ერკეთის გლეხების მოთხოვნები

 

გურიის ამბები

    „გვპირდებით მთავრობასთან შუამდგომლობას. მაგრამ ძალიან ეჭვში ვართ, რადგან დაპირებული არასოდეს არ შეუსრულებიათ ჩვენთვის. - ამ სიტყვებით მიმართა ერკეთის საზოგადოების კრებამ კრიმ-გირეის. მაგრამ ჩვენსას მაინც ვიტყვით [არ იკითხება] ამ სიტყვების შემდეგ დეპუტატებმა კრების თვალწინ მოუთხრეს კრიმ-გირეის თავიანთი უპირველესი გასაჭირი - მიწის უქონლობა, იმ დედა-მიწის სივიწროვე, რომელიც ცხოვრების დღევანდელმა ულმობელმა წყობილებამ მდიდართა დედად და ღარიბთა დედინაცვლად გახადა. მემამულეები მოსავლის ნახევარს გვახდევინებენ „საყანულს“ (ღალა). ამასთან განუყოფელია ქრთამები მოურავებისთვის. გარდა ამისა, ერთი ან ორი დღე თუ არ იმუშავე უფასოდ მემამულის ყანაში, არ მოგცემს იჯარით თავის ადგილს. მიწების გამიჯვნის დროს მემამულეებმა და ხაზინამ დავა გამოუცხადეს მესაკუთრე-გლეხებს. რაც გვაქვს მიწები ყველა „დასპორებულია“ (საჩივარ გამოცხადებული). ამავე დროს თვით გამმიჯვნელი კომისია, რომელმაც ამ გაჭირვებაში ჩაგვაყენა ჩვენ ზურგზე იჯდა და გვხედნიდა. ამ ხუთი წლის წინად გამმიჯვნელი მოხელე ანტონოვი გვეწვია [არ იკითხება]...

    მაგრამ ქრისტეს მცნება და მღვდლების მრწამსი დღე და ღამესავით განირჩევა ერთმანერთისაგან. მღვდლები იმიტომ არ გვიმხელენ ქრისტეს მცნების ნამდვილ ჭეშმარიტებას, რომ ამ ჭეშმარიტების გამოაშკარავება და ქრისტეს მცნების საფუძველზე აგებული ერთობა, ძმობა და თავისუფლება, მღვდლების ბატონობის გაქარწყლებას ნიშნავს. როცა ღარიბ კაცს გაუმხელ, რომ ბედნიერება ამ სოფლადაა დასამკვიდრებელი, რომ ქრისტეს მრწამსი ცხოვრების განახლებას მიელტვის და არა იმ სოფლად ცხოვრებას, მაშინ ეს რარიბი კაცი აშფოთდება, გაუჭირდება სიღარიბის ატანა, ამ საუკუნო, მძიმე უღლის გადაგდებას ისურვებს და კაცთა შორის თანასწორობის დამკვიდრებას მოიწადინებს. მერე როგორ უნდა იბატონოს მღვდელმა იქ, სადაც ხალხს თანასწორობის მნიშვნელობა ღრმად ექნება შეგნებული. როგორ უნდა ჩაიგდოს ხელში უმსუქნესი ლუკმები, თუ-კი ხალხი მას ამ ლუკმებს არ მისცემს და პირდაპირ, გაბედულად ეტყვის, რომ ნაშრომი მშრომლის ჯილდოა და არა მუქთა ხორასიო. აი ამიტომ ყოველნაირ საშუალებას ხმარობენ მღვდლები დაგვიმალონ ხალხს ქრისტიანობის ძირითადი აზრი, ამიტომ გვეუბნებიან ყოველ ფეხის გადადგმაზე ითმინეთ, დაბლა დახარეთ თავი მძლავრთა წინაშე, დაემორჩილეთ თქვენ ხვედრს დუმილით, ხმა ამოუღებლად განვლეთ სიღარიბე, დაბეჩავება და სამაგიეროდ სასუფეველში ცხოვრებას ეღირსებითო."

    მღვდლების შემდეგ ერკეთის საზოგადოების კრება შეეხო სასწავლებლებს და სწავლის მნიშვნელობას. სწავლა უეჭველად სავალდებულო და უფასო უნდა იყოს 16 წლამდისო. სწავლება ქართულ ენაზე უნდა სწარმოებდეს, რუსული ენა-კი როგორც საგანი უნდა იქნას შემოღებულიო. როდესაც მე პირველად კლასში შემიყვანეს, - სთქვა კრების ამორჩეულმა დეპუტატმა, - სულ პაწია ვიყავი და რუსული ერთი სიტყვაც არ ვიცოდი. შევედი თუ არა კლასში, მასწავლებელმა ძაღლსავით ყეფა დამიწყო „ამ, ამ!“ შემომიყვირა. მერე შევიტყე, რომ ამნაირად ძაღლის სახელს მასწავლიდა რუსულად. კრიმ-გირეიმ ჰკითხა გლეხს, გამოჰყვა ვინმე თქვენ ამხანაგთაგანს რუსული ენის ცოდნა ამ სკოლიდან, თუ არაო. არავის ერთი ბეწო არ გამოგვყოლია, მხოლოდ წმინდანების სახელები, მაგრად დაგვაზეპირებინეს რუსულად, ამის მეტი-კი არაფერი გამოგვყოლიაო.“

    შემდეგ დეპუტატი გადავიდა გურიის საერთო ჭირ-ვარამზე - სიღარიბეზე, მიწის სივიწროვეზე. ჩვენი მიწა „გამყანდა, გამოტვინდა“, სთქვა მან. „ამ მიწის განახლებას სწავლა დასჭირდა, რომელსაც ჩვენ მოკლებულნი ვიყავით. გვეწია შიმშილი და შიმშილზე უარესი სიტყვა ყურთა არა ესმინებაო, ამბობს ჩვენებური ანდაზა. მიწა ყველაფერია ჩვენთვის და ამ მიწის განწესრიგებისა და „საყანულის“ შემცირებისათვის მივმართეთ მემამულეებს, რომლებმაც პოლიციასთან ერთად ამას „ბუნტობა“ დაარქვეს და დევნა დაგვიწყეს. მაზრის უფროსმა ყრილობა შეჰყარა, გვეგონა შეგვარიგებდა მემამულეებს და ამის ნაცვლად მათრახი არგუნა ჩვენ მიერ ამორჩეულ დეპუტატებს. რამდენი ჩვეგნანი ციხეში დაამწყვიდეს, რამდენი გადაასახლეს, ენა ვერ გამოსთქვამს როგორ გვაწვალეს. რამდენიმე სოფელი შეგროვდა დაბა ხიდისთავში თავის საქმეზე მოსალაპარაკებლად, დაგვასიეს თოფიანი სტრაჟნიკები და 7 კაცი მოგვიკლეს. ჯვარცმის კანცელარიის აქეთ ხალხი იყო თავმოყრილი აქედან და სხვა ადგილებიდან. თავმოყრილი ისევ თავის საქმის განსახილველად; აქაც დაგვასიეს სტრაჟნიკები, დაგვიმიზნეს თოფები და გაგვფანტეს.

    დეპუტატებმა შემდეგ ნათლად განუმარტეს კრიმ-გირეის „სალდათობის“ მავნებლობა, იგი უჩლუნგავს ადამიანს გონებას, სულს უხუტავს ყაზარმებში ჩვენ ძმებს და სამუდამოდ რყვნის. „როგორც მეძებრები დაგერშილები, ისე დაგერშეს ჩვენზე ჩვენი ძმებიო. დღეს ნატანებში ჯარია, ჩვენ ქვეყანას მოსდგომია მტერივით ზარბაზნები, ნეტა რას გვიპირებენ? ისე ვშფოთავთ ამის მიზეზით, რომ არავის ჩვენგანს მუშაობაზე გული არ უდევს (არ შეგვიძლია მუშაობა, არ შეგვიძლია! გაისმა კრების საერთო ხმა). ჩოხატაურში საწყალი ხალხი გამოყარეს ქოხებიდან და შიგ ყაზახები ჩააყენეს. საღამოს 9 საათის შემდეგ ქუჩაში გამოსვლის ნებას არავის აძლევენ. მრე ვის ემტერებიან „ამის სიმწარედ“. ჩვენ შორის თუ არიან ცუდი კაცები, ეს სულ მტავრობის ბრალია: იმან გამოაყრუა ხალხი. ნუ ჩაერევით ჩვენ საქმეში და ჩვენვე გავასწორებთ ამ ჩვენ ძმებს“. გლეხის ორატორის ხმა ქუხილივით გრგვინავდა. კრიმ-გირეიმ სთხოვა, უფრო დამშვიდებით ელაპარაკნა. „როგორ შემიძლია დამშვიდებით ლაპარაკი, როცა ჩემი გული შფოთავს“ უპასუხა გლეხმა „გარდა ამისა ბუნებით მომდგამს“[აქ არ იკითხება] კრებამაც გაიგონოს ჩემი სიტყვები. სალდათად წაყვანილ ჩვენ ძმებს ჩვენვე ვუგზავნით ფულს რუსეთში, რადგან ისინი ვერ იტანენ იქაურ საჭმელს და ვერც ტანსაცმელს. ვსესხულობთ და ისე ვუგზავნით. ვალი დღითი დღე - იზდება. ბევრი ოჯახი ააოხრა ამ ვალმა. მერე რისთვისა ჰყავს მთავრობას ეს ჯარი? ცხადია, იმისთვის, რომ ან ჩვენ დაგვხოცოს, ან იაპონელები დახოცოს. ერთნაირად მტრებად მივაჩნივართ. რა დაგვრჩენია ჩვენ იაპონიაში, რად ვებრძვით ჩვენ იმათ? განა ისინი ჩვენი ძმები არ არიან?

    ასე გულახდილად და აშკარად გამოსთქვა ერკეთის კრებამ თავისი გულის პასუხი. საზოგადო მოთხოვნილებანი ერკეთისა იგივეა, რაც გურიის სხვა საზოგადოებისა, იგივე გონივრულად და მარტივად დასაბუთებული; მიწის ღალის შემცირება და ამ საქმის გაწესრიგება ხალხის მიერ არჩეულ პირთაგან. სახელმწიფო, სანადელო და საეკლესიო გლეხთათვის ადგილ-მამულის მისაკუთრება. მესაკუთრე გლეხთათვის იმ ფულის დაბრუნება, რომელიც იმათ მემამულეებს მისცეს თავდასახსნელად, რადგან მუშის ნაოფლარ მიწის ისევ ამ მუშისაგან შესყიდვა უკანონო იყო. მოსპობა ყველა არა პირდაპირ და სხვა და სხვა გვარ გადასახადებისა და გადასახადის დაწესება მხოლოდ შემოსავალზედ; ვისაც 500 მ. ნაკლები შემოსავალი აქვს, ის უნდა განთავისუფლებულ იქმნას ყოველგვარ გადასახადისაგან; ეკკლესიისა და სახელმწიფოს განცალკევება. მღვდლები იმათ არჩინონ, ვისაც სურს. აგრეთვე სკოლებიც უნდა ჩამოაშორონ მღვდლებს. პიროვნების და ბინის ხელ-შეუხებლობა; კავშირის, კრების, გაფიცვის, ზეპირ და ბეჭდვითი სიტყვის თავისუფლება. წოდებრივ უპირატესობათა გაუქმება; ხალხის ამორჩეულ პირთაგან შემდგარ სასოფლო და სამაზრო თვით-მმართველობის შემოღება (რადგან ის ჩვენ არ გვარგია, ვისაც ადგილობრივი გაჭირვება არ გაეგებაო). გაუქმება პასპორტების, „სიმინდის ფულის“, რადგან ეს ფული არ ვიცით ვის ხელში არის და არას დროს არ მოუციათ ჩვენთვის როცა შიმშილით ვიხოცებოდითო. დასჯილ-დაპატიმრებულ და გადასახლებულ პოლიტიკურ დამნაშავეთა განთავისუფლება და დაბრუნება, რადგან ყველა ესენი უკანონოდ არიან დასჯილნი. დასასრულ ხალხის მიერ არჩეულ პირთაგან დამფუძნებელ კრების მოწვევა.

ი. ნაკაშიძე 

ცნობის ფურცელი N2766, 10 მარტი,