Затерянный Г. Мятеж на Западном Кавказе (Картинки кавказской революции). / / Исторический вестник. 1911. Т. 26. С. 643—644.
I
გურიის რესპუბლიკა
რევოლუციური მოძრაობა, რომელმაც 1905 წელს კავკასია მოიცვა, განსაკუთრებით ძლიერი იყო დასავლეთ კავკასიაში. ქუთაისის გუბერნიის (რომელიც მოიცავს ყოფილ გურიას, იმერეთს და სამეგრელოს) თითქმის ყველა დასახლებულ პუნქტში შეიქმნა სპეციალური რევოლუციური კომიტეტები, რომლებიც მიზნად ისახავდნენ რუსეთის იმპერიაში არსებული მმართველობის ფორმის და საზოგადოებრივი წყობის ძალადობრივ დამხობას, რუსული მმართველობისგან განთავისუფლებას და დემოკრატიული რესპუბლიკის დამყარებას.
რევოლუციონერი აგიტატორები ღიად მოუწოდებდნენ მოსახლეობას არ გადაეხადათ გადასახადები, არ გამოცხადებულიყვნენ სამხედრო სამსახურში, ბოიკოტი გამოეცხადებინათ ხელისუფლების მიერ დანიშნულ თანამდებობის პირებისთვის, შეეგროვებინათ იარაღი და ნებისმიერ დროს მზად ყოფილიყვნენ შეიარაღებული აჯანყებისთვის. აგიტაციას მაშინვე შეხვდა უზარმაზარი სიმპათია მოსახლეობისა, რომელიც უყოყმანოდ გადავიდა რევოლუციის მხარეს.
რევოლუციური ორგანიზაციების წევრებმა მოაწყვეს იარაღის და საბრძოლო მასალის საწყობები, საზღვარგარეთ დიდი რაოდენობით შეკვეთების და „რეაქციონერებისთვის“ წართმევის მეშვეობით, ასევე მათ განკარგულებაში ჰქონდათ ფეთქებადი ჭურვების დიდი მარაგი, თავს ესხმოდნენ სოფლისა და ქალაქის დაწესებულებებს, ანადგურებდნენ საქმისწარმოების მასალებს, ითხოვდნენ თანამდებობის პირებს, თავად ახორციელებდნენ მართლმსაჯულებას, ხოლო რევოლუციური ტრიბუნალის გადაწყვეტილების დაუმორჩილებლობას მოჰყვებოდა ურჩების მკვლელობა როგორც განსაკუთრებული ზომა, ისინი აწყობდნენ და მხარს უჭერდნენ საყოველთაო გაფიცვებს, სთხოვდნენ მოსახლეობას ფულადი შენატანს რევოლუციური მიზნებისათვის, სიკვდილით სჯიდნენ იმ ადამიანებს, ვინც არ დაემორჩილებოდა ამ მოთხოვნებს, თანხის გატაცების მიზნით აწყობდნენ შეიარაღებულ თავდასხმებს ხაზინასა და სარკინიგზო მაგისტრალებზე, რომლებითაც იგზავნებოდა ფულადი ფოსტა, თავს ესხმოდნენ პოლიციის საგუშაგოებს და სამხედრო პუნქტებს, ერთხელ განაიარაღეს და ტყვედ აიყვანეს თენგინის პოლკის ორი ასეული.
რევოლუციური ორგანიზაციების საქმიანობის ყველა მრავალრიცხოვან გამოვლინებას თან ახლდა მკვლელობები, ზოგჯერ განსაკუთრებით თამამი, რა თქმა უნდა, ხშირად ისტუმრებდნენ იმქვეყნად უდანაშაულო ადამიანებს. თავიანთი ბრწყინვალე წარმატებებით მთვრალი რევოლუციონერები გაუსამართლებლად კლავდნენ მათთვის არასასურველ ჩინოვნიკებს , „საძულველი რუსული ხელისუფლების მსახურებს“ და საერთოდ ყველას, ვინც არა მხოლოდ მოქმედებით, არამედ სიტყვით თუ მინიშნებითაც კი გამოხატავდა თანაგრძნობის ნაკლებობას რევოლუციის საქმისადმი. დაუძლეველი იყო სხვადასხვა რევოლუციური ქმედებების გავლენა ადგილობრივ მოსახლეობაზე. ველური, ინერტული, სისხლისმსმელი მასა ადამიანებს სისხლში აღრჩობოდა და ნელ-ნელა ეპატრონებოდა სიტუაციას. მხოლოდ ეგრეთ წოდებული სადამსჯელო რაზმების მისვლის შემდეგ დაიწყო მძვინვარე აჯანყების ჩაცხრობა; მაგრამ ჯარების მისვლასთან ერთად რევოლუციური კომიტეტების საქმიანობა არ შეწყვეტილა, არამედ ფარული ხასიათი მიიღო, ხოლო კომიტეტების მიერ მოწყობილი საიდუმლო სტამბები, რომლებიც განუწყვეტლივ ბეჭდავდნენ ყველა სახის პროკლამაციას, განსაკუთრებულ სამსახურს უწევდნენ რევოლუციონერებს მათი იდეების გავრცელებაში. რევოლუციის ლიდერებმა დაინახეს, რომ მოსახლეობამ მძლავრი სამხედრო ძალის წინაშე მღელვარე თავები დახარა და მორჩილებისკენ იხრებოდა, ამიტომ უფრო და უფრო ხშირად სჩადიოდნენ თავიანთი მოვალეობის ერთგული თანამდებობის პირებისა და იმ კერძო პირების მკვლელობებს, რომლებიც გაბედავდნენ ამა თუ იმ გზით აჯანყებულთა მხილებას.
ასეთ პირობებში რევოლუციური მოძრაობის წინააღმდეგ ბრძოლა უკიდურესად გართულდა. ერთი მხრივ, რევოლუციონერების მიერ დაბნეული და განადგურებული მოსახლეობა, ნაწილობრივ თანაუგრძნობდა აჯანყებას, უარს ამბობდა ადმინისტრაციისთვის რაიმე ინფორმაციის მიწოდებაზე და იფარებდა აჯანყების ლიდერებს. მეორე მხრივ, ადმინისტრაციამ და სამხედრო ხელმძღვანელობამ წარმოუდგენლად მიიჩნია რევოლუციონერების მიერ უპრეცედენტო თავხედობითა და სისხლისმსმელობით ჩადენილი დანაშაულების დაუსჯელი დატოვება, და მიმართავდა დაპატიმრებებს, გაძევებას, ეგზეკუციას, რევოლუციის ბუდეების გადაწვასა და ა.შ. როდესაც სახელმწიფოს გარკვეულ ნაწილს მოიცავს აჯანყება, როდესაც საერთო ძალისხმევა იწევა იმპერიის ერთ-ერთი ნაწილის ჩამოცილებისთვის, ბუნებრივია, რომ ნორმალური ცხოვრების პირობები დაირღვევა.
რევოლუციური მოძრაობის სათავეში იდგა ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრა - ყოფილი გურია. ოზურგეთის მაზრაში არეულობა ჯერ კიდევ 1902 წელს შეიმჩნეოდა, ოღონდ მხოლოდ მემამულეთა და მოიჯარეების მიმართ გლეხების უკმაყოფილების გამო; ეს არეულობა, პოლიტიკური აგიტატორების გავლენით, გაძლიერდა, გაიზარდა, შეიცვალა და 1905 წელს მიიღო რეალური რევოლუციის, მწვავე ანტისამთავრობო მოძრაობის სახე. ამ მოძრაობის მხარდაჭერა, სხვა საკითხებთან ერთად, გამოიხატებოდა ზოგადი თვალსაზრისით შემდეგში: რევოლუციური იდეების გავრცელება სოფლებში ზეპირი პროპაგანდის საშუალებით მიტინგებზე, წერა-კითხვის მცოდნე ხალხში რევოლუციური შინაარსის პროკლამაციების და ბროშურების გავრცელება; მიწების ჩამორთმევა და იჯარის გადახდაზე უარის თქმა; სავაჭრო და სამრეწველო დაწესებულებებში დასაქმებულთა გაფიცვებისა და გამოსვლების ორგანიზება; მოძრაობის შეუწყნარებლობაში ეჭვმიტანილი თანამდებობის პირებისა და კერძო პირების ბოიკოტი და მკვლელობა; სამთავრობო ინსტიტუტების, განსაკუთრებით პოლიციისა და სასამართლოების ბოიკოტი, იმპერიის სასამართლოს ნაცვლად რევოლუციური ორგანიზაციების ხელმძღვანელობით „სახალხო სასამართლოს“ ამოქმედება; საკუთარი ადმინისტრაციული და აღმასრულებელი ორგანოების შექმნა; სახელმწიფო სკოლების მიტაცება; ხელისუფლების წინააღმდეგ აჯანყების მომზადებისთვის ხალხის შეიარაღება და საბრძოლო რაზმებისა და „წითელი ასეულების“ შექმნა, რომლებშიც ირიცხებოდა ყველა, ვისაც შეეძლო იარაღის ტარება; კაცზე თვეში 20 კაპიკი ფულადი სახსრების შეგროვება და ცალკე გადასახადის დაწესება რევოლუციური არმიის შეიარაღებასა და მოვლაზე, იარაღის ყველა საშუალებით შეძენა (იარაღის ჩამორთმევის მიზნით კერძო პირებზე, პოლიციის ჩინოვნიკებზე და ა.შ. თავდასხმების ჩათვლით) და ბოლოს, სამთავრობო ჯარებთან ბრძოლა.
ოზურგეთის მაზრაში რევოლუციური მოძრაობას თავდაპირველად ხელმძღვანელობდა „რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის“ ბათუმის კომიტეტი, ხოლო შემდეგ, 1905 წლის დასაწყისიდან, ბათუმის კომიტეტს გამოეყო სპეციალური კომიტეტი, რომელსაც ეწოდა „გურიის“, გადავიდა ქალაქ ოზურგეთში, გააერთიანა ყველა მისი წევრის საქმიანობა და სრულუფლებიანად მართავდა ოზურგეთის მაზრის ყველა რევოლუციონერს. გურიაში დომინირებდა მხოლოდ სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მენშევიკური ფრაქციის გურიის კომიტეტი, რომლის კლუბი მდებარეობდა ოზურგეთის საქალაქო კლუბში და რომელიც წარმოადგენდა პარტიის ცენტრალურ მმართველ ორგანოს, თავდაპირველად მიჰყვებოდა რუსეთში რევოლუციური მოძრაობის ზოგად კურსს და თანმიმდევრულად ახორციელებდა „რუსეთის სოციალ-დემოკრატიული მუშათა პარტიის“ პროგრამას, რომელიც შემუშავებული იყო მუშათა სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციების მეორე კონფერენციაზე. გურიის კომიტეტის აღმასრულებელი ორგანოები იყო: „ათისთავი“, რომელსაც ირჩევდა ცალკეული სოფლისა თუ ქალაქის ათი მცხოვრები და „ასისთავი“, რომელსაც ირჩევდა ათი ათისთავი; რამდენიმე სასოფლო საზოგადოება ქმნიდა „რაიონს“, რომელსაც ჰყავდა „რაიონის წარმომადგენელი“. ოზურგეთის მაზრაში ასეთი შვიდი რაიონი იყო. გარდა ამისა, არსებობდა და ფუნქციონირებდა სპეციალური ადგილობრივი და რაიონული „ორგანიზაციები“, რომლებიც უფრო მაღალი დონის იყო, ვიდრე „რაიონის“; ყველაზე აქტიურ ორგანიზაციებად მიიჩნეოდა ჩოხატაურისა და ლანჩხუთის.
კომიტეტთან არსებობდა დამხმარე დაწესებულება, „სამხედრო შტაბი“, რომლის მოვალეობები მოიცავდა კომიტეტის საბრძოლო ძალების უშუალო ხელმძღვანელობას, ასევე თავდაცვისა და თავდასხმის გეგმების შემუშავებას. შტაბი ინახავდა და ანაწილებდა იარაღსა და საბრძოლო მასალას ასეულებსა და რაზმებს შორის. რევოლუციური სამხედრო შტაბი ოზურგეთში ნოე ჩიგოგიძის სახლში იყო განთავსებული. კომიტეტს ყოველთვის ჰყავდა სპეციალური „ტერორისტების ჯგუფი“ ან, მარტივად რომ ვთქვათ, ჯალათები, რომლებიც ასრულებდნენ კომიტეტის სასიკვდილო განაჩენს და იღებდნენ სპეციალურ ჯილდოს თითოეული „დასჯილისთვის“. კომიტეტს ასევე ჰყავდა შტაბის მიერ ჩამოყალიბებული დიდი „სანიტარული რაზმი“, რომელიც მუდამ მზად იყო საომარი მოქმედებების ადგილზე გასასვლელად.
გურიის კომიტეტის რევოლუციურმა საქმიანობამ განსაკუთრებულ განვითარებას მიაღწია 1905 წლის ოქტომბრიდან 1906 წლის იანვრის შუა რიცხვებამდე, როდესაც სარკინიგზო და ფოსტა-ტელეგრაფის გაფიცვების გამო სამთავრობო ორგანოების საქმიანობა საბოლოოდ პარალიზებული იყო.
აღვნიშნავ ყველაზე მნიშვნელოვან გამოსვლებს. დაბა ჩოხატაურში რევოლუციონერები თავს დაესხნენ პოლიციის ადგილობრივ სამმართველოს და ფოსტას; თავდასხმის დროს დაიღუპა ერთი სტრაჟნიკი, დაიჭრა ორი, ბოქაული და ორი სტრაჟნიკი დააკავეს; საგუშაგოდან ამოიღეს 10 ვინტოვკა თოფი, 12 სანადირო თოფი, რევოლვერი და სხვა მცირე ღირებულების ქონება. თავდასხმის შესახებ რომ შეიტყო, მაზრის უფროსი ლაზარენკო პლასტუნების მე-2 ბატალიონის ას კაზაკთან და სტრაჟნიკთა ჯგუფთან ერთად ჩოხატაურში გაემგზავრა. 1905 წლის 20-21 ოქტომბრის ღამეს იქედან დაბრუნებულ საექსპედიციო რაზმს თავს დაესხნენ წითელი ასეულები და დრუჟინა ნასაკირალის უღელტეხილზე. შეტევა დაიწყო სიბნელეში თოფის ზალპებით და ასაფეთქებელი ჭურვების სროლით. ეს იყო ნამდვილი ბრძოლა, რომელიც გაგრძელდა მთელი დღის განმავლობაში, რაზმი ორივე მხრიდან ალყაში მოქცეული იყო; ბრძოლა დასრულდა 22 ოქტომბერს, ოზურგეთიდან კიდევ ასი კაზაკის ბრძოლის ადგილზე მისვლის გამო, კაზაკებს შეატყობინებს პლასტუნებმა, რომელთაგან სამი გზად დაატყვევეს, გააშიშვლეს, გაძარცვეს და შემდეგ მოკლეს.
რევოლუციონერები მხეცურად მოექცნენ დაღუპულთა ცხედრებს, ასევე მძიმედ დაჭრილ სტრაჟნიკ რეშეტოვს. რაზმმა დიდი დანაკარგი განიცადა: დაიღუპა 6 კაზაკი და 2 სტრაჟნიკი, დაიჭრა 13 კაზაკი, 5 სტრაჟნიკი დაიკარგა. დაიღუპა 8 და ტყვედ ჩავარდა 15 ცხენი. თავდამსხმელთა რაოდენობა სულ მცირე ორი ათასი იყო. მთის მთელი ფერდობი, სადაც რევოლუციონერებმა მოაწყვეს ჩასაფრება, წინასწარ იყო მომზადებული სანგრებით და თხრილებით, ტყეში გაჩეხილი იყო მონაკვეთები იმ გზის დასაცხრილად, რომლითაც რაზმი მოძრაობდა. თავდასხმა, როგორც უტყუარი მტკიცეულებებით ზუსტად დადგინდა, განხორციელდა „გურიის კომიტეტის“ გადაწყვეტილებით; თუმცა კომიტეტის წევრებს შორის იყო უთანხმოება და ზოგიერთი ფიქრობდა, რომ ბრძოლა ნაადრევი იყო, უმრავლესობამ გადაწყვიტა „რაზმის განადგურება“ და ამ მიზნით გაგზავნა წითელი ასეულები და დრუჟინა.
როდესაც პლასტუნთა ბატალიონმა დატოვა ოზურგეთის მაზრა, შეიარაღებული ბრბო ყველაზე გამოცდილი დრუჟნიკების მეთაურობით თავს დაესხა ოზურგეთის სამაზრო სამმართველოს, იქ დისლოცირებულ სტრაჟნიკებს წაართვა 25 სახაზინო ბერდანკა თოფი და გაიტაცა სამმართველოს არქივიდან სხვადასხვა იარაღი, რომლებიც ინახებოდა მატერიალურ მტკიცებულებად სხვადასხვა სასამართლო საქმეებში. ამ თავდასხმას მოჰყვა სხვა თავდასხმების სერია იმავე სამმართველოზე, რომლის დროსაც წაიღეს იარაღი და ძვირფასი ნივთები, და გახარებული ბრბოს თვალწინ ცეცხლი წაუკიდეს და მთლიანად გაანადგურეს საქმეები და დოკუმენტები. პოლიციის სტრაჟნიკებისთვის წართმეული იარაღის გარდა, მაზრის სამმართველოდან წაიღეს 58 სხვადასხვა ტიპის თოფი, 9 ბერდანის თოფი, 82 რევოლვერი, 22 ხანჯალი და 6 შაშხანა.
გურიის კომიტეტი ფაქტობრივად განაგებდა მთელ გურიას; მისი თანხმობის გარეშე ვერავინ ბედავდა ქუჩაში ზედმეტი ნაბიჯის გადადგმას. ოზურგეთსა და ოზურგეთის მაზრის ყველა ქალაქსა და სოფელში შემდეგი განცხადებები გამოქვეყნდა:
„მოქალაქეებო, გურიაში არის სამხედრო რევოლუციური შტაბი, რომლის პასუხისმგებლობაა გურიის საბრძოლო რაზმების შექმნა და მათი ხელმძღვანელობა ნებისმიერი რევოლუციური გამოსვლის შემთხვევაში. სამხედრო რევოლუციური შტაბი მკაცრად იცავს სამხედრო-რევოლუციურ დისციპლინას. საბრძოლო რაზმის ზოგიერთი წევრი, გარეშე პირებთან ერთად, პირდაპირ ხულიგნურად მოქმედებს და იპარავს ყველაფერს, რაც მათ ხელში მოხვდება; ამრიგად, სამხედრო შტაბი აცხადებს, რომ: 1) ასეთი ქმედებები მკაცრად აკრძალულია, 2) ქალაქ ოზურგეთში კერძო პირებისთვის იარაღის ტარება კატეგორიულად აკრძალულია 3) აკრძალულია ნებისმიერი სახის სამხედრო იარაღისა და მასალების გაცვლა და მისით ვაჭრობა შტაბის ნებართვის გარეშე. 4) სამხედრო შტაბი დროებით ნიშნავს პატრულს ქალაქში და 5) დამნაშავეები გადაეცემიან სამხედრო სასამართლოს. - გურიის რევოლუციური სამხედრო შტაბი. 1905 წლის 6 დეკემბერი. გურიის კომიტეტის სტამბა“.
კომიტეტის ინიციატივით, ოზურგეთში, ქალაქის მოედანზე და ქალაქის ბაღში მოეწყო სახალხო შეხვედრების სერია, რომლებზეც უცვლელად ესწრებოდნენ წითელი ასეულები სრული საბრძოლო აღჭურვილობით და წითელი დროშებით; ბანერებზე შემდეგი წარწერები იყო გამოსახული: „ძირს თვითმპყრობელობა“, „გაუმარჯოს რესპუბლიკას“. სიტყვით გამოვიდნენ ორატორები, რომლებიც მოუწოდებდნენ არსებული სახელმწიფო სისტემის დამხობისკენ საერთო შეიარაღებული აჯანყების გზით. ყველაზე ხალხმრავალი შეხვედრები გაიმართა ოზურგეთში 1905 წლის 6 დეკემბერს და 1906 წლის 9 იანვარს სოფელ შემოქმედში, სადაც განიხილებოდა ნასაკირალის უღელტეხილზე სამთავრობო ჯარებთან ბრძოლის გეგმა.
კომიტეტის ჭკვიანური მანევრი იყო ოზურგეთის საქალაქო თვითმმართველობის მთელი შემადგენლობის დათხოვნა 1905 წლის ნოემბრის ბოლოს. კომიტეტმა მოაწყო ახალი არჩევნები, რა თქმა უნდა, საყოველთაო, თანაბარი, პირდაპირი და ფარული კენჭისყრის საფუძველზე, სქესის განურჩევლად, რისთვისაც დრუჟნიკებმა ჩაატარეს ქალაქის მოსახლეობის აღწერა. არჩეულები ყველანი რევოლუციონერები იყვნენ, რომლებმაც არ დააყოვნეს ქალაქის მმართველობის შენობების, საქმისწარმოების მასალების, სალარო და ა.შ. ექსპროპრიაცია.
სამხედრო რევოლუციური შტაბის მიერ დამტკიცებული გეგმის თანახმად, წითელი ასეულების რაზმები რევოლუციური მოძრაობის შეიარაღებული მხარდაჭერისა და ქუთაისის გუბერნიაში სამთავრობო ჯარების გაგზავნის თავიდან ასაცილებლად გაიგზავნა ქუთაისის გუბერნიის და მასთან მოსაზღვრე თბილისის გუბერნიის სხვადასხვა ადგილებში (ნატანები, სამტრედია, მიხაილოვო, გორი, ტფილისი და სხვ.). 1905 წლის 15 ნოემბრიდან საბრძოლო რაზმების დიდი ჯგუფი იყო „საბრძოლო მზადყოფნაში“, ნატანების სადგურზე, საიდანაც შარაგზა მიდის ოზურგეთში, ის იცავდა ოზურგეთის გზატკეცილს; თავად გზატკეცილზე ბარიკადები მოეწყო, ხოლო ბათუმის მიმართულებით რკინიგზის ლიანდაგი აყრილი იყო. რევოლუციონერებს შორის რკინიგზის ტელეგრაფის მეშვეობით მიმდინარეობდა დეპეშების ინტენსიური გაცვლა. აქ მაგალითისთვის მოცემულია ორი საკმაოდ სახასიათო ტელეგრამა:
1) „ნუ გაუშვებთ ჩვენი მეომრებს გურიიდან. იყავით ყველა მზად. სიგნალზე - ბრძოლაში"
2) „ხელისუფლება რეპრესიების აშკარა გზას ადგას. შეუძლებელია გაძლება. გაფიცვა ჩვენ გავაუქმეთ. თქვენი ძალა არ არის საჭირო"
ნელ-ნელა აიღო რა ყველაფერი თავის ხელში, გურიის კომიტეტი ხელმძღვანელობდა ადმინისტრაციული და საჯარო მართვის ყველა დარგს. კომიტეტის გეგმის მიხედვით მოეწყო სასკოლო ბიუროები ოზურგეთის ვაჟთა და გოგონათა სკოლების სპეციალური სასკოლო საბჭოებით. კომიტეტმა დანიშნა საჯარო სკოლების საკუთარი ინსპექტორი
იარაღის შესყიდვა დაჩქარებული ტემპით მიმდინარეობდა. კომიტეტმა ქუთაისის გუბერნატორის სტაროსელსკის ნებართვით პლასტუნების ბატალიონის შტაბიდან აიღო ადრე მოსახლეობისთვის ჩამორთმეული 300-მდე თოფი. სუფსა და ჯუმათის სადგურებს შორის სამხედრო მატარებელს თავს დაესხნენ და დრუჟნიკებმა წაიღეს 128 სახაზინო რევოლვერი.
ახლა გავაცნოთ მკითხველს გურიის რევოლუციის ყველაზე გამორჩეული მოღვაწეები. მათი უმეტესობა უკვე დაპატიმრებულია და სასამართლომ გამოუტანა სხვადასხვა სასჯელი; უმცირესობამ გაქცევა მოახერხა. აჯანყების ჩახშობის მწვავე პერიოდში გაქცეულები მიიმალნენ გურიის გარეთ, ზოგიერთი კი საზღვარგარეთ, მაგრამ შემდეგ თანდათანობით დაიწყეს სამშობლოში დაბრუნება, ისარგებლეს რა კავკასიაში ფართოდ გავრცელებული მოსახლეობის მიერ დამალვით.
გურიის მთელი რევოლუციური მოძრაობის ცენტრალური ფიგურა და გურიის რევოლუციური კომიტეტის ლიდერი იყო ვინმე ბენია ჩხიკვიშვილი, გურული აზნაური, 26 წლის, კომიტეტის თავმჯდომარე. ხალხი მას ჯერ „გურიის მეფეს“ ეძახდა, შემდეგ კი „გურის რესპუბლიკის პრეზიდენტს". ბენიას ბრძანებები უკითხავად სრულდებოდა, რადგან დაუმორჩილებლებს უმოწყალოდ სჯიდა. ჩხიკვიშვილის გავლენა ვრცელდებოდა არამხოლოდ მაზრაზე, არამედ რკინიგზაზეც, მაგალითად საკმარისი იყო მას რკინიგზის ტელეფონით გამოეთქვა სადმე წასვლის სურვილი, რომ მაშინვე ბათუმიდან ან სამტრედის სადგურიდან სპეციალური მატარებელი მოემსახურებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს რკინიგზა გაფიცული იყო. ჩხიკვიშვილი ყოველთვის დადიოდა სპეციალურად შეიარაღებული მცველების თანხლებით („ტერორისტების“ ან წითელი ასეულების შემადგენლობიდან) და ყველა იხდიდა ქუდებს და პატივისცემით უთმობდა გზას. თუ მთავრობის ზოგიერთი წვრილი მოხელე არ მოიხდიდა ქუდს, არამედ მხოლოდ თავს დაუკრავდა, ბენიამ ბრძანებდა უზრდელის დაპატიმრებას ორი დღე-ღამით. ჩხიკვიშვილი, რომელიც სწრაფად დაეუფლა იატაკქვეშა ბროშურების ენა, პათოსით და უყოყმანოდ საუბრის უნარის გამო გურულებმა მშვენიერ „ორატორად“ აღიარეს. ჩხიკვიშვილი აუცილებლად ყველა მიტინგზე გამოდიოდა სიტყვით და ყოველ ჯერზე იმეორებდა, რომ „დემოკრატიული პრინციპებზე“ რესპუბლიკის გამყარება საჭირო იყო ნებისმიერ ფასად, თუნდაც საყოველთაო შეიარაღებული აჯანყებით. ერთ-ერთ შეხვედრაზე, რომელსაც გადამწყვეტი მნიშნელობა ჰქონდა, ჩხიკვიშვილმა თქვა:
„არ იფიქროთ, რომ თავისუფლება ადვილად მოვა. ალბათ, იარაღით ხელში მოგვიწევს ბრძოლა და სისხლის დაღვრა. მაგრამ მაინც, ჩვენ უნდა ვიაროთ ჩვენი გზით და მხოლოდ მაშინ მივაღწევთ თავისუფლებას. ძირს სამარცხვინო ხელისუფლება და გაუმარჯოს რესპუბლიკას."
17 ოქტომბრის შემდეგ ჩხიკვიშვილმა თქვა:
„მთავრობა აღარ არსებობს. მომაკვდავი თვითმპყრობელობის მიერ გაცემული ყველა დაპირება ტყუილია. დაე დაგვხოცონ, მაგრამ ჩვენი შვილები მაინც ისარგებლებენ თავისუფლებით. ჩვენი რუსი მეზობლები აჯანყდნენ, უკვე არის რესპუბლიკები პეტერბურგში და მოსკოვში; ჩვენც ავჯანყდეთ გურულო ძმებო. ამ ხეებზე იქნებიან ჩამოკიდებულნი ხელისუფლების ერთგული ყველა თანამდებობის პირი. თუ ჯარისკაცები და კაზაკები არ შეწყვეტენ ხულიგნობას, მაშინ ჩვენი შტაბი იძულებული იქნება დაისაჯოს ისინიც“.
1906 წლის 6 იანვარს ნატანების სადგურზე, სადაც წითელი ასეულები იდგნენ, ჩხიკვიშვილმა გადაწყვიტა გამოეცადა საბრძოლო მზადყოფნა წითელი ასეულისა და ამ მიზნით მან მანევრი ჩაატარა, რაზმის ნაწილს უბრძანა ბათუმის მხარეს რკინიგზის ჯიხურიდან ესროლათ წითელი ასეულისთვის. გავარდა ზალპი; წითელმა ასეულებმა, იმის ვარაუდით, რომ თავს კაზაკები ესხმოდნენ, დააგდეს ბერდანის თოფები და პანიკური შიშით დაიწყეს გაქცევა, ხოლო თავად ჩხიკვიშვილი, დაბნეული და დარცხვენილი ხალხის ტირილით: „კაზაკები თავს გვესხმიან! გადაარჩინეთ თავი!“ - ტელეგრაფით მოითხოვდა ოზურგეთიდან „მხარდაჭერას“, „მხარდაჭერა“ გამოჩნდა ორი საათის შემდეგ კომიტეტის ზოგიერთი წევრის ხელმძღვანელობაით. როდესაც გაუგებრობა გამოირკვა, ჩხიკვიშვილი ძალიან შეწუხდა და წითელი ასეულის ცუდი მომზადების გამო „შტაბს უსაყვედურა“. როდესაც სამი დღის შემდეგ გავრცელდა ჭორი სამთავრობო ჯარების მოსვლის შესახებ, ცხენზე ამხედრებული ჩხიკვიშვილი საბრძოლო რაზმით ნატანებისკენ გაემართა „წინააღმდეგობის“ მოსაწყობად. 1905 წლის დეკემბერში ჩხიკვიშვილმა, ტფილისიდან მიღებული ინფორმაციის გავლენით, რომ გენერლ ალიხანოვის მეთაურობით რომლის სახელიც რევოლუციონერებს შიშს აყენებდა, გურიაში დიდი სადამსჯელო რაზმის გასაგზავნად ემზადებოდა, შემოიარა სოფლები და დასახლებები და მოითხოვა, რომ ყველა ახალგაზრდა, გამონაკლისის გარეშე, შეერთებოდა წითელი ასეულების რიგებს. შემდგომში ჩხიკვიშვილსა და კომიტეტის სხვადასხვა წევრს შორის აღმოჩნდა სატელეგრაფო მიმოწერა. აი ამ მიმოწერის ნაწილი. ჩხიკვიშვილის დეპეშა სამტრედიდან:
„ნატანები. გაფიცვის ბიურო. შევკრიბეთ ბიუროს წევრები და შტაბი მნიშვნელოვანი საკითხის განსახილველად. ეს საკითხი გუშინ დაგვისვა სამტრადიის შტაბმა. ორ საათში მოვალ. ბენია".
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ოზურგეთიდან:
„ნატანები. დელეგატებს. არ მისცეთ პლასტუნებს არც მატარებლები, არ გააჩეროთ ორთქლმავლები ნატანებთან ახლოს. ბენია",
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ნატანებიდან იოსებ ღოღობერიძეს:
ოზურგეთიდან პლასტუნები ბათუმში მიდიან. შეატყობინეთ ამის შესახებ ბათუმის ორგანიზაციას და მიიღეთ გარკვეული ზომები."
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ყვირილადან:
„სამთავრობო ჯარები დამარცხებულია. ბევრი დაპატიმრებულია. ჩემი წინადადებაა იმოქმედოთ ამ ცნობის შესაბამისად.
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ოზურგეთიდან:
„სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაცია. მობილიზეთ თქვენი ძალები. გამარჯვება ჩვენია. დაელოდეთ შეტყობინებას".
აი, ასეთ დეპეშებს გზავნიდნენ რევოლუციონერები ამიერკავკასიის სახელმწიფო რკინიგზის სახელმწიფო ტელეგრაფით!
ბენია ჩხიკვიშვილი, რომელიც ოზურგეთის რესპუბლიკის სასამართლო განხილვისას წარადგინეს როგორც „მოწოდებით აგიტატორი“, მთავარი ფიგურა იყო ოზურგეთის საქალაქო თვითმმართველობის ლიკვიდაციის საქმეში, რომელიც შეიცვალა „დროებითი პარლამენტით“. არჩევნებზე ჩხიკვიშვილი, რა თქმა უნდა, აირჩიეს ამ „დროებითი პარლამენტის“ თავმჯდომარედ, რომელმაც 970-ხმიდან (არჩევნებში მონაწილეთა რაოდენობა) 958 ხმა მიიღო. რკინიგზის გაფიცვის დროს ჩხიკვიშვილი მოითხოვდა, რომ პერიოდულად გაეგზავნათ სატვირთო მატარებლები ნავთითა და საკვები პროდუქტებით ნატანებში „ოზურგეთის მოსახლეობის უზრუნველსაყოფად“. როდესაც გურიაში გამოჩნდა საექსპედიციო რაზმი პოლკოვნიკ კრილოვის მეთაურობით და როდესაც რევოლუციური ბანდები გაანადგურეს, გურიის რესპუბლიკის პრეზიდენტი ბენია ჩხიკვიშვილი გაიქცა; თუმცა, „მოწოდებით აგიტატორის“ იღბლიანი ვარსკვლავი უკვე ჩამქრალიყო: ხარკოვის მახლობლად პოლიციის აგენტებმა დაიჭირეს გაქცეული და ძლიერი ესკორტით გაგზავნეს კავკასიაში. ჩხიკვიშვილი ჯერ ქუთაისის, შემდეგ ბათუმის ციხეში იჯდა, შემდეგ კი ოდესაში გაგზავნეს, სადაც ოზურგეთის რესპუბლიკასთან დაკავშირებული მთელი საქმე განიხილებოდა.
ნესტორ ერქომაიშვილი „პრეზიდენტის“ დაცვის უფროსი და წითელი ასეულების უფროსი მეთაური იყო. ნასაკირალის უღელტეხილზე გამართული ბრძოლის დროს ერქომაიშვილი, რომელიც კაზაკებისთვის ბომბების და სხვა ასაფეთქებელი ჭურვების სროლას ხელმძღვანელობდა, ცხენიდან გადმოვარდა და მძიმედ დაშავდა. სიმონ ღლონტი ოზურგეთში „ვაჭრობის განყოფილებას“ ხელმძღვანელობდა და ადგილობრივ სოციალ-დემოკრატიულ ორგანიზაციაში პარიკმახერთა ამქრის წარმომადგენელად ითვლებოდა; ის უძღვებოდა გაფიცვები და გამოსვლებს. ღლონტის უახლოესი თანაშემწე იყო ანტონ ლომჯარია; როგორც ვაჭრების „ასისთავი“, ის განსაზღვრავდა მაღაზიების გახსნისა და დახურვის დროს, ამოწმებდა საქონელს, ტარებს, უწესებდა ჯარიმებს დამნაშავე ვაჭრებს და აცნობებდა მათ კომიტეტის მიერ ორგანიზებული შეხვედრების დროს და ადგილს. ზემოხეთის საზოგადოების წარმომადგენელი სერგო სურგულაძე მოსახლეობისგან ფულს აგროვებდა იარაღის შესაძენად და სოფლის ახალგაზრდებიდან საბრძოლო რაზმებს ადგეენდა. რევოლუციური ღირსების სასამართლოს თავმჯდომარის მოვალეობას ასრულებდა საბრძოლო რაზმის უფროსი მოსე ტუღუში; ამ სასამართლოს სხდომები ტუღუშის სახლში იმართებოდა. ტუღუშის დაკავებამ შესაძლებელი გახადა გურიის კომიტეტის მთელი ორგანიზაციის გამოვლენა, ვინაიდან ტუღუშის ჩხრეკისას აღმოჩნდა ოზურგეთის მაზრაში რევოლუციურ მოძრაობაში აქტიური მონაწილეობის მქონე ყველა პირის სრული სია. საბრძოლო რაზმის გამორჩეულ წევრებად ითვლებოდნენ პარმენ თოთიბაძე და ალექსანდრე იმედაშვილი; პირველი, ამასთანავე იყო ქალაქ ოზურგეთის „ასისთავი“. ტერორისტი რაჟდენ ხომერიკი სპეციალიზირებული იყო კერძო პირებისა და თანამდებობის პირებისგან იარაღის ჩამორთმევაში; მან გასცა ოზურგეთის მომრიგებელ სამმართველოსა და ოზურგეთის სამაზრო სამმართველოზე ტერორისტული თავდასხმის ბრძანება. დიომიდე შილაკაძე, სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მოღვაწე, იყო შემოქმედის საზოგადოების წარმომადგენელი და გურიის კომიტეტის წევრი. შილაკაძე რევოლუციონერთა რიგებში შესვლამდე იყო მღვდელი, მაგრამ შემდეგ უარყო მღვდლობის წოდება. ის მიტინგებზე გამოდიოდა მგზნებარე სიტყვით, რომლებსაც ასრულებდა ერთი და იმავე ფრაზით:
„რესპუბლიკა! შენთვის სიცოცხლეს გავწირავ!“
შილაკაძეს, შედიოდა რა ოზურგეთის საქალაქო სკოლის მართვის რევოლუციურ ბიუროში, ევალებოდა საგანმანათლებლო პერსონალის დანიშვნა-გათავისუფლება, ფინანსური და საგანმანათლებლო საკითხები. ამავდროულად ხელმძღვანელობდა შემოქმედის რაიონის სოფლის სკოლებს. მას ასევე ეკავა მდივნის თანამდებობა საქალაქო ხელისუფლების თანამდებობებზე არჩევნების ჩატარების პროცედურის შემუშავების მიზნით ორგანიზებულ ბიუროში. გიორგი მამულაიშვილი კომიტეტის სხვა წევრებთან ერთად ხელმძღვანელობდა „სოციალ-დემოკრატიულ კლუბს“, რომელიც შეიქმნა კომიტეტის მიერ დაკავებულ ჩიგოგიძის სახლში, სადაც იმართებოდა კომიტეტის წევრების შეხვედრები, იყო პარტიული სასამართლო, იმართებოდა საჯარო შეხვედრები და ა.შ.; მან ასევე მონაწილეობა მიიღო ოზურგეთში ვაჭრობის მონიტორინგში, ვაჭრების დაჯარიმებაში. სირმა ტოტოჩავა, წითელი ასეულის მეთაური, კირილე ლომაძე, მიხეილ თუმანოვი, ისააკ საბაშვილი, ივანე და დიმიტრი გოგიტიძეები და გიორგი შილაკაძე - აი, კიდევ ბენია ჩხიკვიშვილის უახლოესი „დამხმარეები“. გურიის კომიტეტის სამხედრო შტაბის უფროსი იყო გრიგოლ დუმბაძე, ხოლო უფროსის თანაშემწე - მისივე მოგვარე ვლადიმერ დუმბაძე.
აღსანიშნავია კიდებ ორი, რომლებიც გამოირჩეოდნენ ენერგიულობითა და მართვის უნარით. ამ ორიდან ერთ-ერთია გიორგი ჭოღოშვილი, ექიმი, რომელიც გურულებს შორის „ძალიან ინტელიგენტად“ ითვლებოდა. ჭოღოშვილი იყო ყველაზე განათლებული და ფანატიკოსი გურულ ამხანაგებს შორის. მუშაობდა, როგორც ამბობენ, მთელი ძალით, შეუჩერებლად. კომიტეტის დავალებით ოდესაში გაემგზავრა იარაღისა და საბრძოლო მასალის შესაძენად, ოზურგეთის მაზრის მცხოვრებთაგან შესყიდვისთვის საკმაოდ დიდი თანხა შეაგროვა. ნასაკირალის უღელტეხილზე კაზაკებზე თავდასხმის დროს ჭოღოშვილი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მოწვევით სოფელ შემოქმედში „ექიმ-სანიტრად“ წავიდა დაჭრილთა დასახმარებლად; 1906 წლის 6 იანვარს იგი ოზურგეთიდან ნატანებში წითელ ასეულთა რაზმის სათავეში გაემგზავრა ნატანების რაზმის მხარდასაჭერად, რომელსაც „მთავრობის ჯარებისთვის წინააღმდეგობის გაწევა“ ევალებოდა. ეს „ინტელიგენტი ამხანაგი“ იყო რევოლუციური სასკოლო ბიუროს წევრი და რევოლუციური ოზურგეთის პარლამენტის წევრი. პარლამენტის თავმჯდომარე იყო ჭოღოშვილის თანამებრძოლი მიშო ახალაძე, რომელიც თითქმის ერთხმად იქნა არჩეული რევოლუციური კენჭისყრით ქალაქის თავად; ახალაძემ პირველივე რაც გააკეთა, უბრძანა დეკანოზ დუმბაძეს, ოზურგეთის ქალაქის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარს, წირვის დროს არ წარმოეთქვა რუსეთის მეფის სახელი და არ ელოცა საიმპერატორო სახლისთვის, დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში მკვლელობით დაემუქრა.
მთელი ეს ჯგუფი, ბენია ჩხიკვიშვილის მეთაურობით, მთელი გურის ბედის განმკარგველი გახდა. ის რეალურად მართავდა მთელ მოსახლეობას და მის სინდისზე იყო მთელი მდინარეები ადამიანის დაღვრილი სისხლისა.
1906 წლის იანვრის შუა რიცხვებში, როდესაც სადამსჯელო რაზმებმა აღადგინეს რუსეთის მმართველობა და ხელისუფლება, ზოგიერთი „გურული განმათავისუფლებელი" დააპატიმრეს, ნაწილი კი გაიქცა. მოსახლეობამ როცა დაინახა, რომ რევოლუციონერები დამარცხდნენ, პოზიცია შეცვალა, მაგრამ აჯანყება არ ჩაცხრა. გამოჩნდნენ „განთავისუფლების საქმის“ ფანატიკური გამგრძელებლები. მთელი 1906 და 1907 წლების განმავლობაში აქა-იქ რევოლუციური აფეთქებები გრძელდებოდა, მაგრამ 1905 წელი აღარ განმეორდა. იმედი იმისა, რომ სამთავრობო ჯარები გადავიდოდნენ რევოლუციონერების მხარეს, პირველივე შეჯახებისას შეეჯახა მკაცრ რეალობას. კომიტეტის დიქტატურით და „რევოლუციური საჭიროებისთვის“ დიდი გამოძალვებით დასუსტებული სოფლებისა და პატარა ქალაქების მაცხოვრებლები ნელ-ნელა კარგავდნენ ამხანაგების მიმართ სიმპათიას, თუმცა მაინც ჯიუტად უარს აცხადებდნენ სასამართლო და ადმინისტრაციული ორგანოებისთვის ჩვენების მიცემაზე, უცოდინრობის და რევოლუციურ გამოსვლებში ჩაურთველობის მომიზეზებით. მალე რევოლუციონერებმა წაგებული საქმის გამო შური იძიეს ქუთაისში მამაც გენერალ მაქსუდ ალიხანოვზე ბომბების სროლით. ალიხანოვი როგორღაც სასწაულებრივად გადარჩა, მაგრამ მცირე დროით: მას ყურადღებით უთვალთვალებდნენ და საბოლოოდ მოკლეს ქალაქ ალექსანდროპოლში.
„მოქალაქეებო, გურიაში არის სამხედრო რევოლუციური შტაბი, რომლის პასუხისმგებლობაა გურიის საბრძოლო რაზმების შექმნა და მათი ხელმძღვანელობა ნებისმიერი რევოლუციური გამოსვლის შემთხვევაში. სამხედრო რევოლუციური შტაბი მკაცრად იცავს სამხედრო-რევოლუციურ დისციპლინას. საბრძოლო რაზმის ზოგიერთი წევრი, გარეშე პირებთან ერთად, პირდაპირ ხულიგნურად მოქმედებს და იპარავს ყველაფერს, რაც მათ ხელში მოხვდება; ამრიგად, სამხედრო შტაბი აცხადებს, რომ: 1) ასეთი ქმედებები მკაცრად აკრძალულია, 2) ქალაქ ოზურგეთში კერძო პირებისთვის იარაღის ტარება კატეგორიულად აკრძალულია 3) აკრძალულია ნებისმიერი სახის სამხედრო იარაღისა და მასალების გაცვლა და მისით ვაჭრობა შტაბის ნებართვის გარეშე. 4) სამხედრო შტაბი დროებით ნიშნავს პატრულს ქალაქში და 5) დამნაშავეები გადაეცემიან სამხედრო სასამართლოს. - გურიის რევოლუციური სამხედრო შტაბი. 1905 წლის 6 დეკემბერი. გურიის კომიტეტის სტამბა“.
კომიტეტის ინიციატივით, ოზურგეთში, ქალაქის მოედანზე და ქალაქის ბაღში მოეწყო სახალხო შეხვედრების სერია, რომლებზეც უცვლელად ესწრებოდნენ წითელი ასეულები სრული საბრძოლო აღჭურვილობით და წითელი დროშებით; ბანერებზე შემდეგი წარწერები იყო გამოსახული: „ძირს თვითმპყრობელობა“, „გაუმარჯოს რესპუბლიკას“. სიტყვით გამოვიდნენ ორატორები, რომლებიც მოუწოდებდნენ არსებული სახელმწიფო სისტემის დამხობისკენ საერთო შეიარაღებული აჯანყების გზით. ყველაზე ხალხმრავალი შეხვედრები გაიმართა ოზურგეთში 1905 წლის 6 დეკემბერს და 1906 წლის 9 იანვარს სოფელ შემოქმედში, სადაც განიხილებოდა ნასაკირალის უღელტეხილზე სამთავრობო ჯარებთან ბრძოლის გეგმა.
კომიტეტის ჭკვიანური მანევრი იყო ოზურგეთის საქალაქო თვითმმართველობის მთელი შემადგენლობის დათხოვნა 1905 წლის ნოემბრის ბოლოს. კომიტეტმა მოაწყო ახალი არჩევნები, რა თქმა უნდა, საყოველთაო, თანაბარი, პირდაპირი და ფარული კენჭისყრის საფუძველზე, სქესის განურჩევლად, რისთვისაც დრუჟნიკებმა ჩაატარეს ქალაქის მოსახლეობის აღწერა. არჩეულები ყველანი რევოლუციონერები იყვნენ, რომლებმაც არ დააყოვნეს ქალაქის მმართველობის შენობების, საქმისწარმოების მასალების, სალარო და ა.შ. ექსპროპრიაცია.
სამხედრო რევოლუციური შტაბის მიერ დამტკიცებული გეგმის თანახმად, წითელი ასეულების რაზმები რევოლუციური მოძრაობის შეიარაღებული მხარდაჭერისა და ქუთაისის გუბერნიაში სამთავრობო ჯარების გაგზავნის თავიდან ასაცილებლად გაიგზავნა ქუთაისის გუბერნიის და მასთან მოსაზღვრე თბილისის გუბერნიის სხვადასხვა ადგილებში (ნატანები, სამტრედია, მიხაილოვო, გორი, ტფილისი და სხვ.). 1905 წლის 15 ნოემბრიდან საბრძოლო რაზმების დიდი ჯგუფი იყო „საბრძოლო მზადყოფნაში“, ნატანების სადგურზე, საიდანაც შარაგზა მიდის ოზურგეთში, ის იცავდა ოზურგეთის გზატკეცილს; თავად გზატკეცილზე ბარიკადები მოეწყო, ხოლო ბათუმის მიმართულებით რკინიგზის ლიანდაგი აყრილი იყო. რევოლუციონერებს შორის რკინიგზის ტელეგრაფის მეშვეობით მიმდინარეობდა დეპეშების ინტენსიური გაცვლა. აქ მაგალითისთვის მოცემულია ორი საკმაოდ სახასიათო ტელეგრამა:
1) „ნუ გაუშვებთ ჩვენი მეომრებს გურიიდან. იყავით ყველა მზად. სიგნალზე - ბრძოლაში"
2) „ხელისუფლება რეპრესიების აშკარა გზას ადგას. შეუძლებელია გაძლება. გაფიცვა ჩვენ გავაუქმეთ. თქვენი ძალა არ არის საჭირო"
ნელ-ნელა აიღო რა ყველაფერი თავის ხელში, გურიის კომიტეტი ხელმძღვანელობდა ადმინისტრაციული და საჯარო მართვის ყველა დარგს. კომიტეტის გეგმის მიხედვით მოეწყო სასკოლო ბიუროები ოზურგეთის ვაჟთა და გოგონათა სკოლების სპეციალური სასკოლო საბჭოებით. კომიტეტმა დანიშნა საჯარო სკოლების საკუთარი ინსპექტორი
იარაღის შესყიდვა დაჩქარებული ტემპით მიმდინარეობდა. კომიტეტმა ქუთაისის გუბერნატორის სტაროსელსკის ნებართვით პლასტუნების ბატალიონის შტაბიდან აიღო ადრე მოსახლეობისთვის ჩამორთმეული 300-მდე თოფი. სუფსა და ჯუმათის სადგურებს შორის სამხედრო მატარებელს თავს დაესხნენ და დრუჟნიკებმა წაიღეს 128 სახაზინო რევოლვერი.
ახლა გავაცნოთ მკითხველს გურიის რევოლუციის ყველაზე გამორჩეული მოღვაწეები. მათი უმეტესობა უკვე დაპატიმრებულია და სასამართლომ გამოუტანა სხვადასხვა სასჯელი; უმცირესობამ გაქცევა მოახერხა. აჯანყების ჩახშობის მწვავე პერიოდში გაქცეულები მიიმალნენ გურიის გარეთ, ზოგიერთი კი საზღვარგარეთ, მაგრამ შემდეგ თანდათანობით დაიწყეს სამშობლოში დაბრუნება, ისარგებლეს რა კავკასიაში ფართოდ გავრცელებული მოსახლეობის მიერ დამალვით.
გურიის მთელი რევოლუციური მოძრაობის ცენტრალური ფიგურა და გურიის რევოლუციური კომიტეტის ლიდერი იყო ვინმე ბენია ჩხიკვიშვილი, გურული აზნაური, 26 წლის, კომიტეტის თავმჯდომარე. ხალხი მას ჯერ „გურიის მეფეს“ ეძახდა, შემდეგ კი „გურის რესპუბლიკის პრეზიდენტს". ბენიას ბრძანებები უკითხავად სრულდებოდა, რადგან დაუმორჩილებლებს უმოწყალოდ სჯიდა. ჩხიკვიშვილის გავლენა ვრცელდებოდა არამხოლოდ მაზრაზე, არამედ რკინიგზაზეც, მაგალითად საკმარისი იყო მას რკინიგზის ტელეფონით გამოეთქვა სადმე წასვლის სურვილი, რომ მაშინვე ბათუმიდან ან სამტრედის სადგურიდან სპეციალური მატარებელი მოემსახურებოდა, მიუხედავად იმისა, რომ იმ დროს რკინიგზა გაფიცული იყო. ჩხიკვიშვილი ყოველთვის დადიოდა სპეციალურად შეიარაღებული მცველების თანხლებით („ტერორისტების“ ან წითელი ასეულების შემადგენლობიდან) და ყველა იხდიდა ქუდებს და პატივისცემით უთმობდა გზას. თუ მთავრობის ზოგიერთი წვრილი მოხელე არ მოიხდიდა ქუდს, არამედ მხოლოდ თავს დაუკრავდა, ბენიამ ბრძანებდა უზრდელის დაპატიმრებას ორი დღე-ღამით. ჩხიკვიშვილი, რომელიც სწრაფად დაეუფლა იატაკქვეშა ბროშურების ენა, პათოსით და უყოყმანოდ საუბრის უნარის გამო გურულებმა მშვენიერ „ორატორად“ აღიარეს. ჩხიკვიშვილი აუცილებლად ყველა მიტინგზე გამოდიოდა სიტყვით და ყოველ ჯერზე იმეორებდა, რომ „დემოკრატიული პრინციპებზე“ რესპუბლიკის გამყარება საჭირო იყო ნებისმიერ ფასად, თუნდაც საყოველთაო შეიარაღებული აჯანყებით. ერთ-ერთ შეხვედრაზე, რომელსაც გადამწყვეტი მნიშნელობა ჰქონდა, ჩხიკვიშვილმა თქვა:
„არ იფიქროთ, რომ თავისუფლება ადვილად მოვა. ალბათ, იარაღით ხელში მოგვიწევს ბრძოლა და სისხლის დაღვრა. მაგრამ მაინც, ჩვენ უნდა ვიაროთ ჩვენი გზით და მხოლოდ მაშინ მივაღწევთ თავისუფლებას. ძირს სამარცხვინო ხელისუფლება და გაუმარჯოს რესპუბლიკას."
17 ოქტომბრის შემდეგ ჩხიკვიშვილმა თქვა:
„მთავრობა აღარ არსებობს. მომაკვდავი თვითმპყრობელობის მიერ გაცემული ყველა დაპირება ტყუილია. დაე დაგვხოცონ, მაგრამ ჩვენი შვილები მაინც ისარგებლებენ თავისუფლებით. ჩვენი რუსი მეზობლები აჯანყდნენ, უკვე არის რესპუბლიკები პეტერბურგში და მოსკოვში; ჩვენც ავჯანყდეთ გურულო ძმებო. ამ ხეებზე იქნებიან ჩამოკიდებულნი ხელისუფლების ერთგული ყველა თანამდებობის პირი. თუ ჯარისკაცები და კაზაკები არ შეწყვეტენ ხულიგნობას, მაშინ ჩვენი შტაბი იძულებული იქნება დაისაჯოს ისინიც“.
1906 წლის 6 იანვარს ნატანების სადგურზე, სადაც წითელი ასეულები იდგნენ, ჩხიკვიშვილმა გადაწყვიტა გამოეცადა საბრძოლო მზადყოფნა წითელი ასეულისა და ამ მიზნით მან მანევრი ჩაატარა, რაზმის ნაწილს უბრძანა ბათუმის მხარეს რკინიგზის ჯიხურიდან ესროლათ წითელი ასეულისთვის. გავარდა ზალპი; წითელმა ასეულებმა, იმის ვარაუდით, რომ თავს კაზაკები ესხმოდნენ, დააგდეს ბერდანის თოფები და პანიკური შიშით დაიწყეს გაქცევა, ხოლო თავად ჩხიკვიშვილი, დაბნეული და დარცხვენილი ხალხის ტირილით: „კაზაკები თავს გვესხმიან! გადაარჩინეთ თავი!“ - ტელეგრაფით მოითხოვდა ოზურგეთიდან „მხარდაჭერას“, „მხარდაჭერა“ გამოჩნდა ორი საათის შემდეგ კომიტეტის ზოგიერთი წევრის ხელმძღვანელობაით. როდესაც გაუგებრობა გამოირკვა, ჩხიკვიშვილი ძალიან შეწუხდა და წითელი ასეულის ცუდი მომზადების გამო „შტაბს უსაყვედურა“. როდესაც სამი დღის შემდეგ გავრცელდა ჭორი სამთავრობო ჯარების მოსვლის შესახებ, ცხენზე ამხედრებული ჩხიკვიშვილი საბრძოლო რაზმით ნატანებისკენ გაემართა „წინააღმდეგობის“ მოსაწყობად. 1905 წლის დეკემბერში ჩხიკვიშვილმა, ტფილისიდან მიღებული ინფორმაციის გავლენით, რომ გენერლ ალიხანოვის მეთაურობით რომლის სახელიც რევოლუციონერებს შიშს აყენებდა, გურიაში დიდი სადამსჯელო რაზმის გასაგზავნად ემზადებოდა, შემოიარა სოფლები და დასახლებები და მოითხოვა, რომ ყველა ახალგაზრდა, გამონაკლისის გარეშე, შეერთებოდა წითელი ასეულების რიგებს. შემდგომში ჩხიკვიშვილსა და კომიტეტის სხვადასხვა წევრს შორის აღმოჩნდა სატელეგრაფო მიმოწერა. აი ამ მიმოწერის ნაწილი. ჩხიკვიშვილის დეპეშა სამტრედიდან:
„ნატანები. გაფიცვის ბიურო. შევკრიბეთ ბიუროს წევრები და შტაბი მნიშვნელოვანი საკითხის განსახილველად. ეს საკითხი გუშინ დაგვისვა სამტრადიის შტაბმა. ორ საათში მოვალ. ბენია".
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ოზურგეთიდან:
„ნატანები. დელეგატებს. არ მისცეთ პლასტუნებს არც მატარებლები, არ გააჩეროთ ორთქლმავლები ნატანებთან ახლოს. ბენია",
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ნატანებიდან იოსებ ღოღობერიძეს:
ოზურგეთიდან პლასტუნები ბათუმში მიდიან. შეატყობინეთ ამის შესახებ ბათუმის ორგანიზაციას და მიიღეთ გარკვეული ზომები."
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ყვირილადან:
„სამთავრობო ჯარები დამარცხებულია. ბევრი დაპატიმრებულია. ჩემი წინადადებაა იმოქმედოთ ამ ცნობის შესაბამისად.
ჩხიკვიშვილის დეპეშა ოზურგეთიდან:
„სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაცია. მობილიზეთ თქვენი ძალები. გამარჯვება ჩვენია. დაელოდეთ შეტყობინებას".
აი, ასეთ დეპეშებს გზავნიდნენ რევოლუციონერები ამიერკავკასიის სახელმწიფო რკინიგზის სახელმწიფო ტელეგრაფით!
ბენია ჩხიკვიშვილი, რომელიც ოზურგეთის რესპუბლიკის სასამართლო განხილვისას წარადგინეს როგორც „მოწოდებით აგიტატორი“, მთავარი ფიგურა იყო ოზურგეთის საქალაქო თვითმმართველობის ლიკვიდაციის საქმეში, რომელიც შეიცვალა „დროებითი პარლამენტით“. არჩევნებზე ჩხიკვიშვილი, რა თქმა უნდა, აირჩიეს ამ „დროებითი პარლამენტის“ თავმჯდომარედ, რომელმაც 970-ხმიდან (არჩევნებში მონაწილეთა რაოდენობა) 958 ხმა მიიღო. რკინიგზის გაფიცვის დროს ჩხიკვიშვილი მოითხოვდა, რომ პერიოდულად გაეგზავნათ სატვირთო მატარებლები ნავთითა და საკვები პროდუქტებით ნატანებში „ოზურგეთის მოსახლეობის უზრუნველსაყოფად“. როდესაც გურიაში გამოჩნდა საექსპედიციო რაზმი პოლკოვნიკ კრილოვის მეთაურობით და როდესაც რევოლუციური ბანდები გაანადგურეს, გურიის რესპუბლიკის პრეზიდენტი ბენია ჩხიკვიშვილი გაიქცა; თუმცა, „მოწოდებით აგიტატორის“ იღბლიანი ვარსკვლავი უკვე ჩამქრალიყო: ხარკოვის მახლობლად პოლიციის აგენტებმა დაიჭირეს გაქცეული და ძლიერი ესკორტით გაგზავნეს კავკასიაში. ჩხიკვიშვილი ჯერ ქუთაისის, შემდეგ ბათუმის ციხეში იჯდა, შემდეგ კი ოდესაში გაგზავნეს, სადაც ოზურგეთის რესპუბლიკასთან დაკავშირებული მთელი საქმე განიხილებოდა.
ნესტორ ერქომაიშვილი „პრეზიდენტის“ დაცვის უფროსი და წითელი ასეულების უფროსი მეთაური იყო. ნასაკირალის უღელტეხილზე გამართული ბრძოლის დროს ერქომაიშვილი, რომელიც კაზაკებისთვის ბომბების და სხვა ასაფეთქებელი ჭურვების სროლას ხელმძღვანელობდა, ცხენიდან გადმოვარდა და მძიმედ დაშავდა. სიმონ ღლონტი ოზურგეთში „ვაჭრობის განყოფილებას“ ხელმძღვანელობდა და ადგილობრივ სოციალ-დემოკრატიულ ორგანიზაციაში პარიკმახერთა ამქრის წარმომადგენელად ითვლებოდა; ის უძღვებოდა გაფიცვები და გამოსვლებს. ღლონტის უახლოესი თანაშემწე იყო ანტონ ლომჯარია; როგორც ვაჭრების „ასისთავი“, ის განსაზღვრავდა მაღაზიების გახსნისა და დახურვის დროს, ამოწმებდა საქონელს, ტარებს, უწესებდა ჯარიმებს დამნაშავე ვაჭრებს და აცნობებდა მათ კომიტეტის მიერ ორგანიზებული შეხვედრების დროს და ადგილს. ზემოხეთის საზოგადოების წარმომადგენელი სერგო სურგულაძე მოსახლეობისგან ფულს აგროვებდა იარაღის შესაძენად და სოფლის ახალგაზრდებიდან საბრძოლო რაზმებს ადგეენდა. რევოლუციური ღირსების სასამართლოს თავმჯდომარის მოვალეობას ასრულებდა საბრძოლო რაზმის უფროსი მოსე ტუღუში; ამ სასამართლოს სხდომები ტუღუშის სახლში იმართებოდა. ტუღუშის დაკავებამ შესაძლებელი გახადა გურიის კომიტეტის მთელი ორგანიზაციის გამოვლენა, ვინაიდან ტუღუშის ჩხრეკისას აღმოჩნდა ოზურგეთის მაზრაში რევოლუციურ მოძრაობაში აქტიური მონაწილეობის მქონე ყველა პირის სრული სია. საბრძოლო რაზმის გამორჩეულ წევრებად ითვლებოდნენ პარმენ თოთიბაძე და ალექსანდრე იმედაშვილი; პირველი, ამასთანავე იყო ქალაქ ოზურგეთის „ასისთავი“. ტერორისტი რაჟდენ ხომერიკი სპეციალიზირებული იყო კერძო პირებისა და თანამდებობის პირებისგან იარაღის ჩამორთმევაში; მან გასცა ოზურგეთის მომრიგებელ სამმართველოსა და ოზურგეთის სამაზრო სამმართველოზე ტერორისტული თავდასხმის ბრძანება. დიომიდე შილაკაძე, სოციალ-დემოკრატიული პარტიის ერთ-ერთი თვალსაჩინო მოღვაწე, იყო შემოქმედის საზოგადოების წარმომადგენელი და გურიის კომიტეტის წევრი. შილაკაძე რევოლუციონერთა რიგებში შესვლამდე იყო მღვდელი, მაგრამ შემდეგ უარყო მღვდლობის წოდება. ის მიტინგებზე გამოდიოდა მგზნებარე სიტყვით, რომლებსაც ასრულებდა ერთი და იმავე ფრაზით:
„რესპუბლიკა! შენთვის სიცოცხლეს გავწირავ!“
შილაკაძეს, შედიოდა რა ოზურგეთის საქალაქო სკოლის მართვის რევოლუციურ ბიუროში, ევალებოდა საგანმანათლებლო პერსონალის დანიშვნა-გათავისუფლება, ფინანსური და საგანმანათლებლო საკითხები. ამავდროულად ხელმძღვანელობდა შემოქმედის რაიონის სოფლის სკოლებს. მას ასევე ეკავა მდივნის თანამდებობა საქალაქო ხელისუფლების თანამდებობებზე არჩევნების ჩატარების პროცედურის შემუშავების მიზნით ორგანიზებულ ბიუროში. გიორგი მამულაიშვილი კომიტეტის სხვა წევრებთან ერთად ხელმძღვანელობდა „სოციალ-დემოკრატიულ კლუბს“, რომელიც შეიქმნა კომიტეტის მიერ დაკავებულ ჩიგოგიძის სახლში, სადაც იმართებოდა კომიტეტის წევრების შეხვედრები, იყო პარტიული სასამართლო, იმართებოდა საჯარო შეხვედრები და ა.შ.; მან ასევე მონაწილეობა მიიღო ოზურგეთში ვაჭრობის მონიტორინგში, ვაჭრების დაჯარიმებაში. სირმა ტოტოჩავა, წითელი ასეულის მეთაური, კირილე ლომაძე, მიხეილ თუმანოვი, ისააკ საბაშვილი, ივანე და დიმიტრი გოგიტიძეები და გიორგი შილაკაძე - აი, კიდევ ბენია ჩხიკვიშვილის უახლოესი „დამხმარეები“. გურიის კომიტეტის სამხედრო შტაბის უფროსი იყო გრიგოლ დუმბაძე, ხოლო უფროსის თანაშემწე - მისივე მოგვარე ვლადიმერ დუმბაძე.
აღსანიშნავია კიდებ ორი, რომლებიც გამოირჩეოდნენ ენერგიულობითა და მართვის უნარით. ამ ორიდან ერთ-ერთია გიორგი ჭოღოშვილი, ექიმი, რომელიც გურულებს შორის „ძალიან ინტელიგენტად“ ითვლებოდა. ჭოღოშვილი იყო ყველაზე განათლებული და ფანატიკოსი გურულ ამხანაგებს შორის. მუშაობდა, როგორც ამბობენ, მთელი ძალით, შეუჩერებლად. კომიტეტის დავალებით ოდესაში გაემგზავრა იარაღისა და საბრძოლო მასალის შესაძენად, ოზურგეთის მაზრის მცხოვრებთაგან შესყიდვისთვის საკმაოდ დიდი თანხა შეაგროვა. ნასაკირალის უღელტეხილზე კაზაკებზე თავდასხმის დროს ჭოღოშვილი სოციალ-დემოკრატიული პარტიის მოწვევით სოფელ შემოქმედში „ექიმ-სანიტრად“ წავიდა დაჭრილთა დასახმარებლად; 1906 წლის 6 იანვარს იგი ოზურგეთიდან ნატანებში წითელ ასეულთა რაზმის სათავეში გაემგზავრა ნატანების რაზმის მხარდასაჭერად, რომელსაც „მთავრობის ჯარებისთვის წინააღმდეგობის გაწევა“ ევალებოდა. ეს „ინტელიგენტი ამხანაგი“ იყო რევოლუციური სასკოლო ბიუროს წევრი და რევოლუციური ოზურგეთის პარლამენტის წევრი. პარლამენტის თავმჯდომარე იყო ჭოღოშვილის თანამებრძოლი მიშო ახალაძე, რომელიც თითქმის ერთხმად იქნა არჩეული რევოლუციური კენჭისყრით ქალაქის თავად; ახალაძემ პირველივე რაც გააკეთა, უბრძანა დეკანოზ დუმბაძეს, ოზურგეთის ქალაქის საკათედრო ტაძრის წინამძღვარს, წირვის დროს არ წარმოეთქვა რუსეთის მეფის სახელი და არ ელოცა საიმპერატორო სახლისთვის, დაუმორჩილებლობის შემთხვევაში მკვლელობით დაემუქრა.
მთელი ეს ჯგუფი, ბენია ჩხიკვიშვილის მეთაურობით, მთელი გურის ბედის განმკარგველი გახდა. ის რეალურად მართავდა მთელ მოსახლეობას და მის სინდისზე იყო მთელი მდინარეები ადამიანის დაღვრილი სისხლისა.
1906 წლის იანვრის შუა რიცხვებში, როდესაც სადამსჯელო რაზმებმა აღადგინეს რუსეთის მმართველობა და ხელისუფლება, ზოგიერთი „გურული განმათავისუფლებელი" დააპატიმრეს, ნაწილი კი გაიქცა. მოსახლეობამ როცა დაინახა, რომ რევოლუციონერები დამარცხდნენ, პოზიცია შეცვალა, მაგრამ აჯანყება არ ჩაცხრა. გამოჩნდნენ „განთავისუფლების საქმის“ ფანატიკური გამგრძელებლები. მთელი 1906 და 1907 წლების განმავლობაში აქა-იქ რევოლუციური აფეთქებები გრძელდებოდა, მაგრამ 1905 წელი აღარ განმეორდა. იმედი იმისა, რომ სამთავრობო ჯარები გადავიდოდნენ რევოლუციონერების მხარეს, პირველივე შეჯახებისას შეეჯახა მკაცრ რეალობას. კომიტეტის დიქტატურით და „რევოლუციური საჭიროებისთვის“ დიდი გამოძალვებით დასუსტებული სოფლებისა და პატარა ქალაქების მაცხოვრებლები ნელ-ნელა კარგავდნენ ამხანაგების მიმართ სიმპათიას, თუმცა მაინც ჯიუტად უარს აცხადებდნენ სასამართლო და ადმინისტრაციული ორგანოებისთვის ჩვენების მიცემაზე, უცოდინრობის და რევოლუციურ გამოსვლებში ჩაურთველობის მომიზეზებით. მალე რევოლუციონერებმა წაგებული საქმის გამო შური იძიეს ქუთაისში მამაც გენერალ მაქსუდ ალიხანოვზე ბომბების სროლით. ალიხანოვი როგორღაც სასწაულებრივად გადარჩა, მაგრამ მცირე დროით: მას ყურადღებით უთვალთვალებდნენ და საბოლოოდ მოკლეს ქალაქ ალექსანდროპოლში.
გურულმა ამხანაგებმა გადაწყვიტეს, რომ ალიხანოვის გარდა, სიკვდილს იმსახურებდა მათი კიდევ ერთი საშიში მტერი - ოზურგეთის მაზრის უფროსი კაპიტანი ერმოლოვი. ერმოლოვის სამსახური ოზურტეტის მაზრაში რევოლუციის პიკზე დაიწყო. 1906 წელს ერმოლოვმა ყუბანის პლასტუნთა მე-2 ბატალიონის ასი კაზაკით, რომელიც შედიოდა გენერალ ალიხანოვის გურიის საექსპედიციო რაზმის შემადგენლობაში, მნიშვნელოვანი მონაწილეობა მიიღო გურიში შეიარაღებული აჯანყების ჩახშობაში. 1906 წლის ოქტომბერში დაინიშნა მაზრის უფროსად. მას შემდეგ რაც გურიის კომიტეტმა ოზურგეთის მაზრაში რევოლუციური მოძრაობის საქმეზე პასუხისგებაში მიცემული თავისი ყოფილი წევრების გადასარჩენად დაიწყო მათთვის ყველაზე სახიფათო მოწმეების მოკვლა, მაგალითად, პრაპორშჩიკი ღლონტი, დიდგვაროვანი კვაშალი, ვაჭარი შარაშანიძე, იუნკერი მგელაძე, სერჟანტი ვასაძე, მელიტონ გოთუა, ვაჭარი ჭანიშვილი, სამსონ გოთუა, ზედამხედველი ტრაპაიძე, სამხედრო საბჭომ გადაწყვიტა ტერორისტების ბუდეების უმოწყალოდ განადგურება. ერმოლოვმა მკაცრი, მაგრამ სახიფათო სიტუაციით გამოწვეული ზომებით მიაღწია იმას, რომ ლანჩხუთის, ლიხაურის და ოზურგეთის საზოგადოებებმა ხელისუფლებას გადასცეს აჯანყების მრავალი აქტიური მონაწილე. ამის საპასუხოდ გურიის კომიტეტმა გადაწყვიტა ერმოლოვის სიკვდილით დასჯა. 1907 წლის 5 აგვისტოს ბათუმში ოზურგეთიდან რამდენიმე დღით ჩამოსულ ერმოლოვს და მის მეუღლეს თავს დაესხა ტერორისტების ბანდა, რომელმაც მათ ბომბი ესროლა და ორივე დაჭრა. ერმოლოვმა, რომელიც თავს იცავდა, ბრძოლის დროს ერთი მოკლა და ორი დაჭრა; დასახმარებლად მისულმა ხოპერსკის პოლკის კაზაკებმა დააკავეს ორი თავდამსხმელი: ტერორისტები თიკანაძე და აროშიძე. დაჭრილი ერმოლოვი სამკურნალოდ ბათუმის სამხედრო ჰოსპიტალში მოათავსეს. 8 აგვისტოს ერმოლოვმა მიიღო ცნობა, რომ გურიის კომიტეტმა ქრთამის გამოყენებით გადაწყვიტა დაკავებული თიკანიძისა და აროშიძის გათავისუფლება; ერმოლოვი მაშინვე დაუკავშირდა ბათუმის გუბერნატორს მიეღო ზომები გაქცევის თავიდან ასაცილებლად. „ყველა ზომა მიღებულია“, - მიიღო პასუხი ერმოლოვმა და მიუხედავად ამისა, არც ისე დიდი ხნის შემდეგ, ორივე ბომბისტი წარმატებით გაიქცა ბათუმის ციხიდან ციხის უფროსის კოზლოვსკის დახმარებით, რომელიც ასევე მათთან ერთად გაიქცა. შემდგომში თიკანაძე დაიჭირეს, სამხედრო სასამართლომ გაასამართლა და სასამართლოს გადაწყვეტილებით ჩამოღრჩობილ იქნა.
შეიტყო რა, რომ გურიის რევოლუციურმა კომიტეტმა გადაწყვიტა მოეკლა ერმოლოვი ნებისმიერ ფასად, საავადმყოფოში ან ბათუმიდან ოზურგეთში დაბრუნების დროს, ამ უკანასკნელმა ჯერ მიაღწია იმას, რომ პლასტუნების 1-ლი ბატალიონის მეთაურის ბრძანებით საავადმყოფოს პალატის კარებთან, სადაც დაჭრილი იწვა, დაინიშნენ კაზაკები გუშაგებად, გამოჯანმრთელების შემდეგ კი ღამით, კართან მდგარი გუშაგის ფორმა გადაიცვა, შეუმჩნევლად გამოვიდა საავადმყოფოდან ათი პლასტუნის თანხლებით, ფეხით მივიდა ბათუმიდან 7 ვერსის დაშორებულსარკინიგზო ბაქან „მწვანე მისამდე“, საიდანაც მატარებლით მივიდა ნატანების სადგურზე, სადაც მაშინვე დააპატიმრა მასზე ჩასაფრებული ტერორისტები. 5 აგვისტოს ერმოლოვი რომ ვერ მოკლა, კომიტეტმა გაიმეორა მისი მცდელობა და ამ მიზნით ტერორისტი ბარამიძე გაგზავნა, რომელიც დროულად შეიპყრეს და დააპატიმრეს.
ერმოლოვი ოზურგეთში 18 აგვისტოს დაბრუნდა; იმავე დღეს საღამოს პოლიციის პრაპორშიკმა ბერიძემ ერმოლოვს აცნობა, რომ კომიტეტმა უშიშარი ბომბისტს კოწია ჟღენტს დაავალა ერმოლოვის მოკვლა და ჟღენტი უკვე ჩამოსული იყო ოზურგეთში და იმალებოდა ეფიმ დონაძის სახლში. ერმოლოვის დავალებით ბერიძე სტრაჟნიკების თანხლებით მივიდა დონაძის სახლთან, მაგრამ როგორც კი სახლს მიუახლოვდა, იქიდან რევოლვერის სროლა ატყდა. მალევე მივიდა ამ სახლში თავად ერმოლოვი; ამ დროს ქვედა სართულზე ყრუ აფეთქების ხმა გაისმა და ფანჯრებიდან ისევ სროლა დაიწყო. დონაძის სახლში ბომბისტები და ტერორისტები იყვნენ დაჯგუფებული. ერმოლოვს სხვა გზა არ დარჩა, გარდა იმისა, რომ დაეწვა ეს რევოლუციური ბუდე, რაც მაშინვე შესრულდა. სახლს ცეცხლი მოეკიდა და როდესაც მან პირველ სართულს მიაღწია, სხვადასხვა სიძლიერის მრავალი აფეთქების ხმა გაისმა იქ შენახული ბომბებიდან და ვაზნების აფეთქებიდან. ხანძრის გაჩენისთანავე დამალული კოწია ჟღენტი და სხვა ტერორისტები გაიქცნენ. გადაწვამდე , ერმოლოვმა სამჯერ დაიყვირა:
- გამოდით! ჩაბარდი თორემ სახლს დავწვავ.
მაგრამ ერმოლოვის შეძახილები უშედეგო აღმოჩნდა და მათ საპასუხოდ ყოველ ჯერზე სროლა ისმოდა. დონაძის სახლი და სახლის მეპატრონე უკვე დიდი ხანია მის თვალწინ იყო. ჯერ ერთი, 1905-1906 წლების რევოლუციური მოძრაობის მწვავე პერიოდში. ეფიმ დონაძემ შეითავსა სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაციის მოლარის მოვალეობა, ხოლო მისი ვაჟი გრიგოლი გურული ტერორისტების რიგებს შეუერთდა; მეორეც, ეფიმ დონაძემ თავისი სახლი გადასცა გურიის კომიტეტს და ამ სახლში იკრიბებოდნენ კომიტეტის წევრები, რათა განეხილათ „ერთობის“ მიმდინარე საქმეები, არაერთხელ მიუსაჯეს სიკვდილით დასჯა. ადამიანებს, რომლებიც რუსეთის ხელისუფლების ერთგული რჩებოდნენ. სახლის ქვედა სართული ბომბების და იარაღის საწყობს და ამავე დროს რევოლუციურ ციხეს წარმოადგენდა; აქ სხვათა შორის იყვნენ დაკავებულნი: ჟანდარმერიის უნტერ-ოფიცერი ზუბკოვი, რომელიც კომიტეტმა შეიპყრო და მოკლა და პრაპორშჩიკი მგელაძე, რომელსაც შვიდი დღის განმავლობაში რევოლუციონერი ჯალათები პურის ნაცვლად ჩალას აძლევდნენ. 1907 წელს დონაძის სახლში შეკრებილმა გურიის კომიტეტმა სტრაჟნიკ მგელაძეს სიკვდილი დაუნიშნა და სამი ტყვია ესროლა; დანაშაულის ადგილზე ოზურგეთის მაზრის უფროსმა გენერალმა ტოლმაჩოვმა პირადად დააკავა ერთ-ერთი ჯალათი. 1908 წლის თებერვალში ერმოლოვმა გადაწყვიტა დაეტოვებინა გურია, სადაც ადრე თუ გვიან აუცილებლად მოკლავდნენ, ფაქტიურად გაიქცა, რადგან რევოლუციონერები მას ყველგან ელოდნენ.
ბენია ჩხიკვიშვილის წამოწყებული საქმე გურიის რესპუბლიკისა სამწუხაროდ დასრულდა როგორც ინიციატორისთვის, ასევე უახლოესი მონაწილეებისთვის, მაგრამ 1906 წელს უხვად დათესილი რევოლუციური თესლი არ მოკვდა და საიმედო ყლორტები გამოიღო. ნებისმიერ შემთხვევაში, დარწმუნებით შეგვიძლია ვთქვათ, რომ გურია არაერთხელ იქნება სერიოზული პოლიტიკური ბრძოლის ასპარეზი და ეს აუცილებლად მხედველობაში უნდა იქონიონ კავკასიის დღევანდელმა და მომავალმა მმართველებმა.
Comments
Post a Comment