პოლიტიკური აღზრდის გაკვეთილები
მოძრაობა იზრდებოდა გამაოგნებელი სისწრაფით და ხელისუფლებამ გადაწყვიტა მიეღო ზომები. „ბუნტს“ ჯერ არ მოეცვა ყველა სოფელი, მაგრამ ეს ახლო მომავლის საქმე იყო.
საჭიროა შევნიშნოთ, რომ აგიტატორები დასაწყისში ნაკლებ ყურადღებას უთმობდნენ საკითხის პოლიტიკურ მხარეს და მხოლოდ იშვიათად, გაკვრით ცდილობდნენ აეხსნათ გლეხობის სიღარიბის და უუფლებობის კავშირი რუსეთის საერთო პოლიტიკურ მდგომარეობასთან. ხალხის ფართო მასებისთვის ეს კავშირი ჯერ კიდევ სავსებით ნათელი არ იყო, მათი ყურადღება ძირითადად მემამულეებისა და სამღვდელოებისადმი იყო მიმართული. ხალხი ფიქრობდა რომ კი, ხელისუფლებისგან დახმარებას არ შეიძლება ელოდო, მაგრამ, ყოველ შემთხვევაში, ის არც ჩაერევა ამ ბრძოლაში. ადგილობრივი მმართველობის ძალადობას ისინი მიაწერდნენ მათ პირად გარყვნილებას. არცთუ იშვიათად გაიგონებდით ხალხში „სტუდენტები მეფის გამოგზავნილი ხალხია, რომელთაც დავალება აქვთ მიცემული - წადით, ააბუნტეთ ხალხი მემამულეთა წინააღმდეგო“ ასე გულუბრყვილოდ და უბრალოდ ფიქრობდა საწყალი გლეხი და სინამდვილემ არ დააყოვნა მისი სასტიკი დაცინვა და ხელისუფლების სიკეთის რწმენის ამოძირკვა. ხელისუფლებამ დაიწყო ზომების მიღება „დასამშვიდებლად“. ქუთაისის გუბერნატორ სმაგინს შესთავაზეს მოევლო გურიის სოფლები და პირადად დარწმუნებულიყო საქმის ვითარებაში და ის დარწმუნდა რომ უწინდელი მორჩილი გურიის კვალიც არ დარჩენილიყო. ის აწყობდა კრებებს, რათა გასცნობოდა მოსახლეობის შეხედულებებს და მისწრაფებებს, და ეკითხებოდა „მითხარით, რა გჭირდებათ და მე დაგაკმაყოფილებთ თქვენ“. მაგრამ, როდესაც, მაგალითად, სოფელ ჯუმათში ერთ-ერთმა გლეხმა მკაფიოდ დაახასიათა საკუთარი საჭიროება და წამოაყენა მოთხოვნები, სმაგინი გაბრაზდა „შენ გჯერა რასაც უსაქმურები გასწავლიან. მეორედ არ გაბედოთ ჩემთვის ასეთი რამის თქმა, თორემ ყველას გაგაციმბირებთ!“ სოფელ ჩოჩხათის მცხოვრებლებმა მას პური სთხოვეს - „ჩვენთან შიმშილობაა და დახმარება აღმოგვიჩინეთ! - ამბობდნენ ისინი. მან ამ თხოვნას ყვირილით და ლანძღვა-გინებით უპასუხა. „მაშინ, გადასახადებს ვერ გადავიხდით“ - თქვა ერთმა - „არა, უნდა გადაიხადოთ და რასაც გიბრძანებთ უნდა შეასრულოთ“ – „აი, ესღა შემრჩენია მე თქვენი წყალობით და ბარემ ესეც წაიღეთ“ - თქვა სხვამ, წაიძრო ფეხიდან გამხმარი ქალამანი და ესროლა გუბერნატორს. შეურაცყოფილმა გუბერნატორმა ბრძანება გასცა დაუყოვნებლივ დაეპატიმრებინათ ამაყი გლეხი, მაგრამ როცა დაინახა გამძვინვარებული ხალხის მასა, რომელიც მუშთებს უღერებდა და ემუქრებოდა - ბრძანება გააუქმა. შემდეგ დღეს მან მიქელ-გაბრიელის საზოგადოება შეკრიბა მოსალაპარაკებლად. კრებას 500 ადამიანი ესწრებოდა და იქ გუბერნატორმა იგივე შთაბეჭდილება მიიღო, რაც სხვა ადგილებზე. ის იწერდა მოლაპარაკებების დროს გამომსვლელი გლეხების გვარებს, ამით აშკარად ურჩების შეშინება უნდოდა, მაგრამ გლეხები არ აქცევდნენ ამას არავითარ ყურადღებას. მათ დააყენეს შემდეგი მოთხოვნები: 1) გაუქმდეს გადახდის არსებული წესი, შემცირდეს მიწის იჯარის ფასი მოსავლის 1/8-1/10-მდე 2) გაუქმდეს გადასახადი საძოვარზე 3) გაუქმდეს აქციზი სპირტსა და არაყზე 4) საერთო-სასოფლო გზების შენახვა და ეკლესიების დარაჯობა სავალდებულო გახდეს დასახლების ყველა მცხოვრებისთვის 5) მიწის შესწავლის ხარჯები ყველაზე თანაბრად განაწილდეს 6) გაუქმდეს დრამის გადასახადი 7) გაუქმდეს ყველა განსაკუთრებული წოდებრივი უფლება და პრივილეგია და კანონის წინაშე ყველა გათანასწორდეს. გუბერნატორი თავიდან აენთო, მაგრამ შემდეგ დაიწყო ხალხისთვის მითითება „ვიცი, რომ თქვენ გატყუებენ ვიღაც უსაქმურები, რომლებიც დადიან თქვენთან ღამ-ღამე და უკუღმა გიხსნიან მეფის კანონებს და მთავრობის მოქმედებებს, თუ მათ არ დაუჯერებთ, მე მაშინ ყურადღებას მივაქცევ თქვენს თხოვნებს და რამდენადაც შესაძლებელი იქნება, შეგისრულებთ კიდევაც შევასრულებ. ღალა მე არ მეხება, ამაზე როგორც გინდათ, ისე მოურიგდით მემამულეებს, ხოლო დრამის ფულს მოვსპობ თუ გაჩერდებით და თხოვნით მომმართავთ.“ ამაზე გლეხებმა უარით უპასუხეს. მაშინ განრისხებულ გუბერნატორს ისღა დარჩა ჩამჯდარიყო ვაგონში და გამგზავრებულიყო ქუთაისში. ამ საუბარმა კიდევ უფრო გაამხნევა გლეხები. გუბერნატორის წასვლისთანავე მათ მოაწყვეს კრება იმის შესახებ, როგორ მოქცეულიყვნენ მომავალში. „ამხანაგებო, თქვენ ხედავთ როგორ უყურებს ჩვენს სამართლიან მოთხოვნებს გუბერნატორი, მან საერთოდ არ მიაქცია ყურადღება ჩვენს საჭიროებებს და არ უნდოდა რაიმე გარკვეული პასუხის გაცემა. რაკი ასეა, ჩვენ თავად უნდა გადავწყვიტოთ და მოვაწყოთ ჩვენი საქმე.“ მიმართა ხალხს ერთმა მეტნაკლებად შეგნებულმა გლეხმა. „მართალია, მართალია!“ უპასუხა ამას ხალხმა. გადაწყდა არ გადაეთქვათ გუბერნატორისთვის წარდგენილი მოთხოვნები. ასევე გადაწყდა, რომ ჯიუტი მემამულეები დაეტოვებინათ ყველა მუშის და მოსამსახურის გარეშე და გაწყვეტილიყო მათთან ყოველგვარი ურთიერთობა. ამ მიზნით ყველა მხარეს გაგზავნილ იქნენ სპეციალურად უფლებამოსილი პირები. ასევე გადაწყდა, შემდეგი წლიდან შეწყვეტილიყო ყველანაირი მუშაობა მათ მიწებზე. აქვე გლეხებმა ერთმანეთს მისცეს ფიცი, არცერთ შემთხვევაში არ ეღალატათ ამ გადაწყვეტილებისთვის, რის შემდეგაც სიმღერებით გაემართნენ სოფლებისკენ. დროშების ნაცვლად გაშალეს წითელი ყაბალახები შეძახილებით გაუმარჯოს ერთობას! ძირს მემამულე და მღდველი!
მიქელ-გაბრიელის საზოგადოების გადაწყვეტილება სხვა სოფლების გლეხებმაც მიიღეს. აქედან ერთი კვირის შემდეგ იშვიათად ნახავდით მოსამსახურეებს მემამულეებთან და მღვდლებთან.
ამასობაში გუბერნატორმა სმაგინმა მიმართა გოლიცინს (კავკასიის ყოფილ მთავარმართებელს). „როგორ მოვექცეთ აჯანყებულ გურიას?“ საბოლოოდ, ზემოდან მიღებული ბრძანების მიხედვით 1903 წლის 6 აგვისტოს ოზურგეთში ჩავიდა ვიცე-გუბერნატორი კაზაკთა ასეულით და აქედან დაიწყო ხელისუფლების „საქმენი საგმირონი“! აქ გადაიშალა თვითმპყრობელობის გარყვნის გრანდიოზული სურათი! მთელი ორი თვის განმავლობაში არ შეწყვეტილა მშრომელი მასის რეპრესიები და განადგურება. უპირველეს ყოვლისა დაიწყეს მიქელ-გაბრიელით: 7 აგვისტოს სოფელ ნატანებში გამოიძახეს 25 გლეხი და 4 ინტელიგენტი. მათგან გამოცხადდა 19 ადამიანი. ყველანი დააპატიმრეს და კაზაკების დაცვის ქვეშ ჰყავდათ. გლეხებმა გადაწყვიტეს კაზაკებზე თავდასხმა და დაკავებულების გათავისუფლება მაგრამ მოუწიათ ამ განზრახვაზე ხელის აღება. მომდევნო დღეს ყველა დაპატიმრებული გაგზავნეს ქუთაისში. 8 აგვისტოს სოფელ ნიგოითში დააპატიმრეს 20-მდე ადამიანი, ისინიც გაგზავნეს ქუთაისში. ასევე ბევრი დააპატიმრეს სოფლებში სუფსა, ჩოჩხათი, ისევ ნიგოითი, მიქელ-გაბრიელი, ამაღლება, ხვარბეთი, ხიდისთავი და ა.შ. ჯაშუშები ყველგან მუშაობდნენ! ქუთაისში, ოზურგეთსა და ბათუმში ციხეები გადაივსო ხალხით. დაახლოებით 250 ადამიანი იქნა დაკავებული. გურიაში ჩავიდა ჯარისკაცების მთელი პოლკი. დაპატიმრებულები ჯერ გზვნიდნენ ოზურგეთში, შემდეგ ბათუმში ან ქუთაისში. მიჰყავდათ ფეხით, მათრახების ცემით, დაცინვით და გინებით, არ ინდობდნენ არავის, არც ბავშვებს, არც მოხუცებს, არც ავადმყოფებს. ცხენზე ამხედრებული კაზაკები და სტრაჟნიკები მათრახებით ერეკებოდნენ მათ, აიძულებდნენ სირბილით დაწეოდნენ ცხენებს და ვაი მას, ვინც დაღლილობის ან სისუსტის გამო ვეღარ ირბენდა. მათრახები ყველანაირი შებრალების გარეშე ხვდებოდა მათ ზურგებს.
სმაგინმა ისევ მოიარა სოფლები, ოღონდ უკვე ჯარისკაცებთან და სალდათებთან ერთად. ის ცალკე იბარებდა ყველა სოფელს და არა საზოგადოებას, რათა ერთად შეკრებილ ხალხს არ შეძლებოდა წინააღმდეგობის გაწევა. ყველას, ვინც გაბედავდა თავის გასამართლებლად თუნდაც სიტყვის თქმას, ის აპატიმრებდა და გადასცემდა კაზაკებს დასასჯელად. დამცირებას არ ჰქონდა დასასრული. მთელ გურიაში დაკეტეს ბიბლიოთეკა-სამკითხველოები, რომლებიც მანამდე თითქმის ყველა დასახლებაში იყო. შპიონების ჩვენებებით დააპატიმრეს ან დაითხოვეს მასწავლებლები. შვიდ სასოფლო საზოგადოებას ჩამოართვეს მამასახლისის არჩევის უფლება და ისინი დანიშნულ იქნენ ხელისუფლების მიერ წელიწადში 450-500 რუბლი ხელფასით. ყველა აბუნტებულ სოფელში გუბერნატორმა ჩააყენა 50-60 ჯარისკაცი მთლიანად გლეხთა ხარჯზე. სამღვდელოების სასარგებლოდ დრამის ფულის ასაკრეფად ყველაგან გაგზავნილ იქნენ სტრაჟნიკები, რომლებიც ისე უმკლავდებოდნენ მოსახლეობას, როგორც სურდათ. თუ ფული არ ჰქონდათ, მიჰქონდათ ნივთები. „ამბოხის“ გამოსააშკარავებლად სმაგინი კანცელარიებში რამდენიმე დღით აპატიმრებდა 4-5 ადამიანს და იმედოვნებდა რომ სულმოკლეებს ასე აიძულებდა ამხანაგების გაცემას. ოზურგეთში მათრახების ქვეშ აიძულებნენ მოძრაობის მოთავეების გაცემას. მაგრამ ტყუილად! ხალხი არ გასცემდა მის ხელმძღვანელებს, თუმცა კი ყველა იცნობდა მათ.
მიმოფანტულმა თავადებმა დაინახეს მოხერხებული მომენტი საკუთარი საქმეების მოწესრიგებისთვის, ისინი წვავდნენ საკუთარ დანგრეულ და დაშლილ სახლებს და ბრალს გლეხებს სდებდნენ. უფროსობა ათჯერ მეტად აფასებდა დამწვარი საკუთრების ღირებულებას და მას ხალხს აკისრებდა. სოფელი ამ დროს შემაძრწუნებელ სურათს წარმოადგენდა. იფიქრებდი, რომ აღა-მაჰმად-ხანის შემოსევის დროა. ხალხი დაბნეული იყო და ვერ ხვდებოდა რა ხდება მათ თავს? ბრძოლის ასპარეზზე სულ ახლახანს გამოსულმა ჯერ კიდევ არ იცოდა რომ მმართველობის ორგანოებს ხელისუფლების მითითებით და ხელმძღვანელობით ასე უსინდისოდ და დაუნდობლად შეეძლოთ მათთან მოქცევა. მან მიიღო პირველი ფართო მასშტაბის თვალსაჩინო გაკვეთილი და გამოიტანა საკუთარი დასკვნა: აუცილებელია ბრძოლა მთლიან პოლიტიკურ მოწყობასთან, რადგან ყველა ადგილობრივ პრობლემას და საჭიროებას ვერ გადაჭრი ნაწილობრივი ადგილობრივი ბრძოლით.
წინა
Comments
Post a Comment