გურიის ამბები (15-დან 30 ოქტომბრამდე)
(საკუთარის კორესპონდენტისაგან)
შაბათს, 16 ოქტომბერს, მთელს გურიაში გამოცხადდა საყოველთაო გაფიცვა. არც ერთი დუქანი დაუკეტავი არ დარჩენილა, როგორ დაბა-ქალაქებში, ისე სოფლებშიაც. შეწყდა ეტლთა მსვლელობაც. ყოველსავე ამას მოჰყვა ათასგვარი ხმების გავრცელება; ვის რაც ეხასიათებოდა, ისეთ ჭორს ავრცელებდა. გავრცელდა ხმა, ვითომც ტფილისში საერთო შეტაკება დაწყებულიყოს, ბათომში კაზაკებს სროლაზე უარი განეცხადებინოთ და რა ვიცი, კიდევ, რამდენი ერთი ჩამოვთვალო. ერთის სიტყვით, გურულებმა შეადგინეს უტყუარი წარმოდგენა, რომ მთელ რუსეთში საერთო განმათავისუფლებელი მოძრაობა დაწყებულიყოს. ყოველივე ამის შემდეგ, რასაკვირველია, არც გურულები ჩამორჩებოდნენ საერთო მოძრაობას. 16 ოქტომბერს, კვირა დილით, ჩოხატაურში შეიარაღებული რაზმი თავს დაესხა ბოქაულის სადგომს და მოსთხოვა სტრაჟნიკებს, დაეყარათ იარაღი, მაგრამ იმათ ეს არ შეასრულეს და ორივ მხრივ სროლა ასტყდა.
ცხარე სროლის შემდეგ მოკლულ იქმნა ერთი სტრაჟნიკი და ერთიც მძიმედ დაჭრილი აღმოჩნდა. იგივე რაზმი თავს დაეცა ფოსტის მცველ სტრაჟნიკებს, ერთო მოჰკლეს და ერთი უბრძოლველად დანებდა. ფოსტისთვის არავის ხელი არ უხლია. რაზმის მიზანი იყო არა სისხლის ღვრა, არა ძარცვა-გლეჯა და სახელმწიფო ფულის მითვისება, არამედ იარაღის შეძენა, რაიცა კიდეც შეასრულეს; ხელთ იგდეს ყველა იარაღი და სასროლი მასალა, რაც კი დაბა ჩოხატაურში იყო.ერთი სტრაჟნიკი, ტომით ინგუში, დატყვევებულ იქმნა, ბოქაული კი გაანთავისუფლეს.
ბოქაულმა შეატყობინა თუ სხვა ვინმემ, ამას დანამდვილებით ვერ გეტყვით, მაგრამ ის კი ვიცით, რომ კვირას მომხდარი ამბავი ოზურგეთის მაზრის უფროსმა ლაზარენკომ გაიგო და მეორე დღეს ჩოხატაურის ბოქაულს მისწერა, დაახლოვებით, შემდეგი შინაარსის წერილი: „მე მოწყვეტილი ვარ ქუთაისზე, შენი მდგომარეობა იქნება შენვე როგორმე აცნობო ქუთაისის გუბერნატორს. რაც მოხდა, ყოველივეს პასუხისმგებელი სტაროსელსკია, რომელიც რეპრესიულ ძალას არ ხმარობს, ჯარს იქ არ აგზავნის, საცა ეს საჭიროა, და თუ აგზავნის არა რეპრესიულ ზომების მისაღებად, არამედ ზნეობრივი გავლენის მოსახდენად. მე ბევრჯერ მივმართე და მოვახსენე ჩემი აზრი, რომ რეპრესიებია საჭირო, მაგრამ ყურადღება არ მიაქცია, დაე უმაღლესს მთავრობის წინაშე პასუხიც მან აგოს, - სწერდა ოზურგეთის მაზრის უფროსი ბ-ნი ლაზარენკო, ის ლაზარენკო, რომელიც ჯაფარიძის და მისი რეპრესიების მუდამ მოწინააღმდეგე იყო, მაგრამ ასე თურმე იმიტომ იქცეოდა, რომ ჯაფარიძე მისი მეტოქე იყო და, აკი, როცა ხელთ იგდო ჯაფარიძისეული მათრახი, ცეცხლად და მახვილად აქცია. მაგრამ სხვას ვის შერჩენია ორგულობა, რომ ოზურგეთის ბოგდიხანს შერჩენოდა. ეს მისი წერილი თავისი შიკრიკით დაჭერილ იქმნა.
რაკი ერთი მხრით ასე „გაჩისტა“ საქმე მაზრის უფროსმა, ახლა, მეორე მხრით. თავისი დიპლომატიური თვალები დასავლეთით ბათომსა და მის გუბერნატორს მიაპყრო. ერთი „კუდიანი უსტარი“ ბათომის გუბერნატორსაც გაუგზავნა, დაახლოვებით შემდეგი შინაარსისა ... „18 ოქტომბერი, ღამის 12 საათი. ოზურგეთის მაზრა მოწყვეტილია დანარჩენ კუთხეებს. მე ორჯერ ვცადე მეცნობებინა საქმის გარემოება ქუთაისის გუბერნატორისათვის, მაგრამ ჩემი გაგზავნილი კაცები ორივე დაჭერილ იქმნა - ახლა მეტი გზა არ დამრჩენია, აჭარის გზით ვგზავნი აჭარელ დემურალ-ჩახაღ-ოღლის და გთხოვ, აღმომიჩინოთ დახმარება. მთელი გურია დღეს მოცულია რევოლუციონურ მოძრაობით, დღეს გურიაში თავს ინახავს 300 გამოქცეული სალდათი. მე ჯარი ძრიელ ცოტა მყავს, სულ 700 შტიკი - გთხოვთ დაუყოვნებლივ მომაშველოთ 100 ცხენოსანი კაზაკი და ერთი „ვზვოდი“ სამთო ზარბაზნებით. ყოველივე ეს დაუყოვნებლივ უნდა აღმისრულოთ და სხვ. არც აქ გაუღიმა ბედმა ბ-ნ ლაზარენკოს და ამ ეპისტოლეს შინაარსიც ხალხმა დაუყოვნებლივ გაიგო და ზომები იქმნა მიღებული.
ზევით დაგვავიწყდა გვეთქვა, რომ ლაზარენკო ატყობინებდა ბათომის გუბერნატორს, რომ ის მიდის ჩოხატაურში ასი კაზაკით სახელმწიფო დაწესებულებათა აღსადგენად და ნაწამების ბოქაულის გამოსახსნელად.
დასწერა რა ეს ერემიადა პატივცემულმა მსახურმა ორთავა არწივისამ, თვითონ, ღამით, ქურდულად (18 ოქტომბერსავე) გამოიპარა თავისი ბაშიბუზუკებით ჩოხატაურში. მეორე დღეს გაიგეს თუ არა ჩოხატაურლებმა ჯარის მოახლოება, ბოქაული გაგუა დიდის ზრდილობით წაიყვანეს ცხენით მიყრუებულ ადგილას.
შებრძანდა ჯარით დაბაში წესიერების დამცველი და, მისი აზრით, დაიპყრო მტრის მიერ დაპყრობილი ქვეყანა. ეს დაპყრობა გამოიხატებოდა ფოსტის ამანათების დაბეჭდვაში, მის თან წამოღებაში და ყველასაგან პატივცემულ მომრიგებელ მოსამართლის პეკარსკის და მისი ოჯახობის, მათის სურვილის წინააღმდეგ, ოზურგეთში წაყვანაში. მაზრის უფროსმა ჩოხატაურში ორი დღე დაჰყო და შემდეგ, არ ვიცი, რა მოსაზრებით, ყველა თავისი მხლებლებით ისევ ოზურგეთში დაბრუნდა.
ყოველივე ზემოდ მოყვანილი მიწერ-მოწერა ხალხმა სავსებით გაიგო და დიდად დააფიქრა, „ნუთუ მართლა ლაზარენკო მთელს მაზრას განადგურებას უპირობსო?“. ამბობდნენ, თუ კი საქმე ასეა, დასაკლავ ცხვარივით კისერს ხომ ვერ გავუწვდითო.
რაღა ბევრი გავაგრძელოთ, გადაწყვეტილ იქმნა, მოხერხებულ ადგილას, ნასაკირალის ქედზე, დახვდეს ხალხი ამ მცირერიცხოვან ჯარს (113 კაზაკს და 16 ცხენოსან სტრაჟნიკს) და წაართვას იარაღი. 20 ოქტომბერს, ხუთშაბათს, ღამის 9 საათზე, ნასაკირალის ქედს მიადგნენ ჩოხატაურიდან დაბრუნებულნი კაზაკები თავისი ბატონებით. ორი ვერსის მანძილზე მათ სულ-განაბული უცდიდა შეიარაღებული რაზმი. პირველად ცხენებით გამოაირეს სტრაჟნიკებმა. მათი განზრახვა იყო გზის დაზვერვა. მოაჭენებდნენ ცხენს და მოიძახოდნენ, ვითომდა ხალხის ერთგულნი, „ამხანაგებო, უკან ჯარი მოდისო“. ამ სიტყვებით უნდოდათ ჩასაფრებულები მოეტყუებინათ, მაგრამა ამაოდ, ხმა არავინ გასცა. იმათაც იმავე სიტყვების გამეორებით გასწიეს წინ. როცა ჯარი გაუთანასწორდა სამიზნე ადგილს, იგრიალა ყუმბარებმა და მათ მოძახილი მისცეს თოფებმა. იქვე უსულოდ დაეცა რამოდენიმე სტრაჟნიკი და კაზაკი. შეიქნა ცხენთა ჭიხვინი, დაჭრილთა ხრიალ-ღრიალი. ერთი წუთის შემდეგ, გადარჩენილმა პლასტუნებმაც ასტეხეს სროლა, მაგრამ უნაყოფოდ. ხალხის მხრივ არავინ მომკვდარა. ნახევარ საათის შემდეგ მეომარი ხალხი დაიშალა. მეორე დღეს, დილიდგანვე, ასტყდა კიდევ სროლა. დარჩენილ პლასტუნებს დილით ადრე დაეჭირათ ცხავათის გორა და იქიდან იცავდნენ ქვეით ცოცხლებს და დაჭრილებს. მეორე დღეს სროლა გაგრძელდა შუადღემდე. ხალხის მხრივ ნასაკირალზე მოჰკლეს ერთი, რომლის სიკვდილი არავის არ სწყენია, იგი მოჰკლეს იმ დროს, როდესაც მან დაარღვია მეომრის რაინდული წესი და მიცვალებულს ჩექმას ხდიდა. ბრძოლის ველს გარეშე დაჭრილ იქმნა კიდევ ორი გურული: ერთი სოფ. ძიმითში, 5-6 ვერსის მანძილზე, ამათში ერთი უკვე გარდაიცვალა. თუ რამდენი კაცი მოკვდა ღამით და მეორე დღეს მთავრობის მხრივ, ამის დაბეჯითებით თქმა არ შეგვიძლიან, რადგან გვეშინიან „ჩიფუს“ კორესპონდენტი არავინ გვიწოდოს.
შუადღის შემდეგ მებრძოლი რაზმი ნადავლ თოფ-პატრონებით თავიანთ სახლებისკენ წავიდა. საღამო ჟამს ოზურგეთის გზაზე გამოჩნდა ოთხი პლასტუნი, ბრძოლის ველიდან ოზურგეთში მიმავალი, ისინი მიდიოდნენ ჯგუფით და ოთხივ კუთხივ განუწყვეტლივ ისროდნენ. მათ დაედევნა რამოდენიმე ახალგაზრდა და ერთი იმ პლასტუნთაგანი მილიციის პრაპორჩიკის აზნ. ჯარ. ღლონტის ეზოში მოჰკლეს და მისმა ამხანაგებმა მას ააცალეს თოფი, პატრონა და შეუწყვეტელ სროლით გასწიეს ოზურგეთში. როგორც გადმოგვცეს, გზაში მათ კიდევ დაუჭრეს ერთი პლასტუნი. პლასტუნებმა თავის მხრივ დასჭრეს თავის სახლში აივანზე მჯდომი თედ. ტრაპაიძე და ოთახში მყოფი ერთი მანდილოსანიც.
ამ დღეს მებრძოლ რაზმის მოხსნა გამოიწვია ერთის საიმედო ამხანაგის მიერ მოტანილმა ამბავმა. ეს ამხანაგი ფეხით ჩამოვიდა ქუთაისიდან და ჩამოიტანა მანიფესტის ამბავი. მანიფესტის შემდეგ ბრძოლის განგრძობა დროებით უმნიშვნელოდ იქმნა აღიარებული.საზოგადოდ ხალხი მანიფესტს გულგრილად შეხვდა. ზოგი ამბობდა: რევოლუციას ცივი წყალი გადაასხესო, უმეტესობა კი გაიძახოდა, ეს „პოჭოკია“, მაგრამ სულ უფეხობას „პოჭოკიც“ სჯობიაო. ასე ამრიგად მეორე დღე დასრულდა და მესამე დღეს თუ ცა წითლად შეირებებოდა, ფიქრადაც არავის მოსვლია.
შაბათს, 22 ოქტომბერს, დილით ადრე, ასორმოც და ათი პლასტუნი ოზურგეთიდან გაეშურა ნასაკირალისაკენ. ოზურგეთიდან ერთი ვერსის მანძილზე თავის ეზოში წყაროზე პირს იბანდა 65 წლის მოხუცი, კოჭლი პავლე დვალიშვილი. დვალიშვილი პლასტუნებს "ზდაროვო მალადცით" მიესალმა. "ნა შტიკი ეგო" - გაისმა ბრძანება და საბრალო მოხუცი 12 ხიშტნაკრავი უსულოდ დატოვეს გამარჯვებულმა მხედრებმა და არხეინად განაგრძეს გზა, მიუახლოვდნენ იმ სახლს (აზ. ჯარის. ღლონტისას), საცა წინა დღით ერთი პლასტუნი მოჰკლეს - დაამწყვდიეს სახლში თვით სახლის პატრონი, მილიციის პრაპორშჩიკი, ორი წმინდა გიორგის ჯვარის მქონე, 60 წლის მოხუცი ჯარისპანი და წაუკიდეს სახლს ცეცხლი – როგორც ოდას, ისე სამზად სახლს, სეფას და სასიმინდეს. შემდეგ ამისა კიდევ არხეინად განაგრძეს გზა. საბედნიეროდ, კაცმა გამოამტვრია ფანჯარა და თავს უშველა, მაგრამ ცეცხლს კი ვერაფერი ვერ გამოსტაცა. გამხეცებულმა პლასტუნებმა მთელი მისი სარჩო ცეცხლს მისცეს.
ბრძოლის ველი ოზურგეთზე დაშორებული არის 9 ვერსტით. აი, ეს მანძილი გაიარეს პლასტუნებმა, მივიდნენ ნაომარ ადგილზე და თავისი თვალით ინახულეს ბრძოლის შედეგია. როგორც გადმოგვცეს, მკვდარ და დასახიჩრებულ ამხანაგებს "დააბღავლეს" თურმე თავზე, მოკრიბეს მკვდრები და დაჭრილები, პური აჭამეს ორი დღის დამშეულ ცოცხლებს და გამოსწიეს ოზურგეთისაკენ. ამბობენ, მაგრამ ჩვენ არ გვჯერა, (თქვენც გირჩევთ, რომ არ დაიჯეროთ), ვითომც ყველა მკვდარი არ წამოეღოთ, არამედ ყუმბარისაგან დასახიჩრებულნი იქვე საკირეში დაეწვათ. ეს არ გვჯერა, მაგრამ ის კი სარწმუნო არის, რომ მოკლულ სალუქვაძის გვამი (მკვდარს რომ ჩექმას ხდიდა), საკირეში დასწვეს). გადარჩენილი ძვლები შემდეგ ჭირისუფლებმა მიწას მიაბარეს. დაჭრილების შესახებ შეგვიძლიან დაბეჯითებით ვთქვათ, რომ მარტო ცამეტი დაჭრილი აღმოჩნდა საფანტიანი იზლიანი თოფით. სად იყო ლაზარენკოს სამასი დეზერტირი თავისი ვინტოვკებით, არ ვიცით. ცხადია, სამასი გამოქცეული სალდათი რომ ყოფილიყო ბრძოლის ველზე ახალი სისტემის თოფით, იზლიან-კაჟიანი თოფები საჭირო არ იქნებოდა. 300 სალდათად ნამყოფი 130 კაზაკს თამამად მოერეოდა - მაგრამ ეს ხომ ტყუილია. შიშს დიდი თვალები აქვს და ლაზარენკოსაც ეპატიება 3 კაცის სამასად გადაქცევა.
დახოცილ დასახიჩრებულ-დაჭრილ-დამშეულების ნახვამ პლასტუნები უარესად გაამხეცა და, როცა ოზურგეთს დაბრუნდნენ, გზა-გზა 6 ვერსის მანძილზე, დიდი შარის პირად მცხოვრებთა ბინა და სარჩო ცეცხლს მისცეს.
დილით, როცა ღლონტის სახლს ცეცხლი წაუკიდეს, დამფრთხალი მცხოვრებლები სულ მტისკენ გადიხიზნენ. უმეტესობამ ვერაფრის წაღება ვერ მოასწრო, რაც ტანზე ეცვა, იმის მეტი.
გადაწვის და განადგურების პროცესი ასე სრულდებოდა. წინ მირბოდა 20–30 პლასტუნი, სახლს თოფებს ესროდნენ, მერე შიგ შედიოდნენ და ამსხვრევნდნენ ყველაფერს, და რაც მოეწონებოდათ, თან მიჰქონდათ. მათ უკან მისდევდა მეორე ჯგუფი ნავთით, მაზუთით და სპიჩკით - იატაკზე შუაგულ სახლში აგროვებდნენ, საბან-ლეიბ-ბალიშებს, ასხამდნენ ნავთს და აძლევდნენ ცეცხლს. ყოველივე ეს ხდებოდა სწრაფად.
არე-მარე მთლად კვამლში გაეხვია. ძაღლის ყმუილი, კატის კნავილი, ქათმების ფრთხიალი, არე-მარეს აყრუებდა.
ზოგიერთა გულადი სახლის პატრონი იქვეა ჩასაფრებული და უყურებს, როგორც იწვის მათი სიყრმის ნაშოვარი, იწვის მისი პატარა ბავშვის აკვანი, იწვის მისი ცოლის მზითევი, იწვის, რაც ყველაზე უფრო საშიშარია, წლის მოსავალი სარჩო–საკვები, იწვის ნალია სიმინდით, იწვის ბეღელი, ღომით სავსე, იწვის ზვინი, მისი კაბია-წაბლიას ზამთრის სარჩო. იწვის ყოველივე და მასთან იწვის მისი გულიც, ის მზად არის გააფთებულ-განადირებულ კაზაკებს თავი შეაკლას, მაგრამ რა ჰქნას - არ არღვევს საერთო გადაწყვეტილებას. ამხანაგობა კი მას ავალებს მოთმინებას, რადგან ახლა შეტაკება, თოფის სროლა არ არის ახლა საჭიროდ ცნობილი.
გახიზნულებმა მიაშურეს გომის მთასა და შემოქმედის მონასტრიდან დასცქერიან, თუ როგორ იწვის მათი სახლი. - ბევრი დედა კივის „ვაიმე, შვილებო, უმჭადო და უსახლკარო". წვრილშვილი კალთაზე ებღაუჭება და უარესად გულს უხეთქავს საბრალო დედას - "ნენა, ჩვენი სახლი დაწვეს" - "ნენა, ჩემი კაკანა", "ნენა, ჩემი ცინტალი". სურათი გულ შემზარავია.
ურემი ურემს მოსდევს, ხიზანი ხიზანს ემატება. სოფ. გომში, ერთი მოსახლისას თოთხმეტმა ოჯახმა შეაფარა თავი. მასპინძლები გულღიად უხვდებიან, ნუგეშს არ აკლებენ.
ასეთი წვა გაგრძელდა დილის 12 საათ. ნაშუადღევის 4 საათამდე. როცა ასე ცეცხლით განათებული გზით ოზურგეთს მიუახლოვდნენ, ოზურგეთიდან ერთი კვირის მანძილზე (გაკირულის ხიდამდე), ოზურგეთიდან გამოეგება 80 სალდათი ბრძანებით, რომ შესწყვიტონ წვა - იქ ამ დაწვის გმირებმა გამარჯვების ზალპი გაისროლეს და დიდის ნადავლით ძლევა-მოსილნი ქალაქში შევიდნენ. ამ გზაზე გაძარცვეს და დასწვეს 7 დუქანი.
ამ „კონტრ-პაჟარნი კამანდას" თან ახლდა ბ-ნი ლაზარენკოც, რომელიც თურმე პილატესებრ ხელს იბანს. არ დატოვეს დაუწვავი არც დვაბზუის საზოგადოების სოფლის სასამართლო (კანცელარია), არც სოფლის სკოლა და არც გურიის სავაჭრო სამრეწველო ამხანაგობის "შუამავლის" პარკის საშრობი, ორი დიდი ფარდული, კანტორა და აბრეშუმის საქსოვი მანქანის სახლი თავისი მანქანებით. ნუთუ ლაზარენკომ არ იცოდა, რომ ყველა ეს საზოგადო დაწესებულება იყო (ორი სახელმწიფოც) და ნასაკირალის ამბავთან საერთო არაფერი ჰქონდა? იცოდა, როგორ არ იცოდა, მაგრამ, შურის ძიება მტყუან მართალს არ კითხულობს.
ორი დუქანი შემთხვევით გადაურჩენიათ მოკიდებულ ცეცხლისაგან, მაგრამ შიგ აღარა დაუტოვებიათ-რა, როგორც კაზაკების გულში არ მოიპოვება შებრალებისა და სინიდისის ნატამალი.
სულ დამწვარია 90-მდე შენობა, 46 მოსახლე მთლად უბინაოდ არის დარჩენილი. დიდ უმეტესობას სარჩოც დამწვარი აქვს. მეორე დღეს ბევრმა პატრონმა თავისი თვალით ნახა თავისი განადგურებული სახლი. გულსაკლავი სურათი იყო შინაურ საქონლის ცქერა. ბევრი ძაღლი გაცოფიანდა, ქათმები "დაფხუვდა."
ხალხი სულიერად მაინც არ გატეხილა, "ოღონდ სხვაფერ მშვიდობა იყოს და ჩვენი სახლები სანთელ-საკმეველი იყოსო" - ამბობდნენ. "ოღონდ სხვაფერ გადავრჩეთ და თქვენს ზარალს ერთი ორით ავაყენებთო" - ანუგეშებდნენ დამწვრებს მეზობლები.
ზარალის შემფასებელი დამხმარებელი დროებითი კომისია დაარსდა.
როცა პლასტუნები ოზურგეთში ჩავიდნენ, უკვე საღამოს 5 საათი იყო. ახლო-მახლო მცხოვრებლები შიშის ზარმა შეიპყრო: ვაი თუ ღამით ან ხვალ დილით ისევ განაგრონ "საქმენი საგმირონიო". თათბირის შემდეგ გადაწყდა, რომ ხალხი ჯარს ხელს არ ახლებს, თუ სროლის მიზეზს არ მისცემსო, მაგრამ თუ კიდევ განაახლებენ პლასტუნები თავიანთ შეუწყნარებელ საქციელს, მაშნ კი შეიარაღებული პასუხს გასცემს - ქალი და კაცი ტავს შეაკვლენ და დაწვის ნებას კი აღარ მისცემენო.
იმ ღამესვე ყოველი ღონე მიღებულ იქმნა, რომ ოზურგეთიდგან ჯარი ჩუმათ სოფელს არ შესეოდა. მოწვეულ იქმნა ახლო-მახლო ადგილებიდგან შეიარაღებული რაზმი. გაჩნდა სახალხო პატრულები, ცოცხალი ტელეგრაფები და სხვები. მთელი სამი დღე და ღამე ასეთ გამოურკვეველ მდგომარეობაში გავატარეთ. მოიტანეს ამბავი. ვითომც პლასტუნების სარდალს ეთქვას - ჩვენ შურის-ძიება გავათავეთ, ახლა ხალხი თუ ხელს არ გვახლებს, ჩვენც ხელს არავის ვახლებთო; მხოლოდ სამი კაცი გვაკლია და ის ან ცოცხალი ან მკვდარი ჩაგვაბარეთო. დიდი ხნის თათბირის შემდეგ, გადაწყვეტილ იქმნა ტყვეების უთუოდ უკან გაგზავნა, მკვდრების კუბოში ჩასვენება, ქრისტიანული წესით, და ისე მიცემა. რამდენადაც ვიცი, დაუბრუნეს 8 ტყვე და ორი მკვდარი.
ტყვეებს ხალხი დიდი ლმობიერებით ეპყრობოდ და ისინიც, თუ დაეჯერებათ, ხალხის კმაყოფილი იყვნენ.
მათი მიცვალებულები სამხედრო პატივის-ცემით დაასაფლავეს 23 ოქტომბერს.
23 ოქტომბრის შემდეგ გურულების ცხოვრება თავის ნორმალურ კალაპოტში ჩადგა. მხოლოდ სხვა მხრიდან მოტანილი ამბები - ჯარს აგზავნიან გურიის ასაოხრებლადო - მყუდროებას არღვევდა.
28 ოქტომბერს საჯაოხოს გზით ჩამოვიდა (უჯაროდ) ქუთაისის გუბერნატორი ბ-ნი სტაროსელსკი. ხალხმა იგი დიდის პატივისცემით მიიღო და დამცველები აახლა. სტაროსელსკიმ ინახულა ხალხის წარმომადგენელნი და ეთათბირა მათ. გურულები დათანხმდნენ სალდათის მიცემას და გადასახადის გადახდას იმ პირობით კი, თუ გაძლიერებული დაცვა მოხსნილ იქნება და ჯარს უკანვე წაიყვანენ. ჩოხატაურსა და ხიდისთავში ყოფნის შემდეგ სტაროსელსკი გაემგზავრა ოზურგეთში, ინახულა ის ადგილი - საცა შეტაკება მოხდა, შემდეგ გზა-გზა დაათვალიერა დამწვარი ოჯახები. როგორც დანამდვილებით გავიგეთ, ლაზარენკომ გუბერნატორს დათხოვნის ქაღალდი მიართვა. გურულების მიერ დადებულ პირობით კმაყოფილი სტაროსელსკი უკანვე ქუთაისში დაბრუნდა. გურულებმა იგი საჯაოხომდე მოაცილეს.
ამ ამბავს უნდა დავსძინოთ ნატანებ-სუფსას შუა იმ დღეებში მომხდარი ამბავი. რკინის გზის ლიანდაგს ათვალიერებდა ხუთი პლასტუნი. უცბად ჩირგვებიდან დაახალეს თოფები. წაიქცა ხუთივე. ერთი თავდამსხმელთაგანი გადახტა იარაღის ასაკრეფად. ამ დროს ერთმა დაჭრილმა კაზაკმა ესროლა თოფი და იქვე მოჰკლა და თვითონაც მოკვდა. ეს მოკლული ხალხმა დიდის პატივის-ცემით დაასაფლავა.
საზოგადოდ, მანიფესტის გამოცხადების შემდეგ, გურიაში სიწყნარე ჩამოვარდა. სკოლებში სწავლის განახლებასაც კი ჰფიქრობენ, თუ ხელს არ შეუშლიან მოპოვებულ უფლებით სარგებლობაში და ამას რაც სხვებს დანაშაულად არ ეთვლება, გურულებს დანაშაულად არ ჩაუთვლიან, წინააღმდეგ შემთხვევაში, გურული იძულებული იქნება უკან არ დაიხიოს, თუგინდ ეს სიცოცხლედაც დაუჯდეს.
ანწლაძე
რადგანაც გურიაში მომხადრმა ამბებმა ბევრნი დიდად შეაძრწუნა და რადგანაც ბევრ სხვა მხარეს გარდახვეწილ გურულს თავისი ოჯახის ჯავრი ექმნება, აქვე მოგვყავს დაზარალებულთა სახელი და გვარი
მოკლულნი არიან: პავლე დვალიშვილი, ხიშტით; გიორგი ლომაძე, წისქვილში სიმინდი მიჰქონდა, 70 წლის მოხუცი; სოფრომ დოლიძე, მოხუცი თავის ეზოში მოჰკლეს; არსენ ხიფიშიძე და ირაკლი ჯახუტაშვილი, სოფ. ძიმითში უცაბედად მოკლული; ამბაკო სალუქვაძე - ბრძოლის ველზე.
დაჭრილები არიან: თედ. ტრაპაიძე, სამსონ მამალაძე, კონსტანტინე ხომერიკი, სილიბისტრო ღლონტი, არც ერთი მათგანი შეტაკებაში არა ყოფილა, შეტაკების დროს ამხანაგისაგან უცაბედად დაიჭრა ბარამიძე.
გადასწვეს: ლუკა ტროპაიძე, გრიგ. ებრალიძე, ილიკო შაინოვი, ილიკო კონტრიძე, ჩხარტიშვილი სიო, ეგნატე და მიხეილ ზამბახიძე, ივანე ვადაჭკორია, ვასილ ჩიგოგიძე, აპოლონ წულაძე, სიმონ, ისიხი, ანტონ და სოლომონ მენაბდენი, იაკობ ჩავლეშვილი, დუქანი; ალმასხან მენაბდე, დუქანი; ბარნაბ, ივლიანე, გაბრიელ, ივანე, ილარიონ, ლუკა და ნიკიფორე მენაბდენი; სილიბისტრო, დიმიტრი, ჯარისპან და ფარსადან, აზნაურნი ღლონტები; ანტონ ჩხარტიშვილი; გურიის სავაჭრო-სამრეწველო ამხანაგობა "შუამავალი"; გიორგი ღლონტი; ოქროპირ გოგოტიშვილი; მიხეილ და ლევან მამულაიშვილები; ალექ ხუჭუა, სოფლის სასამართლო, კანცელარია; ასლან, ილიკო, თეოფილე, იაგორ და მაქსიმე ღლონტები; ივანე ნიკოლაიშვილი; ანტონ ფიჩხაძე; ანდრია და მოსე ღლონტი; სიმონ, ალექსი და კონსტანტინე სკამკოჩაიშვილები, ვასილ, გიგო და გიორგი დათუნაიშვილები, გიორგი, ალექსი (მემკვიდრე) და ნინო ბერიძენი; ვასილ თავაძე, ივანე გოგვაძე, სარდიონ ღლონტი; ლუკა ღაჟონია, სტეფანე და მალაქია ღლონტი, ალექსი მაღლაფერიძე, ალექსი ცხომელიძე, არსენ ხინთიბიძე, ვატა ცხომელიძე, ივანე სალუქვაძე, პავლე მგელაძე, ივანე თავდიშვილი, თედორე, ალექსი და პორფილე რუხაძენი, საყვარელ რუსიეშვილი, მელიტონ სიმონისშვილი, მიხეილ, ივლიანე, ისაკ და ვალიკო რუსიეშვილები, კოსტა ფიფია, იორამ და გიორგი გოგვაძე, ანდრია და გიორგი დონდოლაძე, გიორგი და ანდრია რუხაძენი, ივლიანე ჩხაიძე, სამსონ მახარაძე, ამბაკო და კონსტანტინე რუხაძენი, იობი ერქომაიშვილი, სანდრო ჯაფარიძე, თეოფილე თავდიშვილი, გაბრიელ მელიქაძე, ნესტორ მახარაძე, ემელია ცხომელიძე, ექვთიმე ღლონტი, ერემია ცხომელიძე, მიხაილ ღაჟონია და სიმონ ჩხაიძე.
ანწლაძე
გურიის ამბები
სოციალ-დემოკრატიულ პარტიის რაიონულ ორგანიზაციათა კონგრესი
16 ნოემბერს სოფ. ბახვში, ორკლასიან სკოლის დარბაზში, შესდგა გურიის სოც.-დემოკრატიულ პარტიის რაიონულ ორგანიზაციათა კონგრესი. კონგრესში მონაწილეობას კომიტეტის წევრებიც იღებდნენ.
მთელი გურია დაყოფილია შვიდ რაიონად, თითოეულ რაიონს აქვს მოწესრიგებული თავისი რაიონული ორგანიზაცია. ზოგს ორგანიზაციაში 20 კაცამდე ითვლება, ზოგშიაც ნაკლები. ამათი მოვალეობა არის, თავიანთ რაიონის საქმეების მოწესრიგება და მასთან, როცა საზოგადო კითხვები ირჩევა, გადამწყვეტის ხმით სარგებლობენ. ამრიგად, კონგრესზე თავი მოიყარეს მთელის გურიის წარმომადგენლებმა. 102 კაცი იყო და ერთი ქალი გადამწყვეტის ხმით. იყვნენ აგრედვე სათათბირო ხმითაც. კონგრესზე დასწრების ნება ყველასა ჰქონდა.
ვეცდები მოკლედ გადმოგცეთ ამ საყურადღებო კრების ანგარიში.
თავმჯდომარის არჩევისა და ხმების შემოწმების შემდეგ, კრებას მოჰხსენდა რომ კონგრესმა ფეხზე ადგომითა და „вы жертвою пал-ს“ გალობით პატივი სცესხსნოვას ძვირფას მხანაგებისას, რომლებიც დაიხოცნენ თავისუფლებისათვის ბრძოლაში. კონგრესმა ეს წინადადება სიამოვნებით მიიღო და მწყობრად, ძლიერის, მაგრამ დაღონებულის ხმით, იგალობეს - „თქვენ თავი დასდეთ საბედისწერო ომში.“
შემდეგ კრებამ წამოაყენა გასარჩევად შემდეგი კითხვები:
1. დელეგატის გაგზავნა სრულიად რუსეთის ს. დ. მ. პ. კონფერენციაზე
2. პარტიის შედგენა
3. გადასინჯვა ტაქტიკისა და მისი შეთანხმება დღევანდელ შეცვლილ პირობებთან
4. პარტიულ ორგანიზაციათა მოწყობა
5. რაიონების დანაწილება
6. დამოკიდებულება დემოკრატიასთან
7. შეიარაღება და სახალხო მილიცია
8. დამწვართა დახმარება
ამ კითხვების დაყენების შემდეგ, კრებამ შეიმუშავა კრების წესრიგი (რეგლამენტი), ნება დართო თითოეულ ორატორს ერთი საგნის შესახებ ილაპარაკოს პირველად 15, მეორედ 10 და მესამედ 5 წუთი, მომხსენებლის დრო დარჩეს განუსაზღვრელი. ამის შემდეგ კონგრესი შეუდგა პირველ საკითხის გადაჭრას, ე.ი. სრულიად-რუსეთის კონფერენციაზე დელეგატის გაგზავნას. თავმჯდომარემ მოაგონა კრებას, თუ რა გასარჩევი საგნები ექნება კონფერენციას და როგორი წესრიგია საჭირო.
ქუთაისის გუბერნიდან კონფერენციაზე უნდა გაგზავნილიყო ერთი დელეგატი, მაგრამ ადგილობრივ გურიის კომიტეტს საჭიროდ და სასურველად დაუნახავს საკუთრად, სხვებზე დამოუკიდებლად, გაგზავნოს თავისი, გურიის დელეგატი, და კიდეც გაუგზავნია ერთი ამხანაგი. კონფერენციის გადასაწყვეტი საგნები ყოფილა: პარტიის რეორგანიზაცია, მისი ლეგალიზაცია, პლათფორმა სხვა პარტიებთან შესაერთებელი და სხვები.
დელეგატის გაგზავნის ნება მარტო კომიტეტს არა ჰქონია, და ამან მცირე კამათი გამოიწვია. კომიტეტის წევრებმა თავი იმართლეს იმით, რომ ყველას შეკრების დრო არა ჰქონდა, რადგან რმუნებულის გაგზავნა საჩქარო იყო და რკინის გზის გაფიცვების გამო რუსეთელ ამხანაგებმა ადრე ვერ გაგვაგებინესო. კომიტეტის ასეთი მოქმედება არა-სასურველ მოვლენად აღიარეს, მაგრამ წასულ დელეგატს კი კონგრესმა ნდობა გამოუცხადა. პირველი დღის სხდომა ამით დასრულდა.
მეორე დღეს კონგრესი გაიხსნა დილის 9 საათზე და შეუდგა იმ კითხვის განხილვას, თუ როგორი უნდა იყოს სოფლად ჩვენი ტაქტიკა. დიდი ხნის თათბირისა და კამათის შემდეგ, კონგრესმა შემდეგი რეზოლიუცია მიიღო:
1. „ვიღებთ რა მხედველობაში, რომ 17 ოქტომბრის მანიფესტით, შეცვლილ პირობებში, ძველის ბოიკოტის დატოვებით სოციალ-დემოკრატიული ორგანიზაცია, მისდა უნებურად, მთავრობის როლში ვარდება და მით ოპოზიციას შორდება. ჰკარგავს ბურჟუაზიულ სახელმწიფო წყობილების ტავისუფალ კრიტიკის იარაღს, 2) რომ სოფელში არსებული ბოიკოტი მიმართულია თვითმპყრობელ ბიუროკრატიულ წყობილებისა და რეაქციის წინააღმდეგ და, 3) იღებს რა მხედველობაში თანამედროვე ძალთა ურთიერთ შორის დამოკიდებულებას, გურიის ორგანიზაცია აუქმებს მთავრობის დაწესებულებათა წინააღმდეგ მიმართულ ბოიკოტს, მხოლოდ იმ პირობით კი, რომ 17 ოქტომბრის მანიფესტი ფაქტიურად ცხოვრებაში შევა და არ იქმნება მხოლოდ ფიქცია, ქაღალდზე დაწერილი - კონსტიტუცია განხორციელდებდა და დაუყოვნებლივ მოსპობილ იქმნება ის განსაკუთრებული ზომები, რომლებიც ხელს გვიშლიან ბრძოლით მოპოვებულ უფლებებით წესიერად ვისარგებლოთ“
ამ რეზოლუციის მიღების შემდეგ, კონგრესი შეუდგა საკითხს პარტიის შედგენის შესახებ. ბევრმა ორატორმა გულმტკივნეულობით აღნიშნა ის ფაქტი, რომ დღეს პარტია არ არის დაწმენდილი, მასში შედიან ბევრი არა-სასურველი ელემენტები, ბევრნი არიან მასში არა ნამდვილი სოციალ-დემოკრატები. მთელი გურია დღეს პარტიაში ყოფილა მოქცეული, მაგრამ არ შეიძლება სოციალ-დემოკრატიულ პარტიის პრინციპის თვალთა ხედვის ისრით ყველანი ვაღიაროთ სოციალ-დემოკრატებად, რადგან არამც თუ სხვას, „არქიმანდრიტებსაც“ კი პარტიის წევრად მოაქვთ თავი და მით ყოყოჩობენ.
ყველამ ერთხმად აღიარა აუცილებლობა პარტიის გაწმენდისა, მაგრამ, თუ როგორ განიწმინდოს, რადიკალურ საშუალების დასახლება ძნელ და თავსამტვრევ კითხვად დარჩა.
ბევრი ორატორი იმ აზრის არის, რომ, როცა დღევანდელ პოლიტიკურად შეცვლილ პირობებში სოციალ-დემოკრატიული მოძღვრება უფრო ფართოდ დაიწყებს მოქმედებას, მაშინ ჩვენთვის არა-სასურველი ელემენტები თავისთავად ჩამოშორდება და სხვა პარტიებს შეუერთდება. ერთმა ის აზრიც კი გამოსთქვა, რომ აღიარებულ იქმნას სხვა პარტიებიც სოციალ-დემოკრატიულთან ერთად თანასწორ უფლებიანად და ისინი ჩვენთვის გამოუსადეგარს თავიანთ ბანაკისაკენ გადაიბირებენო. ბოლოს ის აზრი გამოითქვა, რომ პარტიის წევრად ირიცხებოდეს მხოლოდ ის, ვინც: 1) მიიღებს სოციალ-დემოკრატიულ პარტიის პროგრამას, 2) ვინც ქონებრივ დახმარებას უწევს, და 3) ვინც რომელიმე ორგანიზაციაში, ორგანიზაციის ხელმძღვანელობის ქვეშ, მუშაობს. კრებამ ორი მუხლი უკამათოდ მიიღო, ხოლო მესამეს კი კენჭი უყარა და სამოცმა ხმამ, 31 წინააღმდეგ მესამე მუხლიც მიიღო.
როგორი უნდა იყოს დამოკიდებულება დემოკრატიასთან? -
ამ კითხვის შესახებ გამოითქვა ის აზრი, რომ სოფლის დემოკრატიაზე გავლენის მოსახდენად და მის გასასოციალ-დემოკრატებლად საჭიროა პროპაგანდა-აგიტაციის უფრო ცხოვლად განგრძობა, სოციალ-დემოკრატიულ კლუბების დაარსება და ამ კლუბების მედგარი მუშაობა და სხვ. საჭიროდ იქნა ცნობილი დემოკრატიისაგან შემოწირულების მიღებაც, დატოვება მათთვის ათის და ასის თავებისა, რადგან ესენი ხელს შეუწყობენ ძალთა მობილიზაციის მოხდენას.
კონგრესის-მიერ ფრიად სასურველად იქმნა ცნობილი, რომ ათისა და ასის თავებად იყვნენ როგორც დემოკრატები, ისე სოციალ-დემოკრატებიც. საჭიროდ იქმნა აგრედვე აღიარებული, რომ პარტიულ პერიოდულ გამოცემებში განსაკუთრებითი ადგილი ჰქონდეს დათმობილი აგრარულ საკითხებს. კონგრესმა ეს კითხვა გამორკვეულად სცნო და მისი განხორციელებაც სასურველად მიიჩნია.
შეიარაღება - სახალხო მილიციის მოწყობა, მფრინავ რაზმის დაარსება, მებრძოლ რაზმის-მიერ სამხედრო მეცნიერების შესწავლა და სხვა ამის შესახები და მისი განსახორციელებელი საშუალებები, კონგრესზე მიღებული, კრებამ დაადასტურა და კომისიები აირჩია.
იმავე დღეს კრებამ აირჩია სარეზოლუციო კომისია, რომელმაც უნდა შეადგინოს კონგრესის რეზოლუციები და სხვადასხვა ადრესები. მეორე დღის სხდომა ღამის 9 საათზე და 40 წუთზე დასრულდა.
მესამე დღის სხდომა და მსჯელობა განახლდა დილის ათის ნახევარზე.
დააყენეს საკითხი: პარტიისთვის სახსრის გამოძებნა და მისი გადიდება.
პრინციპიალურად აღიარებულ იქმნა, რომ თვიური შემწეობა, რომელიც ამდენ ხანს იყო (ესე იგი აბაზი) მომავალშიაც დარჩეს. მეორე შემოსავლის წყაროდ ცნობილ იქმნა ლექციებიდან შემოსული ფული და არა პარტიის წევრებიდან მატერიალური დახმარება. ამისთვის გადასწყდა: დაარსდეს დამხმარებელი ჯგუფები პარტიის წევრების ინიციატივით არა-პარტიის წევრებისაგან.
კონგრესმა დიდი სურვილი გამოსთქვა ოზურგეთში ცენტრალურ, სოციალ-დემოკრატიულ კლუბის დაარსებისა. ზოგმა გამოსთქვა ის აზრი, რომ ცენტრალური კლუბი გურიის ცენტრალურ (ტერიტორიალურ) ადგილას უნდა იყოსო, მაგრამ ხმის უმეტესობამ სამჯობინოდ და სასარგებლოდ იცნო ოზურგეთში დაარსება. კლუბის სახლად მოსახერხებლად სცნო საქალაქო სასწავლებლის სამეურნეო განყოფილების შენობა, რომელსაც არავითარი ნაყოფი არ მოაქვს და რომელიც მთელის გურიის გლეხობის საკუთრებაა და დღეს მაინც გაუქმებულია. თუ როგორ დაისაკუთრონ ეს შენობა, ამის შესრულება მიენდო კონგრესის სამს წევრს. ამასთან სასურველად სცნეს დაარსდეს სარაიონო კლუბებიც.
რაიონის განაწილება, ან მისი მოკლება-მომატება, კონგრესმა გადასდო დროებით, სხვადასხვა მოსაზრებისა გამო.
კაზაკების მიერ დამწვარ ოჯახებისათვის შემოწირულებათა შესახებ კონგრესმა გადასწყვიტა, არსებულ კომიტეტს (ამ საგნისთვის) კიდევ მიუმატოს ორი წევრი პარტიიდან და ამათ მიეცეს სრული ნება, რომ რაც შეიძლება მეტი შემოწირულება შეაგროვოს და დამწვართა შორის გაანაწილოს დაზარალებულთა შეძლებისადაგვარად. ამასთან კრებამ დაადგინა, რომ ოზურგეთელ ვაჭრებისაგან არ მიიღოს შემოწირულება, ვიდრე ოზურგეთის რაიონული ორგანიზაცია არ გამოააშკარავებს იმ ვაჭრების სახელსა და გვარს, რომელტაც ითხოვეს, რომ ოზურგეთში პლასტუნები მოეწვიათ. იმედია, ამ სამარცხვინო ბრალს ოზურგეთის ვაჭრები თავიდან აიცილებენ და თავიანთ „მომჯაყველ“ წევრს თვითვე გამოიჩენენ - ვინაიდან არა არს დაფარული, რომელი არა გამოცხადდეს“
კონგრესმა გადასწყვიტა ახლავე გამოიცეს ფურცლები გურიაში შემოწირულებათა შესაგროვებლად.
კონგრესმა ამით დაასრულა წინად წამოყენებულ კითხვების განხილვა და შეუდგა ახლად წამყოენებულ კითხვების განსჯას. ერთი ასეთი კითხვა იყო სახელმწიფო სათათბიროში მონაწილეობის მიღება. კონგრესმა პრინციპიალურად მასში მონაწილეობის მიღება აღიარა - და ამის სისრულეში მოსაყვანად გადასწყვიტა, თითოეულ საზოგადოებაში ახლავე დარსდეს „საარჩევნო ბიუროები“, რომელშიაც შევა (თითოში) პარტიის სამი წევრი და რომლებიც ეცდებიან გაიყვანონ ყველა წოდებიდან პარტიის მიერ წამოყენებული კანდიდატები.
პროპაგანდისტების გონების განსავითარებლად, კონგრესმა საჭიროდ სცნო მათთვის ლექციების გამართვა და მასთან თითოეულ ტემებზე ცალკე მომზადება, ამხანაგთა წრეში კამათ-დებატების გამართვა და შემდეგ რომელიმე განყენებულ საგნის აწონ-დაწონვისა, ხალხში გატანა პროპაგანდისტის მიერ. ამისთვის საჭირო იქმნება პროპაგანდისტების 15 დღეში ერთხელ შეკრება და განაწილებულ ტემებზე სჯა-ბაასი.
----
კონგრესმა საჭიროდ დაინახა, აგრედვე, რაიონულ ორგანიზაციების თვეში ერთხელ შეკრება, მაგრამ რადგან მთელ რაიონულ ორგანიზაციას ეს არ შეეძლება, ამისათვის თითოეულ ასეთ ორგანიზაციიდან ორ ორი კაცი იქმნება არჩეული კოლექტივში მონაწილეობის მისაღებად.
----
კონგრესს მოჰხსენდა, რომ დღეს მთელ გურიაში ტყეებს უმოწყალოდ ექცევიან და ანადგურებენ: რადგან ეს ფრიადსამწუხარო მოვლენაა, კონგრესმა დაადგინა: ამოირჩიოს სამი კაცი, რომლებიც შეიმუშავებენ ტყით სარგებლობის წესრიგს, შეიმუშავებენ მის მაზანდას, დასწერენ ფურცელს და გადასცემენ კომიტეტს განსახილველად და სისრულეში მოსაყვანად. ამის შემდეგ კონგრესმა აირჩია სხვადასხვა კომისიის წევრები; შემდეგ მოისმინა კომისიის-მიერ შედგენილი სამი რეზოლუცია, რომელიც კონგრესმა ცოდაოდენის შესწორებით მიიღო.
პირველ რეზოლუციით კონგრესი ჰგმობს ვიტტეს ორჭოფ მთავრობას, რომელიც მარცხენათი 17 ოქტომბრის მანიფესტს ხელს აწერს და მარჯვენათი შავი რაზმისა და ხულიგანების ბრბოს ამზადებს და კონტ-რევოლუციუას აწყობს, ასეთ საზიზღარ და მატყვარა მთავრობას კონგრესი თავის ზიზღს უცხადებს; თავის მებრძოლ ამხანაგებს გურიის სოციალ-დემოკრატიული კონგრესი სალამს უძღვნის და იწვევს რუსეთის სოც. დემ. ერთ დროშის ქვეშ უფრო მძლავრად შესაერთებლად, რომლის უახლოესი ლოზუნგია - დამფუძნებელ კრების მოწვევა.
მეორე რეზოლუციით გურიის კონგრესი კრონშტადტელ მატროსებს თავის თანაგრძნობას უცხადებს და აღუთქვამს, რომ უკეთუ მთავრობა ძველ ბარბაროსულ ზომებს მიმართავს, მაშინ გურულებიც მატროსებს მიემხრობიან და ამით თავისუფლებას მკერდით დაიცავენ.
მესამე რეზოლუციით კონგრესი გმირ კახელებს მადლობას უთვლის გაჭირვების დროს თანაგრძნობისთვის.
ყველა ეს რეზოლუციები მხურვალე გრძნობით აღსავსეა და კონგრესმა იგი ტაშის ცემით მოისმინა.
ანწლაძე
Comments
Post a Comment