შემოქმედის გლეხების მოთხოვნები

გურიის ამბები

შემოქმედი II-22

    გურიის დღევანდელ მდგომარეობის გამოსაკვლევად გამოგზავნილი ნ. ა. სულთან კრიმ-გირეი 18 თებერვალს ჩამოვიდა ნატანებში, აქედან ავიდა ქობულეთში ზოგიერთ ცნობების შესაკრებად და 20 მოვიდა ოზურგეთს, სადაც ადგილობრივ მცხოვრებლებთან კერძო საუბრების დროს გაიგო ბევრი რამ გლეხების გაჭირვების და ადგილობრივ ადმინისტრაციის უკანონო მოქმედების შესახებ. ოზურგეთის ინტელიგენციას უნდა წარუდგინოს თავისი მოხსენება გურიის დღევანდელ მოძრაობის შესახებ.
    სამშაბათს, 22 თებერვალს, სულთან კრიმ-გირეი გაემგზავრა შემოქმედის საზოგადოების (ს. შემოქმედის, კვირიკეთის, წითელმთის, გოგიეთის, გომის, ფატარის, მაკვანეთის, გორისფერდის) გლეხებთან მოსალაპარაკებლად, რომელნიც შეიკრიბნენ შემოქმედში. ბ-ნ კრიმ-გირეის პოლიციისაგან არავინ არ ახლავს. არც უნდა მიჰმართოს მას რაიმე დახმარებისათვის და ყრილობასაც თვითონ გლეხების შემწეობით მოიწვევს.
    შემოქმედში სულთან კრიმ-გირეიმ გლეხებს შემდეგის სიტყვით მიჰმართა:
    „მოგესალმებით, გურიის შვილნო, და სიამოვნებით აღვნიშნავ, რომ თქვენ შორის რუსულის ენის მცოდნენიც არიან, მაგრამ მსურს, რომ ჩემი სიტყვები გაიგონოთ თქვენ დედა-ენაზე, რომელიც თქვენთვის უფრო გასაგებია.
    ამ ჩემ სიტყვებს გადმოგითარგმნით ის ადამიანი, რომელსაც მე კარგად ვიცნობ და რომელიც თან მომყვა. მე მეტად მიხარიან, რომ მომეცა შემთხვევა მოვსულიყავი მშვენიერ გურიაში და ახლო გამეცნო გურულები. და ბედნიერი ვიქმნები, თუ ჩემი მოსვლა მოგიტანთ თქვენ სულიერ მშვიდობას და დაწყნარებას.
    გურულებო! ყოჩაღი და ნიჭიერი ხალხი ხართ, მაგრამ უმთავრესად თქვენი მყუდროების ღირსი უნდა იყვეს შვილების აღზრდა-განათლება. მე ვიცი, რომ თქვენში ბავშვები ხშირად დადიან ყოველ დღე სასწავლებელში ხუთი-ექვსი ვერსის სიშორეზე და სხვა მრავალი დაბრკოლებაც ხელს უშლის მათ, მაგრამ, მაინც, სამი მეოთხედი ბავშვებისა სკოლაში სწავლობს. ამ მხრივ სწორედ მაგალითი ხართ ამიერ-კვაკასიის ყველა ხალხებისათვის. თქვენი ახალგაზრდობა გურიის სიამაყე და იმედია და თქვენ ყოველი საშუალება უნდა იხმაროთ, რომ დაიფაროთ თქვენი ახალგაზრდობა ისეთის საქმეებით გატაცებისაგან, რომელნიც არ შეეფერება მათ წლოვანობას, და ამით მისცეთ ახალგაზრდობას შეძლება მშვიდობიანად განაგრძოს განათლება. ამ მზრუნველობისათვის თქვენი ზნეობრივი დამაკმაყოფილებელი იქმნება ყველაზე უწინარეს იმისი შეგნება, რომ თქვენ შეასრულეთ მძიმე მოვალეობა, როგორ მამებმა და მოქალაქეებმა, და შემდეგ რწმენა, რომ ახალგაზრდობა თავის დროზე პატივისცემით და მადლობით მოგიგონებთ თქვენ.
    მე მითხრეს, თქვენ შორის არიან ფიცხი ადამიანები. სასტიკად ნუ გაჰკიცხავთ მათ; მაგრამ ნურც მიჰყვებით იმათ კარგად მოუფიქრებელ რჩევას და იმათ ფიცხ გატაცებას წინ დაუყენეთ სიდინჯე და გონიერება. ნუ გაჰკიცხავთ აგრეთვე იმ რუსებს, რომელნიც ოცნებობენ და სცდილობენ, რაც შეიძლება მალე მოაწყონ აქ ყველაფერი რუსულ წეს-რიგზე და რუსულად. არსებითად მათი აზრი ძალიან მოსაწონია. მათ უნდათ, რომ მთელის რუსეთის ყველა წევრები, მთელის ამ ოჯახის ყველა ხალხები სცხოვრობდნენ ერთის საერთო ცხოვრებით და ელაპარაკებოდნენ ერთმანეთს ერთის საერთო ენით. ამათ ჰსურთ, დააჩქარონ ისტორიული მსვლელობა, მაგრამ ავიწყდებათ ის, რომ სასურველი ერთობა ნაყოფიერი იქმნება მხოლოდ მაშინ, როდესაც ეს ერთობა დამყარდება ბუნებრივად (თავისუფლად) და ძალ-დაუტანებლად. ამგვარი ერთობა, რასაკვირველია, სრულიად არ მოითხოვს, მაგალითად, რომ ქართველმა დაივიწყოს თავისი ქართული, მშობლიური. ყოველი რუსი სრულის პატივის ცემით მოეპყრობა იმ ქართველს, რომელსაც შეუთვისებია რუსული კულტურა, მაგრამ რომელიც ამავე დროს არის კარგი ქართველი, უყვარს ქართული ენა, მწერლობა, და სწავლობს თავის ქვეყნის ისტორიასა და წარსულს სიძველეებს, და სამაგიეროდ ის არ ენდობა იმ ქართველს, რომელიც უყურადღებოდ სტოვებს ყველაფერს მშობლიურს. ეს გასაგებია: განა ცუდ ქართველს შეუძლიან იყოს კარგი რუსი?
    გურიის მდგომარეობა გაჭირვებულია, ბევრს რასმე უნდა გაუკეთესება, მოწეს-რიგება, მაგრამ იქონიეთ მოთმინება. დიდ-ხანს იტანჯებოდით, იქონიეთ სიმამაცე და მოითმინეთ ცოტა კიდევ. წერა-კითხვა თქვენში ძალიან გავრცელებულია, სოფლებში ყველგან წიგნები გაქვთ, ზოგიერთებს გაზეთიც და, მე ვიცი, რომ თქვენ, როგორც მთელ რუსეთში, გაფაციცებით ადევნებთ თვალ-ყურს 1904 წ. 12 დეკემბრის უმაღლეს ბრძანებაში უმოწყალესად აღნიშნულ საკითხების განხილვასა და შემუშავებას. ამიტომ ნუ დაივიწყებთ რომ ყოვლად კაცთ-მოყვარე ბრძანების ახლობელ კეთილ შედეგით ისარგებლებენ გლეხები. მაგრამ ესეც რომ არ იყოს, კავკასიის უმაღლესი მთავრობა სცდილობს, რომ გააკეთოს ყველაფერი, რაც კი გააუმჯობესებს თქვენს მდგომარეობას და შესაძლებელ ჰქნას თქვენთვის მომავალში გამოძიება და გამოკვლევა თქვენთა აუცილებელ საჭიროებათა.
    მთავარ-მართებელი სასტიკად თხოულობს წესიერებას და უშიშროების დაცვას, სრულს აღიარებას კანონებისა და კანონიერ მთავრობისას და მორჩილებას. ამასთანავე მომანდო მე მოვისმინო თქვენი საჩივრები და განცხადებანი და მომცა უფლება გაცნობოთ, რომ ის კანონიერი და სამართლიანი საჩივრები და თხოვნები, რომელთა დაკმაყოფილება დამოკიდებულია მთავარ-მართებლისაგან, დაკმაყოფილებული იქნება ეხლავე, იმ საჭიროებათა შესახებ-კი, რომელნიც აღემატება მთავარ-მართებლის უფლებას, წარდგენილი იქნება მთავარ-მართებლის მიერ შუამდგომლობა მის იმპერატორებით უდიდებულესობის წინაშე.
    რაც გურიაში მოხდა, ამის ახსნა შეიძლება, გამართლება-კი არა. თქვენ არ შეგიძლიანთ არ აღიაროთ, რომ ბევრი თქვენი წევრთაგანი უკანონოდ მოქმედებს. მე არ გკითხავთ, ვინ არის დამნაშავე, მაგრამ გთხოვთ, ასწონოთ თქვენთვის, თქვენის ცოლშვილისა და გურიის მომავალისათვის უბედური შედეგი, რომელიც მოჰყვება მთავრობის და კანონების წინააღმდეგობას. მთავარ-მართებელი კეთილის გულით და ყურადღებით ეპყრობა თქვენს გაჭირვებას, რის დამამტკიცებელია ჩემი აქ, თქვენთან ყოფნა. მაგრამ ჩემი გამოგზავნა უკანასკნელი ცდაა მთავარ-მართებლისა, რომ მშვიდობიანად მოეღოს ბოლო სამწუხარო უთანხმოებას და გაუგებრობას. ასწონეთ ყველაფერი, რაც მე გითხარით, ნუ აჩქარდებით პასუხის მოცემას, შეჰკითხეთ იმათ, რომელთაც თქვენ ენდობით, რომელთაც ჰსურთ თქვენთვის სიკეთე, და შეგეწიოთ ღმერთი ამ გაჭირვებულ და მძიმე წამს, რათა დაიცვათ თქვენი ჩვეულებრივი სიწყნარე, სიფრთხილე და კეთილ-გონიერება.“

სიტყვა

ცნობის ფურცელი N2755, 26 თებერვალი

შემოქმედი, თებ 22

2*

    როგორც გუშინდე წერილში ვწერდით, 22 თებერვალს სულთან კრიმ-გირეიმ სიტყვით მიმართა შემოქმედის საზოგადოების გლეხებს.
    ხუთას-ექვსასამდე გლეხ-კაცი იყო შეყრილი, გარდა ამისა იყვნენ ქალებიც და ბავშვებიც. ყველანი თამამად გამოიყურებოდნენ. მათ სახეს ეტყობოდა რწმენა და იმედი. თუმცა ზოგიერთებს ნათლად არა აქვთ დახატული, თუ რა უნდა და როგორ უნდა მოეწყოს მომავალი ცხოვრება, მაგრამ ყველა მტკიცედ დარწმუნებულია, რომ დღევანდელი მდგომარეობა უნდა შეიცვალოს, რომ ასე ცხოვრება ყოვლად შეუძლებელია. გაჭირვების შეგნება ზეზეური არ არის, იგი შესისხლხორცებული აქვს ყველას.
    როდესაც მოენემ გადაუთარგმნა ხალხს კრიმ-გირეის სიტყვა, უკანასკნელმა სთხოვა გლეხებს, მოილაპარაკეთ ერთმანეთში და თუ ინებებთ, აირჩიეთრამდენიმე კაცი დეპუტატად და იმათ გადმომცეს თქვენი საჭიროებანი, მითხარით ყველაფერი სავსებით, დაუმალავად, არავინ არ დაისჯება იმისთვის, რასაც იტყვის, არავის გვარი არ ჩაიწერება, მამასახლისსაც და მწერალსაც დავითხოვ აქედან, თუ გინდათო (ხალხმა მოითხოვა მათი მოშორება). ყრილობა გავიდა ცალკე და მოლაპარაკების შემდეგ აირჩია 12 წარმომადგენელი, რომელთაც ასე აუწერეს გლეხების გაჭირვება და მოითხოვეს რითაც შეიძლება გაჭირვებული მდგომარეობის მოსპობა:
    ყველას კარგად მოეხსენება გლეხი კაცის ამბავი, მიწა მას არა აქვს, არაფერი არ შემოდის და ყოველი გადასახადი, შევიწროვება, შრომა-კი მის კისერზეა; სხვა ბატონია და გლეხი-კი ისევ ყმა და მონაა.
    ბატონ-ყმობა რომ გადავარდა, მას აქთ ბევრი გლეხი დარჩა თავ-დაუხსნელი, რადგან არაფერი არ გააჩნია. რაღაც ორი ან ერთ ქცევა ნახევარი მიწა აქვს ხელში ასეთ გლეხს და ამისათვის უნდა იხადოს ფული ცალკე, სიმინდი და ჩალა ცალკე და ამავე დროს მზად უნდა იყოს ყოველ წუთში, ეახლოს და ემსახუროს ბატონს. გლეხმა რომ თავი გაინთავისუფლოს ვალი უნდა აიღოს, მაგრამ რითი გადაიხადოს მერე ვალი? ამიტომ ეს დროებითი ვალდებულნი გლეხები დაუყოვნებლივ უნდა იქნენ განთავისუფლებულნი მიწიანათ სახელმწიფოს ხარჯით.
    გლეხი ღარიბია, მაგრამ გადასახადებს ყველაზე უფრო მას ახდევინებენ. ეს ეკკლესიის დარაჯობა, ეს გზების გაკეთება, ეს ცხენების მიცემა მთავრობის კაცებისათვის, ეს გაგზავნა - ყველაფერი ჩვენს კისერზეა, მემამულეები-კი არაფერს არ აკეთებენ და არხეინად დასეირნობენ. როგორც-კი დასჭირდება სადმე წასვლა პოლიციის კაცს ან მდდარს ვაჭარს ან მემამულეს, გამოგვრეკენ ჩვენ, გზა გაუკეთეთ და უდარაჯეთო. დადგება ზაფხული და დაიწყება აგარაკობა და ჩვენ მოსვენება არა გვაქვს გზის კეთებისაგან. ორი დღით გვაგზავნიან სამუშაოდ 20-30 ვერსის სიშორეზე, მაგრამ ორი კვირით-კი გვტოვებენ და ვრჩებით ულუკმაპუროდ, სახლიც უპატრონოთ გვაქვს მიტოვებული და ცოლშვილი შიმშილით გვიწყდება. ძველს დარაჯობას ახლა ის მოუმატეს, რომ სოციალისტები „მავნე“ კაცები დადიან სოფლად და უდარაჯეთ, არსად გაუშვათო, მერე რა ვიცით ჩვენ, ვინ არის ასეთი „მავნე“ კაცი, ყოველი კაცი კაცია; ჩვენ ხომ პოლიცია არა ვართ! - ეკკლესია ყველასათვის არის, ყველა სარგებლობს ეკკლესიით - თავადი, აზნაური, ვაჭარი და გლეხიც, მაგრამ მარტო გლეხი იხდის სადრამო ფულს. არ გვეყოფა, რასაც ისე გვაწუხებენ და გვახდევინებენ მღვდლები? ცალკე მოსანათავს ვაძლევთ, ცალკე საწირავს, ცალკე ზიარებისას, ყოველთვის მიაქვს ჩვენგან მღვდელს ფული; ისიც გამოიგონეს ხუცებმა, რვა საათის შემდეგ ვინც მოვა ჯვარის დასაწერად, 25 მანეთი უნდა მოგვცეთო. ხუცესს ზიარება არ მოუცია ჩვენთვის უფულოდ და დრამა კიდევ რატომ უნდა ვიხადოთ გლეხებმა? ეს განსაკუთრებული გადასახადები, ეს გზების კეთება, დარაჯობა უნდა მოისპოს და თუ საჭიროა მათი დატოვება, ყველასათვის უნდა იყოს სავალდებულო.
    უნდა მოისპოს აგრეთვე არა-პირდაპირი, დაფარული გადასახადები, მაგალითაად, სპიჩკაზე, შაქარზე, ნავთზე, ტანისამოსზე და სხვ., რომელიც ჩვენისთანა ღარიბ ხალხს აწევს კისერზე ყველაზე მეტად. ბათუმში ნავთი ორ აბზადაა ფუთი, ჩვენში კი ექვსი აბაზი და ორი მან. დღეს იმიტომ, რომ მთავრობა ბაჟს გვახდევინებს. ჩვენებური ნავთი უცხოეთში უფრო იაფი ღირს, ვიდრე ჩვენში. უცხოეთის საქონელი უკეთესია, მაგრამ ჩვენში რომ შემოიტანონ, დიდი ბაჟი უნდა გადაიხადონ. (კრიმ-გირეი: ეს ბაჟები იმიტოპმაა, რომ იქედან შემოსული ფული მოხმარდეს სახელმწიფო საჭიროებას)... არა, ჩვენ არ გვხმარდება ეს ფული, მხოლოდ მდიდრები სარგებლობენ. ჩენ ისეც ვმუშაობთ მდიდრებისათვის და კიდევ ბაჟები ვიხადოთ მათ სასარგებლოდ?
    არის პირდაპირი გადასახადები, მაგალითად მიწის გადასახადი, „სტრაჟნიკების“ შესანახი. ესეც ჩვენი, გლეხების, შემაწუხებელი და დამჩაგვრელია. მემამულეს შეძლება აქვს, ქონების პატრონია, მას შეუძლია გადაიხადოს, თანაც სხვა-და-სხვა შეღავათი ეძლევა გადახდის დროს. ასეთი გადასახადებიც უნდა მოისპოს და შემოღებულ იქმნას გადასახადი შემოსავალზე, ხოლო 500 მანეთის ნაკლებ შემოსავალზე არავითარი გადასახადი არ უნდა დაწესდეს.
    გლეხები რომ გაანთავისუფლეს, ვინც ფული გადაიხადა, თავი გამოისყიდა. მაგრამ ნადელში გადახდილი ფული ვალად აღებული იყო. ვალი გაიზარდა და დღეს მიწა მევახშეს ჩაუვარდა ხელში. ამიტომ უნდა დაგვიბრუნდეს ის ფული, რომელიც გადავიხადეთ თავის დასახსნელად. ჩვენში საზოგადოდ ფული არ არის, გაჭირვება დიდი გვაქვს, აქეთ ვეცემით, იქით ვეცემით და თუმანში ათ შაურს ვიხდით თვეში; მევახშეობენ ვაჭრები და ხუცები უფრო, თუმცა არიან გლეხებიც (კრიმ-გირეი: შეიძლება სახელმწიფო ბანკი დაგეხმაროთ გამსესხებელის კასსის დაარსებით, რომელიც მცირე სარგებელს აიღებს)... ეს მცირეც საიდან მივცეთ? მერე თუ სახელმწიფოს დახმარება უნდა, იმის მაგიერ რომ ჯერ გადამახდევინოს და მერე მევე დამეხმაროს, ის არა სჯობია, გადასახადები მოსპოს და ნურაფერს გადამახდევინებს?...
    გლეხების განთავისუფლების დროს აქეთ-იქით ჩამოსჭრეს იმ მიწებს, რომელიც გლეხის ხელში იყო, და ეს ნაჭრები თავად-აზნაურობას დარჩა, მაგრამ ისე, რომ დღეს გლეხის ადგილი ყოველის მხრით გზა-შეკრულია, არც გზა აქვს, არც წყალი. მემამულე სარგებლობს ამით და ავიწროვებს გლეხს. ეს ჩამონაჭერი მიწები უნდა დაუბრუნდეს გლეხებს.
    ამ ადგილების მოსაზომად, რასაკვირველია, ვერ მივმართავთ თავ-აზნაურობას, მის ადგილს თვითონ როგორ გადმოგვცემს. ამისთვის არც პოლიცია ვარგა. უნდა დაარსდეს საგანგებო კომისიები მიუდგომელ კაცებისაგან.
    ამასთანავე უნდა შემცირდეს იჯარის ფასი, იჯარის ფასის დადგენა უნდა მიენდოს სასამართლოებს, უნდა მოისპოს სალეჟრობო და სხვა.
    გვიჭირს, ათასნაირად შევიწროებული ვართ, მაგრამ ხმის ამოღება არ შეგვიძლია. როგორც რასმე ვიტყვით, გვცემენ, გვატუსაღებენ უსამართლოდ, კაცად არავინ გვთვლის. უნდა მოგვეცეს ადამიანობა ჩვენც და ყველა ჩვენსავით დაჩაგრულ ხალხს, ყოველი ადამიანი უნდა იყოს თავისუფალი და ხელშეუხებელი.
    რამე საჭიროება გვაქვს, გვინდა შევიკრიბოთ, მოვილაპარაკოთ, როგორ უშველოთ ჩვენს თავს, მაგრამ ეს არ შეიძლება, ეს „ბუნტობააო“. ზოგიერთებს აქვთ შეკრების უფლება, ამას წინად ოზურგეთში მემამულეებს კრება ჰქონდათ, როგორ ვიმოქმედოთ ყაზილარების (გლეხების) წინააღმდეგო. მაგრამ გლეხებს კი არ მოგვცეს ნება, რომ ჩვენც შევკრებილიყავით და თავი დაგვეფარა თავად-აზნაურებისაგან. ვინმემ თუ თქვა, მთავრობა არ ვარგა, ეს გადასახადი მოისპოსო, მაშინვე დაიჭერენ. არიან კაცები, რომლებმაც მისწერეს გაზეთებს ჩვენი ამბების შესახებ, მაგრამ არც ერთი არ დაიბეჭდა, რაღაც „დამოუკიდებელ მიზეზებისა გამოო“. ჩვენში ხშირად მოაქვთ დაბეჭდილი ფურცლები, შიგ ძალიან კარგი საქმეები სწერია, ჩვენთვის გამოსადეგი და სასარგებლო, მაგრამ ეს აკრძალულიაო, ვისაც ამ ქარალდს უნახავენ ხელში, იჭერენ და ციმბირში ჰგზავნიან. უნდა შეგვეძლოს თავისუფლად ლაპარაკი, შეკრება და წერა, საჭიროა თავისუფლება კრების, სიტყვის, ბეჭდვის.
    უნდა მოისპოს პასპორტები, თავისუფლად უნდა შეგვეძლოს წასვლა-წამოსვლა. რამე ვალი გვაქვს, ფული გვჭირია, გვინდა ქალაქში წავიდეთ სამუშაოდ, რომ ეგებ ორი ფარა ვიშოვნოთ, მაგრამ არ გვიშვებენ, ჯერ ვალი გადაიხადეთ, პასპორტი აიღეთო. ფული არა გვაქვს, ფულის საშოვრად მივდივართ და ჯერ ფული გადაიხადეთო, ვის გაუგონია?
    დაგვჩაგრავს ვინმე, მივდივართ სასამართლოში, მაგრამ ჩვენთვის სამართალი არსად არის, მოსამართლეს ჩვენებური არაფერი ესმის, კანონი არ ვარგა, ქრთამით და მოყიდვით კეთდება ყველაფერი; ვიჩვლებთ და ჯერ ესა და ეს გადასახადი და ბაჟი შემოიტანეთო. მერე სადა გვაქვს ეს ფული? (კრიმ-გირეი: მე გამიგონია, რომ ძალიან აბრკოლებს სამართალს ის გარემოება, რომ მოსამართლემ არ იცის ხალხის ენაო)... ენა რას გააკეთებს, თუ მოსამართლე და კანონი არ ვარგა. ბათუმში მებაღედ ვიყავი (ამბობს ერთი დეპუტატი), ბაღის პატრონმა 23 მანეთი წამართვა, ვიჩივლე, ფული თუ მოუცია, კვიტანცია ექნება თქვა, მაგრამ პატრონმა რაღაც უბის წიგნი წარადგინა და მოსამართლემ უარი მითხრა, თუმცა მოსამართლე ქართველი იყო (კრიმ-გირეი: რატომ არ გაასაჩივრე?)... გასაჩივრებისათვის გირაოა საჭირო, და მე ფული არ მქონდა.
    ასეთ მოსამართლეების მაგიერ უნდა იყვნენ ხალხის მიერ არჩეული მოსამართლეები.
    ჩვენისთანა ღარიბ ხალხს ყველაზე უფრო ესაჭიროება სწავლა-განათლება, რომ თვალი ავიხილოთ, კარგად დავინახოთ, ვინ არის ჩვენი მტერი და მოყვარე და შეგვეძლოს თავი დავიხსნათ გაჭირვებისაგან. მაგრამ განათლებისათვის დღეს ფულია საჭირო, ჩვენ კი ფული არა გვაქვს. ამიტომ უნდა დაწესდეს უფასო, საყოველთაო და სავალდებულო სწავლება ორივე სქესის ბავშვებისათვის 16 წლამდის.

ჩვენს სახელმწიფოში ამდენი ჯარი და სალდათია, ყველას ინახავს და არჩენს მშრომელი ხალხი. სალდათი მიჰყავთ ჩვენი ოჯახიდან და გვაკლდება მუშა კაცი. მიჰყავთ ჩვენი ძმები სადღაც რუსეთში, სადაც სხვა ჰავაა, ცხოვრება, ჩვენებურები ვერ ეთვისებიან იქაურობას და უდროვოდ იხოცებიან. ამოვიღებთ ხმას, მეამბოხენი ხართო და ჩვენს ძმებს ჩვენვე მოგვისევენ. არ გვინდა სალდათობა, ნურც ნურავის ვახლებთ ხელს, არც არავინ გვახლებს. ეხლა ომია, ყველა მბობს ჩვენი ბრალიაო; რას ვერჩოდით, რა გვინდოდა იქ. ციმბირის რკინის გზაზე ათასი მილიონები დაიხარჯა და ციმბირში კი არავინ სახლობსო; ჯერ დავსახლდეთ, მერე დავხარჯოთ გზებზე ამდენი ფული, არ გვინდა სალდათობა და თუ საჭირო იქნება, ყველანი გამოვალთ სამშობლოს დასაცველად.
    დღევანდელ მთავრობას არაფერი ესმის ჩვენი, არც ერთს ჩვენს საჭიროებას ყურადღებას არ აქცევს, არ შეგვიძია ანგარიში მოვითხოვოთ, რამე ვუთხრათ. რასმე ვამბობთ, არ გვიგონებენ, გვცემენ, გვატუსაღებენ, ეგზეკუციას გვიყენებენ. არ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ ჩვენს საჭიროებაზე. მთავრობას ერთი პასუხი აქვს ჩვენთვის - მათრახი ... ასე ცხოვრება შეუძლებელია. მთავრობა მაშინ იქნება კარგი, როდესაც იგი ხალხის არჩეული იქნება და მოწონებული, უნდა შეგვეძლოს პასუხი და ანგარიში მოვსთხოვოთ მთავრობას, ამიტომ უნდა შემოღებულ იქმნას ხალხის მიერ საყოველთაო, დახურულის და პირდაპირის კენჭის ყრით არჩეული მთავრობა. ამასთანავე, რადგან ყოველი ადგილის მცხოვრებს უკეთ შეუძლიათ ადგილობრივი საქმეების მოწყობა, ამიტომ უნდა დაწესდეს აგრეთვე ფართო ადგილობრივი თვითმმართველობა.
    (კრიმ-გირეი: პატივს უნდა სცემდეთ კანონს, ვიდრე იგი არსებობს, უნდა ენდობოდეთ მთავრობას) ... როგორ უნდა ვცემდეთ პატივს იმ კანონს, რომელიც მათრახის სახით არსებობს ჩვენთვის! მთავრობას რომ ვენდეთ, არაფერი გამოვიდა, უფრო დავიღუპეთ. საშობაოთ გუბერნატორმა შამოგვითვალა, მოვდივარ და კანცელარიაზე დილის 8 საათზე დამხვდითო. გათენებამდის შევიყარეთ თავი, ვუცადეთ, ვუცადეთ და ძლივს ვეღირსეთ საღამოს მის ნახვას. მოვარდა ფაიტონით, შევიდა კანცელარიაში, გამოვარდა და მერე დაგვიყვირა, რა გაწუხებთო. პასუხიც არ მოუცადა. გავარდა, წავიდა სახლში... რამდენჯერმე ვიჩივლეთ მაზრის უფროსზე, ბოქაულებზე, მაგრამ ყურადღება არავინ გვათხოვა... ამას წინად „ვოდკის“ მინისტრსაც გაუგზავნეთ ქაღალდი აქციზის შესახებ, მეორე მინისტრსაც მივწერეთ დეპეშა ბიბლიოთეკის დახურვის თაობაზე,  მაგრამ არც ერთმა პასუხი არ გვაღირსა...
    ჩვენ ვთხოულობთ იმას, რასაც მთელი რუსეთი. რაც ჩვენში ამბავია, ისეა სხვაგანაც ... ამას არ გვიმალავდა მაზრის უფროსიც, რომელიც გვემუქრებოდა, ყველას მათრახით გაგწყვეტთო აქაც და რუსეთშიცო. ჩვენი მოთხოვნილება საერთოა, საზოგადოა, უნდა შეიცვალოს დღევანდელი წეს-წყობილება და დაწესდეს ახალი, რისთვისაც უნდა მოწვეულ იქმნას მთელი ხალხის წარმომადგენელი დამფუძნებელი კრება.

სიტყვა

ეს წერილი რაღაც მიზეზით ფოსტამ დაგვიგვიანა. ჯერ ეს წერილი უნდა დაბეჭდილიყო, მერე ის რომელიც გუშინ იყო დაბეჭდილი (ბახვიდან). რედ..

ცნობის ფურცელი, N2756, 27 თებერვალი