგა გურიამ ქობულეთი

გურია, ტრადიციულად, სამ ნაწილად იყოფოდა: ზემო, შუა და ქვემო გურიად. ქვემო გურია - ტერიტორია მდინარეებს, ჩოლოქსა და ჭოროხს შორის, დაახლოებით ემთხვევა დღევანდელი ქობულეთის რაიონს. ქვემო გურია გურიის სამთავროს ოსმალეთის იმპერიამ 1770-იან წლებში წაართვა და საზღვარმა მაშინ მდინარე ცხრაფონაზე გაიარა. ოსმალეთმა ეს ტერიტორია შეინარჩუნა ერთი საუკუნის განმავლობაში, 1878 წლამდე, მანამ, სანამ ის რუსეთის იმპერიამ ომის შედეგად არ დაიკავა. 1804 წელს რუსეთის იმპერიამ იმერეთის სამეფო გურიის სამთავროთურთ მფარველობაში მიიღო. რუსეთს მაშინვე გაუჩნდა პრეტენზიები ბათუმზე. საქართველოს მთავარმართებელი პავლე ციციანოვი სწერდა რუსეთის ელჩს სტამბულში, ანდრეი იტალინკსკის, რომ ეზრუნა ბათუმის რუსეთისთვის შეერთებაზე, რადგან ბათუმი გურიის სამთავროს ეკუთვნოდა, გურიის სამთავრო კი ახლა რუსეთს ეკუთვნისო. გურიის სამთავროს საზღვრების შესასწავლად გურიაში ჩავიდა პიოტრ ლიტვინოვი, რომელსაც ქაიხოსრო და მამია გურიელებმა მოახსენეს, რომ კინტრიში, ციხისძირი, ჩაქვი და ბათუმი გურიის სამთავროში შედიოდა. ლევან გურიელმა ...