Очерки Революционного Движения В Гурии - მებრძოლი ძალების მობილიზაცია, სისტემატური აგიტაციის და პროპაგანდის პერიოდი (თავი 4)

  

4. მებრძოლი ძალების მობილიზაცია, სისტემატური აგიტაციის და პროპაგანდის პერიოდი

    ხელისუფლების ფიზიონიმია საკმარისად ნათელი გახდა მოსახლეობისთვის. მისი საუკეთესო ნაწილი გამოთქმული სიმართლისთვის მთავრობამ ციხეში გამოკეტა, ხალხის სამართლიან მოთხოვნებს მათრახებით, ეგზეკუციებითა და ციხეებით უპასუხა. სამნახევარი თვის განმავლობაში ხუთი სოფელი გადაივსო ჯარისკაცებით. ყველას, ვინც შპიონობით არ იყო დაკავებული, ეჭვის თვალით უცქერდნენ და უმნიშვნელო საბაბი იყო საკმარისი მათ ციხეში აღმოსაჩენად. ხელისუფლების ადგილობრივ წარმომადგენლებს ყველგან რევოლუციონერები ეჩვენებოდა. არ გავიდოდა კვირა, რომ კანცელარიაში მთავრობის რომელიმე ჩინოვნიკს არ მოეხმო კრება და თვითნებობის მთელი სიმძიმე არ ეგრძნობინებინა ხალხისთვის.
    მოსავლის აღების დროს გლეხებს მუდმივად დასდევდნენ სტრაჟნიკები და ძალით იღებდნენ იმას, რასაც მემამულე იჯარით გაცემული მიწის სანაცვლოდ ითხოვდა. ამ ღია ძარცვისადმი გლეხის ყველანაირ წინააღმდეგობას მოჰყვებოდა დაპატიმრება. სასამართლოზე ფიქრს აზრი არ ჰქონდა. რამდენიმეთვიანი პატიმრობის შემდეგ ბევრი გადაასახლეს ქუთაისის გუბერნიიდან.[1] 30 ადამიანს ცალკე დაუნიშნეს ჟანდარმული გამოძიება. ის მთელ წელიწადს გაიწელა, რის განმავლობაშიც პატიმრებმა გადაიტანეს ციხის რეჟიმის ყველა საშინელება. მათ მიესაჯათ 3-დან 10 წლამდე გადასახლება არხანგელსკის გუბერნიასა და აღმოსავლეთ ციმბირში.
    „სკანდალის“ და „ბუნტის“ განმეორების თავიდან არიდებისთვის ხელისუფლებამ შეცვალა რამდენიმე ჩინოვნიკი. დათხოვნილ იქნა რამდენიმე „სუსტი“ ბოქაული, გაიზარდა პოლიციის შტატი და სოფლებში შეგზავნილ იქნა პოლიციის საიდუმლო აგენტები. უკმარი ძალისხმევის გამო სხვა ადგილზე გადაიყვანეს მაზრის უფროსი ლაზარენკო, მის ნაცვლად კი დანიშნეს ყველასთვის მათრახების და როზგების გამოყენების სიყვარულით ცნობილი ივანე ჯაფარიძე. ეს ორფეხა მხეცი არაფერს ერიდებოდა, რომ როგორმე დაეშინებინა ხალხი და დაესუსტებინა რევოლუციური მოძრაობა. დღისითა და ღამით დადიოდა სოფლებში და ყველანაირი ზომებით - ძალადობით და დარწმუნებით, მათრახით და მლიქვნელობით - ცდილობდა ჩაეგონებინა ხალხისთვის დაეკავებინათ „თავისუფლად მოხეტიალე უსაქმურები“, როგორც ის უწოდებდა აგიტატორებს, და წარედგინათ ისინი ხელისუფლებისთვის: „მხოლოდ მაშინ დამყარდება ჩვენს შორის მშვიდობა და თანხმობა, როცა თქვენს შორის არ დარჩება არცერთი ასეთი ბუნტოვშიკი“. მაგრამ ხალხს კარგად ესმოდა, რაზე იყო საუბარი...
    მოსავლის აღების დროის მოსვლასთან ერთად მაზრის უფროსს უნდა გამოეჩინა ვაჟკაცობა - არ დაეშვა მემამულეთა ბოიკოტი. ამ მიზნით მან სათითაოდ გამოიძახა გლეხები და ყველას უბრძანა არ ეთქვათ უარი მემამულის მიწაზე მუშაობაზე. უარის შემთხვევაში ის მათრახით უმასპიძნლდებოდა ჯიუტს. ამავეს ამბობდა ის კრებებზე. გლეხები იძულებული გახდნენ ბოიკოტზე უარი ეთქვათ, მაგრამ მხოლოდ მცირე დროით, მანამ, სანამ მათ ზურგზე მათრახი ეკიდა.
    ადგილობრივ დესპოტებს მოეჩვენათ, რომ ახლა შეეძლოთ მომავალთან დაკავშირებით მშვიდად ყოფნა ყოფილიყვნენ, რამდენადაც ხალხის „დასამშვიდებლად“ უკვე გააკეთეს ყველაფერი, რისი მოფიქრებაც კი შეეძლო მათ ვიწრო პოლიციურ შუბლს.. გლეხობამ სულ ახლახან გამოიღვიძა მისი საუკუნებრივი ძილიდან, ის ჯერ კიდევ სწავლობდა ბრძოლას და ამიტომ, შესაძლოა, ეშინოდა, რომ ეს მხეცური რეპრესიები,  ეგზეკუციები, ციხეები და როზგები გარკვეული დროით გაანადგურებდა მის ენერგიას და აიძულებდა ისევ ძველ ბორკილებთან დაბრუნებას, მაგრამ რეალობამ სხვა რამ აჩვენა. მართალია, ბევრი აქტიური მებრძოლი წაართვეს ხალხს, ბევრს თავად მოუწია გაქცევა, მაგრამ ხალხი უკვე ცნობდა თავის მტერს, თვითმპყრობელი ბიუროკრატიის და ადგილობრივი ფეოდალების სიძულვილმა საკმაოდ ღრმად დაიბუდა მის სულში და რამდენიმე ხელმძღვანელის დაკარგვა ვერ შეძლებდა მთელი მოძრაობის შეჩერებას.
    ხელახლა დაიწყო პროპაგანდისტული და სააგიტაციო მუშაობა, მაგრამ ახლა გაზრდილი ზედამხედველობის გამო ეს ყველაფერი სირთულეებთან იყო დაკავშირებული.
    1903 წლის გაზაფხულზე ჩამოყალიბდა გურიის სოციალ-დემოკრატიული კომიტეტი, გურიის სოფლის მუშაკების კომიტეტის სახელით. მან პირველივე დღეს მიმართა ხალხს სპეციალური პროკლამაციით. აქამდე გლეხობისადმი მიმართულ პოროკლამაციებს გამოსცემდა ბათუმის კომიტეტი საკუთარი სახელით. ასევე კავკასიის საკავშირო კომიტეტმა ფართო ტირაჟით გამოსცა პროკლამაცია „გურიის გლეხობას“, სადაც მოკლედ იყო გადმოცემული სოფლის მუშაკების მოძრაობის ეკონომიკური და პოლიტიკური პროგრამა. მაგრამ კომიტეტი ერთ დიდი სირთულეს წააწყდა: მას არ ჰქონდა კავშირი ყველა სოფელთან, კარგი აგენტებიც ცოტა ჰყავდა, ბევრი მუშა გაძევებული იყო, ამიტომ პროკლამაციები დანიშნულების ადგილს ხშირად ვერ აღწევდნენ და თუ აღწევდნენ, მცირე რაოდენობით. ყველაფერი მეტყველებდა ორგანიზაციული კავშირის და მოძრაობის უშუალო პრაქტიკული ხელმძღვანელობის გაფართოების აუცილებლობაზე, საუბარი აღარაა აგიტაციასა და პროპაგანდაზე. სისტემატური რევოლუციური მუშაობა და ადგილობრივი რაიონული ორგანიზაციები, რომელთა მეშვეობით კომიტეტს ექნებოდა მასებში რევოლუციური იდეების უწყვეტი გავრცელების შესაძლებლობა, აი უპირველესი ამოცანა.
    გლეხებში მუშაობისთვის უფრო გეგმაზომიერი ხასიათის მისაცემად კომიტეტმა 1903 წლის მაისში მოიწვია წარმომადგენლებისა და საერთოდ გურიის ყველა მუშის სპეციალური კრება თუ კონფერენცია, რომელზეც შემუშავებულ იქნა პროგრამა, ორგანიზაციული გეგმა და გლეხებთან მუშაობის სისტემა. ყველა სოფელში უნდა შექმნილიყო გლეხთა მინიმუმ ერთი, 10 ადამიანისგან შემდგარი წრე. დელეგატები სოფლის თითოეული წრიდან ერთი დელეგატი შედგენდა საზოგადოების წრეს, რომელიც მოიცავდა მთელ სასოფლო საზოგადოებას, ასეთი წრეში წევრების რაოდენობა მერყეობდა 4-დან 5-მდე. მაზრა დაყოფილი იყო რაიონებად, თითოეულში შედიოდა 5-6 საზოგადოება. რაიონის საქმეებს ხელმძღვანელობდა სპეციალური რაიონული წარმომადგენელი და მისი თანაშემწე. ბოლო ინსტანცია იყო კომიტეტი, რომელიც უშუალო კავშირში იყო რაიონულ წარმომადგენლებთან და მთელი ორგანიზაციის გავლით ახდენდა გავლენას ხალხზე. ასეთი ორგანიზაცია აზღვევდა ადგილობრივი მუშების ჩავარდნას, რაც ასე ხშირი იყო წინა გაფანტული და არაკონსპირაციული საქმიანობის დროს, მაშინ აგიტატორები ყველასთვის და შესაბამისად, ხელისუფლებისათვისაც იყვნენ ცნობილნი.
    იმავე სხდომაზე შემუშავდა ტაქტიკური პროგრამა.
    მასობრივი აგიტაცია, გარდა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი შემთხვევებისა, უარყოფილ იქნა, რადგან ადრინდელ მასობრივ შეკრებებს ხშირად თან ახლდა ადგილობრივ ორგანიზაციაში პროვოკატორების შეღწევა. არ უნდა დავივიწყოთ რომ მოძრაობას დასაწყისიდანვე ორმაგი ბუნება ჰქონდა მასში შემავალი ელემენტების შემადგენლობის მიხედვით: წმინდა პროლეტარული ტიპის სოფლის მუშები, რომელთა შორის სოციალიზმის იდეები თავისუფალ გასაქანს და გაღვივებულ ფესვს პოულობდნენ და გლეხები, რომლებსაც ჰქონდათ გარკვეულ კავშირი მიწასთან და იხრებოდნენ მესაკუთრეობისკენ. ეს ორი არხი ერთვოდა ერთ დინებაში და ამიტომ მისი იდეური მხარე ხშირად შერეულ ხასიათისა იყო.  ამით აიხსნება ის ფაქტიც, რომ მასებში შეიმჩნეოდა ძლიერი მიდრეკილება ტერორისკენ, რაც გამოწვეული იყო სამთავრობო რეეპრესიებით. ამასთან საჭირო იყო ბრძოლა. კრებამ ტერორი კლასობრივი შეგნების გაღვივებია და მასობრივი ბრძოლისთვის საზიანოდ მიიჩნია და ამიტომ დაადგინა - ყველა ამხანაგს, როგორც პარტიის წევრს, აეკრძალოს ტერორის გამოყენება. ამ პრინციპული საკითხის გადასაწყვეტად კრებას დასჭირდა სრული 4 დღე. კრების წევრების უმრავლესობას შეადგენდნენ გლეხები, რომლებიც განხილვებში, განსაკუთრებით კი პრაქტიკული ხასიათის საკითხების განხილვებში, იღებდნენ ყველაზე საქმიან მონაწილეობას.
    ამის შემდეგ კომიტეტი შეუდგა მუშაობას - სოფლის წრეების მოწყობას და გაერთიანებას. უმოკლეს დროში ყველგან დამყარდა კავშირები, სოფლებში დაინიშნენ საიმედო აგენტები და ხალხი დიდი აღტაცებით შეხვდა ორგანიზაციის დაფუძნებას და კომიტეტის ნაყოფიერ საქმიანობას. „ახლა ხელისუფლებისთვის არც ისე იოლი იქნება ჩვენთან გამკლავება, ჩვენი ხელმძღვანელების მონადირება.“ - ხშირად გაიგონებდით სოფლებში. და მართლაც, ორგანიზაციის დაარსების დღიდან შემცირდა დაპატიმრებები, კონსპირაცია აღმოჩნდა შესაძლებელი.
    ხელისუფლება ვერ ამჩნევდა გაძლიერებულ მუშაობას, მისგან ყველაფერი სქელი ფარდით იყო დამალული. მხოლოდ იშვიათად, შემთხვევით თუ ჩაუვარდებოდა მას ხელში ვინმე ორგანიზაციის მუშაკებიდან, მაგრამ ეს საერთო საქმეს ძლიერად ვერ ამუხრუჭებდა.
    სწორედ მაშინ, როდესაც სოფლებში დაიწყო სისტემატური მუშაობა და წრეების რიცხვის სწრაფი ზრდა, გურიის სოფლები მოიარა გუბერნატორმა სმაგინმა (1903 წლის აგვისტო). მან დიდი კმაყოფილებით აღნიშნა რომ „აჯანყება ძირშივე ჩახშობილია“. „ადმინისტრაციული ექსკურსიის“ შემდეგ ეს მოვლენა საზეიმოდ იქნა აღნიშნული ჩოხატაურში გრანდიოზული ნადიმით. მათი თავიანთი დიდებული მისია შესრულებულად მიაჩნდათ ...
    როცა კავკასიის და რუსეთის მსხვილ სამრეწველო ცენტრებში ივლისის გაფიცვების ტალღა დაიწყო, კომიტეტმა ადგილობრივი წრეებისა და ორგანიზაციებიდან მიიღო რიგი წინადადებებისა, რომ გურიის სოფლებშიც მოწყობილიყო ადგილობრივი დემონსტარაციები. კომიტეტმა უდროოდ მიიჩნია დემონსტრაციის უდროოდ და უარყო ეს წინადადებები. ზოგიერთი წრის წევრები ძალიან უკმაყოფილონი დარჩნენ  საკითხის ასე გადაწყვეტით, მაგრამ იმარჯვა ძლიერმა ორგანიზაციულმა დისპილინამ, უკმაყოფილოები დაემორჩილნენ კომიტეტის გადაწყვეტილებას. უკანასკნელს მოცემულ მომენტში უფრო საჭიროდ და სასარგებლოდ მიაჩნდა წრეების ქსელის გაფართოება და საერთოდ ახლახან შექმნილი ორგანიზაციის გურიის მოსახლეობის ფართო ფენებში განმტკიცება. ამიტომაც მან გადაწყვიტა დროებით დაკმაყოფილებულიყო ჩვეულებრივი აგიტაციით და პროპაგანდით. დიდი დანაკლისი იყო პროპაგანდისტებისა. კომიტეტი ვერ აკმაყოფილებდა ყველა დასახლების მოთხოვნას. პროკლამაციები დიდწილად პოლიტიკური ხასიათის იყო. იგივე შინაარსის იყო ზეპირი აგიტაცია და პროპაგანდა. უდიდეს ინტერესს იწვევდა პოლიტიკური და რუსეთის პროლეტარიატის რევოლუციური მოძრაობის საკითხები. წრეებსა და კრებებზე მუდმივად ისმოდა კითხვები: როგორაა საქმეები რუსეთში? როგორი ძლიერია მუშები! შეუძლიათ მათ ხელისუფლების წინააღმდეგობის გატეხვა და თუ შეუძლიათ, რა საშუალებებით? როდის დაისადგურებს თავისუფლება? და ა..შ. ეს კითხვები იყო უპირველესი და თუ რომელიმე ხელმძღვანელი დაიწყებდა საუბარს სამღვდელოებასა ან მემამულეებზე, მას აწყვეტინებდნენ: „ჩვენ ეს უკვე ვიცით და ჩვენით შეგვიძლია მიგითითოთ, როგორ გავუმკლავდეთ მათ, თქვენ რამე სხვა გვასწავლეთ“.
    1903 წლის შემოდგომაზე ჯარისკაცთა გაწვევის დადგომასთან ერთად კომიტეტმა გადაწყვიტა ყოველდღიური მუშაობის ვიწრო ჩარჩოებიდან გამოსვლა. ჯერ კიდევ გაწვევამდე დაიწყო ძლიერი აგიტაცია წვევამდელ ახალგაზრდობას შორის დემონსტრაციის მოსაწყობად. და აი, 4 ნოემბერს, ჩოხატაურში, ახალწვეულებმა აჩვენეს ჯაფარიძე-სმაგინს, რომ მათი დამაწყნარებელი ენერგია ტყუილად დაიკარგა, რომ ისინი ჩაწვდნენ გურიის გლეხობის ცხოვრების სიღრმეს. ამ დემონსტრაციით აღინიშნა გურიაში რევოლუციური მოძრაობის ახალი პერიოდი. ჯარისკაცი თვითმპყრობელი ბიუროკრატიის ერთადერთი სიმაგრეა, მის ხელებში ის შესანიშნავი იარაღია როგორც სოფელში, ისე ქალაქში მშრომელი მასის განმათავისუფლებელი მოძრაობის ჩასახშობად და ახლა, უეცრად ხელისუფლებას ეს იარაღი ხელიდან გაუსხლტა. გუშინდელი მიწათმოქმედი ან ფაბრიკის მუშა ჯარისკაცი ადრე თუ გვიან უნდა დადგეს ჩაგრული ხალხის მხარეს და ამ მომენტიდან ხალხის გამარჯვება უზრუნველყოფილია. შესაბამისად, გასაგებია, რომ მისი პირველი გამოსვლა წითელი დროშის ქვეშ შეძახილით „ძირს თვითმპყრობელობა“ მიმნდობი, ექსპანსიური გურული ხალხის გულებში ჩანერგავდა საბოლოო გამარჯვების სიახლოვის იმედს. ჩოხატაურის დემონსტრაციის გავლენით წვევამდელები ქუჩაში გამოვიდნენ ბათუმსა და სიღნაღშიც. ხელისუფლების ლაქიები აღელდნენ, დაიწყო დაპატიმრებები და ჩხრეკები. ლანჩხუთიდან, ჩოხატაურიდან და სხვა ადგილებიდან ბევრი მოხვდა ქუთაისის ციხეში, მაგრამ იდეას, რომელმაც ამ დემონსტრაციებით ძლიერი ბიძგი მიიღო, ციხეში ვერ მოათავსებ.
    ასე იპოვა მოძრაობამ სოფლებში ძლიერი ფესვი. პირველად ის იყო გაუაზრებელი და სტიქიური ახლა კი გლეხებისთვის მეტ-ნაკლებად უკვე ყველაფერი ნათელი იყო, ნამდვილი გზა გახსნილი იყო.
    როცა ჩვენ ვიყენებთ სიტყვას „გლეხი“ რა თქმა უნდა არ ვგულისხმობთ ყველას, ვინც სოფელში მიწაზე მუშაობს. მოძრაობაში არ იყო ჩართული სოფლის ბურჟუაზია, რომელიც მეტწილად ისევ გლეხებისგან ოღონდ გამდიდრებული გლეხებისგან შედგებოდა. ის დასაწყისიდანვე მტრულად იყო განწყობილი სოფლის მოსახლეობის დაბალი ფენების, ღატაკების და განსაკთრებით ხელისუფლების მიერ ქალაქებიდან განდევნილი მუშების მიმართ და ღიად ეხმარებოდა მემამულეებს და ხელისუფლებას. ასე იქცევა ის ახლაც, როცა ურთიერთობა ხალხსა და ხელისუფლებას შორის უფრო გაუარესდა. თუმცა გურიაში ეს ფენა ძალიან პატარაა. ხალხის მხარეს იყვნენ ერთეულები თავადაზნაურობის ღარიბი ნაწილიდან. ამგვარად მოძრაობა თანდათან კარგავდა თავის წოდებრივ ხასიათს და უფრო და უფრო იძენდა კლასობრივი ბრძოლის ფიზიონომიას. რამდენი ტანჯვა და ვაება, რამდენი უიღბლობა და უბედურება არ გადაიტანა მებრძოლმა ხალხმა, მაგრამ  მემამულეები და ხელისუფლება მაინც ვერაფერს გახდნენ. თავისუფლებისთვის და ექსპლუატატორებთან კლასობრივი ბრძოლის იდეით მოცული  ხალხი შიმშილს არჩევდა მემამულეთა მიწებზე ძველი პირობებით მუშაობას. ხელისუფლების ყველა მცდელობის მიუხედავად გლეხებმა ბოიკოტი მაინც განახორციელეს. თითქმის არ ყოფილა ამ საერთო გადაწყვეტილებაში ერთმანეთის კერძო ღალატის მაგალითი. ასეთ გამძლეობას ამაოდ არ ჩაუვლია. ზოგ ადგილას მემამულეებმა დათმეს. სოფელ ნიგოითში, სადაც თავადი მაჭუტაძეები გლეხებს ადრე ყველანაირი მიწიერი და ზეციერი სასჯელით ემუქრებოდნენ, ახლა ევაჭრობდნენ და სთავაზობდნენ მიწას მოსავლის 1/4 ან 1/5 ნაწილად, ხოლო საბოლოოდ განაცხადეს „წადით და მოიტანეთ ნება კომიტეტისგან, რასაც გადაწყვეტს ის, თანახმა ვართო“. სუფსის რაიონის მემამულეები ასევე სთხოვდნენ გლეხებს მათ მიერ დაწეულ ნიხრზე დათანხმებას, მაგრამ ისეთივე პასუხი მიიღეს: „ჩვენ მოგცემთ მოსავლის მხოლოდ 1/10-ს. დათმობთ, კარგი, არა - ესე იგი არაფერი გჭირდებათ“. და აქ მემამულეებს მოუწიათ დათმობა. მთავრობა უკვე აღარ ერეოდა მემამულეების და გლეხების დავაში, მას ახლა ეშინოდა, თითონ არ აღმოჩენილიყო ზედმეტი გურიაში. თუ ადრე ბოქაულები და მაზრის უფროსი ერეკებოდნენ გლეხებს მემამულეების მიწებზე სამუშაოდ, ახლა, როცა მოძრაობამ უფრო მრისხანე - მთელი პოლიტიკური წყობის საწინააღმდეგო - სახე მიიღო, ისინი აძლევდნენ გლეხებს საშუალებას თავად ეწარმოებინათ დავები და მოლაპარაკებები მემამულეებთან.
    გლეხები დიდი ყურადღებით აკვირდებოდნენ მოძრაობას ქალაქებში და როცა იგებდნენ რომ რომელიმე ადგილზე მუშები გამოვიდნენ დემონსტრაციით ან პროტესტით სხვა ფორმით - მათ სიხარულს საზღვარი არ ჰქონდა. ქალაქის პროლეტარიატის გამარჯვება მიაჩნდათ საკუთარ გამარჯვებად, მისი სიმამაცე და გამბედაობა მათაც ამხნევებდა. რუსული სოციალ-დემოკრატიის მიერ წინ გადადგმული ყველა ნაბიჯი მათ ახარებდა და შთააგონებდა შემდგომ ბრძოლებში.
    როცა შედარებით შეგნებულებმა გაიგეს II პარტიული ყრილობის და ცენტრალური დაწესებულებების შემოღების შესახებ, მათი სიხარული დიდი იყო. ამ ფაქტში ისინი სამართლიანად ხედავდნენ უკეთესი მომავლისთვის ბრძოლაში მომავალი წარმატების პირობას. რა თქმა უნდა ეს რწმენა და ეს მოლოდინები ხშირად გულუბრყვილო  იყო და ფართო მასების გონებაში ყალიბდებოდა თავისებური ფორმით, მაგრამ მეტს ვერც მოვთხოვთ ხალხს რომნელიც ახლახან გათავისუფლდა ცხოვრების ძლიერ სოფლური წესის საუკუნებრივი ცრურწმენებისგან.
    1904 წლის დასაწყისში გურიის კომიტეტმა მოიწვია პარტიული მუშაკების მეორე კონფერენცია რაზეც განხილული იყო გასული წლის განმავლობაში გურიის სოფლებში ორგანიზებული მუშაობის შედეგები და გამოკვეთილი ორგანიზაციული ხარვეზები. კონფერენციამ განიხილა და მიიღო რსდმპ-ის II ყრილობაზე შემუშავებული პროგრამა, ასევე ყრილობის მიერ შეთავაზებული ტაქტიკური და ორგანიზაციული პრინციპები. შესაბამისად, ამ მომენტიდან გურიის კომიტეტი და მთლიანად გურიის ორგანიზაცია, როგორც გლეხური, ასევე მუშური შევიდა რსდმპ-ის შემადგენლობაში. გურიის მუშების II კონფრენციის ცენტრალური პუნქტი იყო სამთავრობო დაწესებულებების ბოიკოტი და მემამულეებთან და სამღვდელოებასთან შემდგომი ბრძოლა. სწორედ აქ გამოიკვეთა ის გზა, რომელსაც გაჰყვა მოძრაობა შემდეგ ხანაში და რომელმაც ერთი წლის შემდეგ შედეგად მოიტანა გურიის ტერიტორიაზე ხელისუფლებისთვის ძალაულების წართმევა და თვითმმართველობის ორგანიზება სრული დემოკრატიზმის საფუძველზე. ქვევით ჩვენ გადმოვცემთ მოკლე მონახაზს ამ თვითმმართველობისა იმ შედარებით დასრულებული ფორმით, რომელიც მან მიიღო 1905 წლის შემოდგომაზე.
    მთელი 1904 წელი წარიმართა ძველი მოწყობის მეტნაკლებად მშვიდობიანი გარდაქმნის პირობებში. II ყრილობის შემდეგ კიდევ უფრო გაძლიერებულმა სოციალ-დემოკრატიულმა ორგანიზაციამ უმაღლეს საფეხურზე აიყვანა ინტენსიური მუშაობა, უფრო მეტიც, მას ხშირად უწევდა მასებში მუშაობის მკაცრი პარტიული ჩარჩოებიდან გასვლა, ასევე ხალხის ყოველდღიური ცხოვრების სიღრმეში შესვლა.
    მმართველობითი დაწესებულებების - ადმინისტრაციის, სასამართლოს, პოლიციის - ბოიკოტი რა თქმა უნდა იწვევდა ხელისუფლების წარმომადგენელთა საშინელ გაღიზიანებას და ისინი ყველა შემთხვევით სარგებლობდნენ, რომ გურული გლეხობის ყველაზე შეგნებულ ნაწილზე ეყარათ ჯავრი. სტრაჟნიკების და პოლიციის მიერ უარაღოების ჩასაფრება და მკვლელობა არც თუ იშვიათი მოვლენაა ამ პერიოდის სოფლის ცხოვრებაში. არ ჰქონდა რა გურიაში საერთო  რევოლუციური მოძრაობის ღია შეტევით დათრგუნვის საკმარისი ძალა,  პოლიცია გამყიდველურად უდარაჯებდა მოძრაობის მეტ-ნაკლებად ცნობად პირებს და მხეცურად ცხრილავდა მათ. ერთმა ასეთმა „საგმირო“ ქმედებამ, კონკრეტულად სოფელ ლანჩხუთში, განსაკუთრებით აღაშფოთა გლეხები. 20 აპრილს ბოქაული კვაშალი სტრაჟნიკებით თავს დაესხა გზაზე მიმავალ გურულების ჯგუფს და ორი მათგანი, კოსტა ჩაჩავა და იოსებ ებრალიძე, მოკლა. მათ ორივეს მთელი რევოლუციური გურია კარგად იცნობდა და ამიტომ მათმა მკვლელობამ მძაფრი პროტესტი გამოიწვია. ამის გამო ბევრი აღმოჩნდა ციხეში. ნაწილობრივ იგივე ფაქტის გამო დამდეგ 1 მაისის დღესასწაულთან დაკავშირებით მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება მთელ გურიაში შეიარაღებული დემონსტრაციის მოწყობის შესახებ. აუცილებელია აღვნიშნოთ, რომ კავკასიის საკავშირო კომიტეტმა გადაწყვიტა 1 მაისის აღნიშვნა კავკასიაში ერთდღიანი გაფიცვის და მიტინგების მოწყობით, რომ ღია გამოსვლით არ გაეჩინათ მასობრივი დარბევების საბაბი. გურიის კომიტეტის დელეგატები დაჟინებით მოითხოვდნენ, რომ დაშვებულიყო გამონაკლისი გურიისთვის, სადაც მოსახლეობა იმედოვნებდა ხელისუფლების შეიარაღებული ძალებისთვის სათანადო პასუხის გაცემას.  საკავშირო კომიტეტმა დათმო და გადაწყდა პირველი მაისის აღნიშვნა გურიაში (და მეზობელ იმერეთში) შეიარაღებული დემონსტრაციის ფორმით. მაგრამ მოლოდინები ბოლომდე არ გამართლდა. დროშებით და მარსელიოზის სიმღერით ერთმანეთისკენ შესახვედრად მიმავალი ხალხის მასები სურებიდან და ხიდისთავიდან შეერთებამდე შეეჩეხნენ შეიარაღებულ სტრაჟნიკებს და შეტაკებების შედეგად დაიშალნენ. მსხვერპლი აღმოჩნდა მოძრაობის ორი თვალსაჩინო მოღვაწე - ფოცხიშვილი და ესე კალანდაძე. ფოცხიშვილი იყო მისი გამბედაობით ბევრის შთამაგონებელი 18 წლის ახალგაზრდა, რომელსაც მომავალში თავისუფლების საერთო საქმისთვის შესაძლო იყო დიდი სამსახური გაეწია. ესე იყო მჭედელი და ხიდისთავში მისი პატარა სახელოსნო ხიდისთავში მთელი ათწლეულის განმავლობაში წარმოადგენდა აუდიტორიას, სადაც ისმოდა მისი ჭკვიანური და თავისუფალი სიტყვა. ის გურიის მოძრაობის დასაწყისიდანვე იყო მის მოწინავე რიგებში.
    მაისის დემონსტრაციების წარუმატებლობის მიზეზი უეჭველად იყო ხალხის შეიარაღების ნაკლებობა. ხალხში ბევრი იყო ენერგია, თავდადება და თავგანწირვა, მაგრამ შეიარაღებულ ძალასთან საბრძოლველად ეს ცოტაა. შეიარაღება, რომლითაც მიდიოდნენ გლეხები 1-ლი მაისის დემონსტრაციაზე, უკიდურესად არასრულყოფილი იყო.  იარაღდებოდნენ, ასე ვთქვათ, შინაური საშუალებებით, ვისაც რით შეეძლო. მაისის დემონსტრაციის წარუმატებლობამ ხელმძღვანელებს დაანახა ამ საკითხისთვის სერიოზული ყურადღების მიქცევის  აუცილებლობა  და კავკასიის III საკავშირო კონფერენციაზე მიღებულ იქნა შესაბამისი დადგენილებები.
    1904 წლის მაისის დემონსტრაციებზე გურიის მოსახლეობამ გაიღო არამხოლოდ ის მსხვერპლი, რაც დაეცა უშუალოდ შეიარაღებულ სტრაჟნიკებთან და პოლიციასთან შეტაკებების დროს. აბუნტებულების „დასამშვიდებლად“ და მათ დასასჯელად ხელისუფლებამ გაგზავნა და გურიის სოფლებში გაანაწილა ჯარისკაცები და კაზაკები და მთელი ეს ურდო მძიმე ქვად ჩამოეკიდა კისერზე ისედაც ბოლომდე განადგურებულ გლეხს. ჯარისკაცები არ აძლევდნენ საკუთარ თავს განსაკუთრებული სიმხეცის უფლებას. ჯარის შენახვაზე, უყვებოდა შემდეგ ლანჩხუთის დეპუტატი კრიმ-გირეის, ჩვენგან აიღესო 5 000 რუბლი. გარდა ამისა, ჩვენ ვალდებული ვიყავით ჯარისთვის მიგვეწოდებინა ბინები, შეშა, ნავთი, და ა.შ., მათი ქონება და ამუნიცია უნდა გადაგვეტანა უფასოდ. საიდან უნდა გვეშოვა ამდენი ფული? ფუთი სიმინდი ღირდა ნახევარ რუბლი და ჩვენ არაფერი გვქონდა გასაყიდი, ბეღლები ცარიელი იყო. ჯარის რაზმები დადიოდნენ სახლებში და მიჰქონდათ ყველა შინაური მოწყობილობა: მაგიდები, სკამები, ლოგინები, ქვაბები, ნიჩბები და ა.შ. მაგრამ ვინ იყიდდა ამ ნივთებს? ისინი დღემდე კანცელარიაშია. ყველა უბედურებასთან ერთად მაშინ გავრცელდა ჭირი და ჩვენ გვეშინოდა ჩვენი ხარების გამოშვებისა. მაშინ ადამიანებს აბამდნენ ურმებში და ისე გადაჰქონთ ჯარისკაცთა ნივთები“ აი ერთი იმ ურიცხვი სურათებიდან რომელიც აჩვენებს ხალხის გაჭირვების სიღრმეს და ხელისუფლების „შიდა პოლიტიკის“ უზნეობას. მაგრამ ჯარისკაცები დიდხანს არ დარჩენილან გურიაში. ცნობილია, რომ თუ ჯარისკაცი, თუნდაც არც ისე დიდ დროს, ატარებს ხალხთან მჭიდრო კავშირში, ის იწყებს გაგებას, თუ როგორ სამარცხვინო როლს ასრულებს ის ხელისუფლების ხელში, მისთვის გასაგები ხდება ვინაა ეს „შინაური მტერი“, რომლის წინააღმდეგაც ხელისუფლება ცდილობს მისი შეიარაღებული ხელის მიმართვას. მხოლოდ ყაზარმის, ამ ჯარისკაცის ციხის, კედლები ჰყოფენ ჯარისკაცებს ხალხისგან და არ აძლევენ მას საშუალებას თავი დაიხსნას იმ ტყუილისა და ცილისწამებისგან, რომლითაც ცდილობენ ხელისუფლების მსახურები მის გადაქცევას თავიანთ დამჯერ იარაღად.
    გლეხების სახლებში გამწესებული ჯარისკაცები მალე უარს აცხადებდნენ მათ წინააღმდეგ ძალადობრივ მოქმედებებზე და ხელისუფლება მიხვდა საფრთხეს. ჯარები გაყვანილ იქნა გურიის სოფლებიდან.

[1] გადასახლებულებს შორის იყო სოციალ-დემოკრატი ნოე ჟორდანია, ამჟამად სახელმწიფო სათათბიუროს არჩეული წევრი, ასევე სილიბისტრო ჯიბლაძე

 

 წინა ნაწილები

• შესავალი 
• თავი 1 - გლეხობის ეკონომიკური და პოლიტიკური მდგომარეობა 
• თავი 2 - მღელვარება ბათუმში და 1901 წლის მოუსავლიანობა, მოძრაობის დასაწყისი
  
• თავი 3 - პოლიტიკური აღზრდის გაკვეთილები

შემდეგი:

• თავი 5 - გურიის გლეხობის მოთხოვნები 
• თავი 6 - გურიის თვითმმართველობა
• თავი 7 - ჩასაფრება და ბრძოლა ნასაკირალში
• თავი 8 - გურიის დარბევა