გურული რევოლუციონერები

ძმები ქადეიშვილები

  

 

  მიქელგაბრიელის სასოფლო საზოგადოებაში ცხოვრობდნენ ცნობილი რევოლუციონერები ძმები ქადეიშვილები. ალექსანდრე ქადეიშვილის 11 შვილს შორის იყო ხუთი ძმა: ლევარსი, ვლადიმერი, გიორგი, დათა, სიო.
    უფროსი ძმა, ლევარსი იყო მუშა ბათუმის როტშილიდს ქარხანაში. მონაწილეობდა 1902 წლის 9 მარტს გამართულ ბათუმის მუშათა მასობრივ გაფიცვაში. 1905 წელს მოკლეს მთავრობის მოსყიდულმა პირებმა. ამას თან დაერთო უმცროსი ძმის ვლადიმერის სიკვდილი.
    გიორგი იყო მიქელგაბრიელის საზოგადოების გლეხების რევოლუციური ხელმძღვანელი 1901-1902 წლებში. 1903 წელს ოჯდა ქუთაისის ციხეში. გადაასახლეს არხანგელსის გუბერნიაში, იქედან დაბრუნდა მძიმედ დაავადადებული, გადაიცვალა 1931 წელს. 

დათა ქადეიშვილი 1900 წლიდან 20 წლის ასაკში ძმების მეშვეობით ჩაება რევოლუციურ მოძრაობაში. 1903-1904 წლებში გლეხებისგან შეადგინა პარტიზანული რაზმები გურიის რევკომის დავალებით. 1905 წლის 1 იანვარს ზედუბნის ეკლესიის წინ აღმართა წითელი დროშა და გამოაკრა პროკლამაცია, რომლითაც გმობდა მეფის ხელისუფლებას და რელიგიურ ცრურწმენას. დათა რევკომისთვის ფულსაც აგროვებდა რეკეტისა და გამოძალვის გზით.
    დათა ქადეიშვილი მცველად დაჰყვებოდა 1905 წლის გაზაფხულზე გურიაში ჩამოსულ სულთან კრიმ-გირეის. 1905 წლის 9 მარტს როტმისტრი როჟანოვი წერდა: კრიმ-გირეის გამცილებელი შეიარღაებული ადამიანების რიცხვშია ვიღაც დათო ქადეიშვილი (გადასახლებული) იგი ემალება ხელისუფლებას და სარგებლობს უდიდესი გავლენით გლეხებზე როგორც უკიდურესად რევოლუციური მიმართულების კაცი“
     დათა ჩაბმული იყო შეიარაღებული აჯანყებისთვის მზადებაში: ჯუმათის საგურთან გააჩერა იარაღით დატვირთული მატარებელი და წაართვა იარაღი, წყალწმინდაზე განაიარაღა ჩაფრები.
     1907 წლის 5 აგვისტოს გურიის მაზრის უფროსი კაპიტანი ერმოლოვი ვითომდა გუბერნატორის მიერ გაგზავნილი ყალბი დეპეშით გაწვეულ იქნა ბათუმში, სადაც ტერორისტებმა და ფირალებმა დათა ქადეიშვილმა და ვარდენ თიკანაძემ მას ბომბი ესროლეს. ერმოლოვი დაიჭრა, ხოლო ხანგრძლივი ურთიერთსროლის შედეგად ხელში დაჭრილი განთქმული მენშევიკი თიკანაძე კაზაკებმა შეიპყრეს. დაჭრილმა ერმოლოვმა ფოტოს მეშვეობით დათა ქადეიშვილი ამოიცნო.
     რევოლუციის დამარცხების შემდეგ მეფის ხელისუფლებამ გააძლიერა მისი ძებნა. დათა არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ გურიით, გადადიოდა ბათუმში, სამეგრელოში, თბილისში, აფხაზეთში, ბაქოში, ნოვოროსიისკში, გორში, ბორჯომში. ბათუმის რევკომის დავალებით სოხუმში ჩაიდინა ორი პოლიტიკური მკვლელობა: მოკლა პრისტავი სკორიკოვი და ქალაქის თავის ამხანაგი კორციცი. (სხვა მონაცემებით, ეს ანარქისტმა ალექსანდრე მირონოვმა ჩაიდინა), დათა სოხუმიდან ბათუმში უვნებელი დაბრუნდა.
    1907 წლის აპრილში ბათუმში დაიჭირეს, მისაჯეს დახვრეტა. სიცოცხლის უკასნასკნელი წლები გაატარა სოხუმის ციხეში, სადაც წერდა ლექსებს. დახვრიტეს 1907 წელს 27 წლის ასაკში.
     ნაბოლარა ძმამ სიომ, იცხოვრა ყველაზე მშვიდი ცხოვრებით ღრმა მოხუცებულობამდე.

გაზეთ ლენინის დროშიდან 

ისიდორე ჩხარტიშვილი და კალისტატე დარჩია

    

 

 

 ისიდორე ივაკის ძე ჩხარტიშვილი დაიბადა 1883 წელს ჯუმათში, ღარიბი გლეხის ოჯახში. დაამთავრა ჯუმათის ორკლასიანი სასწავლებელი 1899 წელს მაგრამ სწავლის გაგრძელება ვერ შეძლო. წავიდა ბათუმში სამუშაოდ, ერთი წელი უმუშევარი იყო და მერე მოეწყო მანთაშევის ნავთის ქარხანაში მუშად.
    ბათუმში ისიდორე შევიდა რსდმპ-ის რიგებში და ჩაება არალეგრალურ მუშაობაში. 1902 წელს მან მონაწილეობა მიიღო მუშათა დემონსტრაციაში. არალეგალური საქმიანობის გამო ისიდორეს პოლიცია უთვალთვალებდა. პოლიციამ მიაგნო ისიდორეს ადგილსამყოფელ ბინას, მაგრამ ისიდორემ გაქცევა მოასწრო და პოლიციას ისიდორეს და შერჩა ხელთ.
    ისიდორე გაიქცა გურიაში. მისი და ავად გახდა და ბათუმში საავადმყოფოში მოათავსეს. ისიდორემ გადაწყვიტა და მოენახულებინა, არ შეუშინდა პოლიციას და მიაკითხა დას ბათუმში, საავადმყოფოში. იქ მას პოლიცია დახვდა და დააპატიმრეს. ეს მოხდა 1903 წელს. ისიდორეს გაციმბირება მიუსაჯეს, მაგრამ გაიქცა, დაბრუნდა მშობლიურ გურიაში და იქ გააგრძელა არალეგალური პროპაგანდისტული მუშაობა. აირჩიეს გურიის რევკომის წევრად.
    რევკომი ისიდორეს უკვეთავდა მკვლელობებს. ისიდორემ რევკომის დავალებით კალისტატე დარჩიასთან ერთად მოკლა სირია გიგინეიშვილი. მასვე დაევალა ლანჩხუთის ბოქაულ მიქიაშვილის მოკვლა. ისიდორე ჩაუსაფრდა ბოქაულს, ესროლა, მაგრამ ააცილა და მოკლა ჩაფარი. ჩაფრის ლანჩხუთიდან ოზურგეთში გადასვენების დროს, გვამი შეაჩერეს ჯუმათში, მილიცია დაერია იქაურ მოსახლეობას, მოკლეს სკოლის მასწავლებელი ქრისტეფორე ხუხუნაიშვილი და გლეხი ილარიონ ბილიხოძე.
    ისიდორე მონაწილეობდა 1905 წელს ჩატარებულ კრებებსა და მიტინგებში, ფიჩხიჯვარში, სადაც განიხილეს და დაიწუნეს მეფის მიერ გამოცემული „ოქტომბრის მანიფესტი“, ორაგვეში, სადაც დაუპირისპირდა ნოე ჟორდანიას, ნაგომარში, სადაც დაიგეგმა ნასაკირალის ბრძოლა. აგრეთვე აჯანყების დამარცხების შემდეგ, 1906 წლის აგვისტოში ნასაკირალის ტყეში, შერმანდიას ნაკაფში გამართულ რევკომის არალეგალური სხდომაში.
    1907 წელს ისიდორე დააპატიმრეს, მაგრამ კვლავ გაიქცა. მაშინ მილიციამ პლასტუნები „გააყაჩაღა“, რათა ისინი დაახლოვებოდნენ ისიდორესა და მის მეგობარ კალისტატე დარჩიას. ასეც მოხდა და 1909 სექტემბერში პლასტუნებმა სილაურში მოკლეს ორივე. ისიდორე ჩხარტიშვილი და კალისტატე დარჩია დაკრძალულნი არან ჯუმათში, დღონაურის სასაფლაოზე. საფლავს შესაბამისი წარწერაც აქვს.

გაზეთ „ლენინის დროშიდან“

მაქიმედ ცეცხლაძე, კონსტანტინეს ძე

     მუშაობდა თბილისში ტრამვაის კონდუქტორად. დაპატიმრებული იქნა 1901 წლის 16 აგვისტოს. 3 სექტემბრიდან იმყოფებოდა პოლიციის მეთვალყურეობის ქვეშ. ამის შემდეგ ის გადავიდა ლიხაურში. 1902 წლის აგვისტოში ის დააპატიმრეს თბილისის მბეჭდავი მუშების რევოლუციურ წრეში მონაწილეობისთვის. 1903 წლის აპრილ-მაისში ის ქუთაისშია პოლიციის განსაკუთრებული მეთვალყურეობის ქვეშ. ჩართული იყო ოზურგეთის მაზრის გლეხებში ხელისუფლების საწინააღმდეგო აგიტაციაში. 1905 წლის დეკემბერში ის იყო რიკოთზე გაგზავნილი წითელი რაზმის წევრი. მისი შთამომავალი უნდა იყოს მიხეილ ვარლამის ძე ვაშაყმაძე.

ავტობიოგრაფია დაცულია ოზურგეთის ისტორიულ მუზეუმში

მელქისედეკ კალანდაძე

    დაიბადა 1896 წელ ნაგომარში, სწავლა დაიწყო 1903 წ. ბასილეთის ორკლასიანში. მამა 1906 წ. თებერვალში მათი სახლი გადაწვა კრილოვის სადამსჯელო ექსპედიციამ. 1907 წელს დაითხოვეს სასწავლებლიდან, სწავლის ფულის გადაუხთელობის გამო. 1913 წლიდან ბიძის, ბ. ჟღენტის დახმარებით მუშაობდა ბათუმში, ბარცხანაში მუშად. ჩაება პოლიტიკურ საქმიანობაში. 1916 წელს იყო გაწვეული. 1919 წლის ნოემბერში მონაწილეობდა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის წინააღმდეგ შეიარაღებულ გამოსვლაში ხიდისთავში. 1921 წლის მარტში მონაწილეობდა ბათუმისთვის ბრძოლაში. საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ იყო სხვადასხვა თანამდებობებზე 1921-22 წლებში ნაგომარში, 1923 წლიდან ბათუმში, 1927 წლიდან თბილისში, 1930 წლიდან  მესტიაში სახალხო მსაჯულად სადაც მოკლეს. 

მირიან მაქსიმეს ძე ხომერიკი:

    1897 წ. დავიწყე მუშაობა ბათუმში. 1902 წ. მარტში აქტიური მონაწილეობა მივიღე გაფიცვაში. შევასრულე ტერორისტული აქტი, ქარხნის დირექტორის წინააღმდეგ. ავლაგმე პრიკაზჩიკები. მივიღე მონაწილეობა ბათუმიდან სტალინის გაყვანაში, ასევე, არალეგალური ლიტერატურის გადარჩენაში. გადამქონდა გურიაში, არალეგალური ლიტერატურა. პირველი ტერორისტული აქტი გურიაში, ჩემს მიერ იქნა შესრულებული. მოვკალი დათა გურიელი.

მიხაკო ანასტასის ძე მკურნალი

     დავადგინეთ ტერორისტული ჯგუფის შექმნა, რაც მე დამევალა. 1904 წ. შევადგინე ტერორისტების ჯგუფი. ჩემი ხელმძღვანელობით: თეოფილე მუხაშავრია, კიკიე მამულაიშვილი, ფარნა ცქვიტინიძე, სიო დოლიძე, სერაფიონ დათუნაიშვილი, გიორგი გაგუა, იაკობ ცისკარიძე, გიორგი გოგიტიძე, ნიკიფორე და ვანო სიხარულიძეები, თეიმურაზ ბებურიშვილი. 1904-1905 წლებში, ჩვენს მიერ მოკლული იქნენ მემამულე თავადები გურიელები; სამსონ და პართენ გოთუები; ჯაშუში შარაშენიძე; აზნაური ქარცივაძე; თავადი ტიფო ნაკაშიძე; აზნაური ალექსანდრე თოიძე; ურიადნიკი კვესიოღლი. თოფი ვესროლეთ ჯაშუშ ისიდორე კვაშალს და შემდეგ ღამე გარს შემოვარტყით სახლზე და ავუტეხეთ ზალპი

კასიანე ნიკიფორეს ძე ეზიეშვილი

    1905 წელს, ვბურნდები ზემო სურებში ფოთიდან. ამირჩიეს ასისთავად. განვაგრძობ პოლიტიკურ მუშაობას.ზაფხულში 2 თვის განმავლობაში ვინახავდი სად. ლაჩხუთიდან მოტაცებულ ჟანდარმს. მონაწილეობას ვღებულობდი, ჩემს საასისთაოში სურების უდაბურ ტყეში ჩიხნარში თოფის ქარხნის არალეგალურ მშენებლობაში. სოფლად ვაგროვებდი, სპილენძის ჭურჭელს ვაზნებისთვის. 1906 წ. ვხელმძღვანელობდი, ჩოხატაურში სტრაჟნიკების სამორიგეოდან იარაღის გულნას.... ვეწეოდი ანტირელიგიურ მუშაობას... გამოუსწორებელ პირებს ვადებდით ბოიკოტს და მათზე ვიღებდით სათანადო ზომებს. კომიტეტის გადაწყვეილებით „მთელი ხალხის შეასიარალებლად“ გადაწყდა „თოფ- პატრონების დასამზადებელი ზავოდის დადგმა სურებში. ტობახჩოს მიუვალ და საიმედო ადგილას. ზავოდი მოეწყო „ტეხნიკებიც“ მოინახა. ზავოდში ყველაზე მეტს მუშაობდა სამსონ პაიჭაძე, - მეტსახელად „კაუცკი“. საქმე გაიჩარხა და გურიის პირველმა „ზავოდმა" საკუთარი წარმოება გამოუშვა

ლუკა ალექსის ძე ღლონტი

    ჯაშუშ ტიფო ნაკაშიძის დაკრძალვა დიდად გართულდა. ოზურგეთში არ აღმოჩნდა არცერთი მეკუბოვე, რომელიც რაიმე თანხაზე დათანხმებულიყო კუბოს გასაკეთებლად. არცერთმა მეეტლემ არ წაიყვანა თავისი ეტლით მისი ნათესავები, ხალხის შიშით პანაშვიდზე მიპატიჟებული მღვდლებიდან მხოლოდ ერთი გამოცხადდა დიდი ხვეწნისა და მუდარის შემდეგ, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა, მიეტოვებინა ცერემონია
1905 წ. აპრილში მე, მიხაკო ვასაძე, პავლე სანიკიძე და ჯაფარიძე გაგზავნილი ვიყავით სოჭის ხაზინის ფულის გამოსატაცებლად, ჩვენ, როცა სოჭაში მივედით,ვერ შევძელით გაგვეგო, თუ როდის იქნებოდა ღია „დედო კასა“ და ვერ მოვახდინეთ მისი ექსპროპრიაცია. წავედით 40 ვერსში „ლაზაროვკაში“ და იქ მოვახდინეთ თავდასხმა პორუჩიკ ზალატაოზოვის დაჩაზე, სადაც, 60 მუშა მუშაობდა მის გასამშვენიერებლად. გავიტაცეთ 30 000 მანეთი. ტუაფსეს ახლოს, რომ მივედით ჯარისკაცებმა ალყა შემოგვარტყეს და გვესროლეს. ჯაფარიძე მოგვიკლეს, დანარჩენები გავედით. მე-4 დღეს ნოვორასიისკის ახლოს ჯუბგაში, გემში ჩაჯდომისას შეგვიპყრეს. ვიჯექი ნოვოროსიისკისა და ეკატერინოგრადის საპყრობილეში. სასამართლომ გადამიწყვიტა 15 წ. კატორღა. ვიჯექი სარატოვის, შემდეგ ხარკოვის ციხეში. 1917 წელს ამინისტიით გავთავისუფლდი.

შალვა მექვაბიშვილი

    გურიის სოც. დემოკრატიამ სამუშაოდ მიმაბარა, ფოთის არალეგალურ კომიტეტს. ქვიხოლოვის მაღაზიიდან გამოვიტანეთ ვაზნები, წავიღეთ იმდენი, რამდენსაც ცხენი ზიდავდა. ჩავაბარეთ გურიის კომიტეტს. ვაზნები დარიგებული იქნა, ტერორისტებზე და წითელ პარტიზანებზე.. ტერორისტებისთვის იარაღის შეძენის საქმეში, აქტიურ მონაწილეობას იღებდა „წითელრაზმელი“, სოფ. მიქელ გაბრიელის მკვიდრი სიო სირაძე.

ანტონ გლახუნას ძე სირაძე

    იარაღის შესაძენად საჭირო იყო, ფული. სიოს ხაზინის გატეხვა დაევალა. მან 5 ამხანაგთან ერთად მოახერხა, ხაზინიდან ფულის გამოტანა. გუშაგებს თვალსადახელს შუა გაუძვრა.ამის შემდეგ, კიდევ ბევრი დავალება შეასრულა. ერთ-ერთი დავალების დროს, სიოს უნდა მოეკლა ქარხნის (ბათუმში) შავრაზმელი ინჟინერი. სიომ ესეც შეასრულა. ჟანდარმებმა კვალდაკვალ მისდიეს, დაიჭირეს გაასამართლეს. ჩამოხრჩობა მიუსაჯეს.

ილარიონ დარახველიძე

    უკვე 1905 წლისათვის უფრო კარგი ორგანიზაცია გვაქვს შედგენილი. გვყავს კარგი ტერორისტები: ტყვიას ტყვიაში აჯენენ, მათ მოჰკლეს, ერთი ინგუში სტრაჟნიკი და ხალხის ამწიოკებლები: ივანე ჯაყელი, დავით დუმბაძე, კოწია ბერიძე, ვასილ ხუნდაძე, კოწია კვაშალი და სხვები. ჯაშუშები დაშინდნენ ტერორის შიშით, ჯაშუშობას ვეღარ ბედავდნენ“
ოზურგეთიდან ხალხის ჯალათები კრუტოვი და ალიხანოვ-ავარსკი, რომ გაიყვანეს, მაშინ მათ მაგივრად დარჩა, მაზრის უფროსი პლასცუნების აფიცერი ერმოლოვი. მე მაშინ „კოლიას“ ფსევდონიმს ვატარებდი და ბათუმში ვმუშაობდი. ორგანიზაციის დავალებით მივდივარ ოზურგეთში. თავს ვიყრით რაისო დუმბაძისას, მე, ანტონ წულაძე, თედორე კიკვაძე ვმსჯელობთ გურიის შეწუხებულ მდგომარეობაზე, ვეძებთ გამოსავალ გზებს. ამ დროს ხდება, ურიადნიკ დიმიტრა მგელაძეზე თავდასხმა. დიმიტრას კიკია მამულაიშვილმა 5 ტყვია დაახალა. დიმიტრა სააღდგომოდ ემზადებოდა, გოჭს ყიდულობდა.ამ დროს, კიკია მივიდა და ესროლა. წითელი პარასკევი იყო.

ტარასი დარჩია

    ახალი თაობის მუშაობა ეწინააღმდეგებოდა ნიკოლოზას მთავრობას, მემამულეებსა და მღვდლებს. ახალი თაობის კაცები მოითხოვდნენ მღვდლებისაგან დრამა ფულის გადასახადის მოსპობას...ერთხელ ამ სოფლის წარმომადგენელი სიმონ კილაძე მოვიდა ჩემთან და მითხრა: შენ ნამუსიანი ბავშვი ხარ, მოწაფე, დამიწერე წერილი. მან მიკარნახა, რა უნდა დამეწერა მღვდლებზედ გასაგზავნი. ამ წერილებზედ კუბოც დამხატვია. რამდენიმე ცალი იყო. მღვდელი თუ დრამა ფულს ძალით გადაახდევინებდა ხალხს, სიმონ კილაძე მას სიკვდილს ჰპირდებოდა.

სარდიონ ბათლომეს ძე ჯიბუტი

    1906 წელში მეფის მთავრობის მიერ გადასახლებული ვიქენი რუსეთის ცივ ქვეყნებში, ვიტებსკის გუბერნიაში, როგორც პოლიტიკურად შემჩნეული, ჯაშუშ ივანე და ესე ჯიბლაძეების გაცემით. მონაწილეობა მივიღე ჩოხატაურის გამოსვლებში, რომელიც ავიღეთ, მაგრამ მენშევიკების შემოტევის შემდეგ, იძულებული გავხდი (გადავსულიყავი არალეგალურ მდგომარეობაზე). ვითვლებოდი რაზმის ხელმძღვანელად. 1914 წელში ვცხოვრობდი ქ. ბათუმში არალეგალურად და მონაწილეობა მივიღე გენერალ ლიახოვის სიკვდილში სურგულაძესთან და ჯიბლაძესთან ერთად. გასაბჭოების დღიდან ვმსახურობ საპასუხისმგებლო თანამდებობებზე და სრული ჩემი შეგნებით ვასრულებ მოვალეობას

ბესარიონ ოქროპირის ძე რუსიძე

    1902 წ. დავიწყე მონაწილეობის მიღება პოლიტიკურ მუშაობაში 1904 წ. დამაპატიმრეს და ვიჯექი ქუთაისის საგუბერნიო ციხეში 8 თვე; გათავისუფლების შემდეგ, ჩავეწერე წითელ რაზმში, რომელიც ორგანიზაციის დავალებით იძენდა იარაღს. 1905 წ. მონაწილეობას ვიიღებდი ნასაკირალის შეჯახებაში პლასტუნების წინააღმდეგ. 1906 წ. ვიყავი, სოფ.სილაურში ორგანიზატორად. იმავე წელს ვიყავი, ჯუმათის სარაიონო კომიტეტის წევრი. 1907 წ.მოკლული იქნა ჯაშუში გიგინეიშვილი, რის გამო, დამაპატიმრეს და ვიჯექი ქ. ოზურგეთის ციხეში. 1917 წ. ამომირჩიეს კომისარად ჯუმათში, ორგანიზაციის მითითებით.
    1919 წ. კომიტეტის მითითებით მოვაწყვე, ჯუმათში აჯანყება, მენშევიკების წინააღმდეგ. ჩემი მეთაურობით აჯანყდა 560 შეიარაღებული კაცი. რამოდენიმე დღის განმავლობაში, 4 სოფელში აჯანყებულებს, ძალაუფლება ხელში ჰქონდათ. შემდეგ, მენშევიკებმა დამაპატიმრეს და გადამაგზავნეს აზერბაიჯანში, როგორც აჯანყების ორგანიზატორი.

ნესტორ კეჭაყმაძე

    1902 წლიდან, მე მქონდა უშუალო დამოკიდებულება ბათომის კომიტეტთან: ისიდორე სიამაშვილის, ნოე რამიშვილის და ნოე ხომერიკის სახით. ისინი დიდ დახმარებას გვიწევდნენ რევოლუციურ მუშაობაში.
    1903-1904 წ-ში გახშირდა „ხუნხუზი“ ტერორისტების თარეში, რომლებიც არავითრ სამარცხვინო საქმეს არ თაკილობდნენ ფულის გულისთვის. ძარცვა-გლეჯა, კაცის კვლა და ასე შემდეგ. მსხვერპლს კი ჯაშუშებად ნათლავდნენ. ასეთმა "ხუნხუზურმა" მოქმედებამ დიდი „საშიშარი“ მდგომარეობა დააყენა პარტიის და მშრომელი ხალხის წინაშე. თანაც საშიშროება იყო, რომ ეს შეიარაღებული ბრბო არ გადასულიყო შავრაზმელების მხარეს.
ამიტომ, გერმანე მგალობლიშვილმა, სუფსის რაიონში დ. თავართქილაძის სახლში მოიწვია ბანდიტების მეთაურები და გაბედულად მოუწოდა მათ განიარაღებულიყვნენ და იარაღი გაეგზავნათ გურიის კომიტეტისთვის. ამან „ხუნხუზთა“ შორის დიდი წინააღმდეგობა გამოიწვია. კამათმა 6 საათი გასტანა. გერმანემ შეძლო ნამდვილი ტერორისტების“ დახმარებით 70 კაცისთვის იარაღის აყრა. იმ დროს ეს დიდ თავდადებულ გაბედულებას წარმოადგენდა.
    იმავე ღამეს კომიტეტის ხალხმა მოკლა „ხუნხუზთა“ 2 მეთაური: ლევანტი მოისწრაფიშვილი და ნიკოლოზ კუპრაძე. ამან თავზარი დასცა "ხუნხუზების" ე.წ. რაზმებს დ სხვადასხვა წვრილ ქურდბაცაცებს. ერთი კვირის თავზე სარაიონო კრებაზე 88 პირი გამოვიდა თხოვნით -ჩადენილი დანაშაულები ეპატიებია მათთვის „კომიტეტს“ და მომავლში უთუოდ გამოსწორდებოდნენ.

ილარიონ ბეჟანის ძე მენაბდე:

    მე თავიდან ვიყავი მუშური მიმართულების, თავისი მისწრაფებით მოტრფიალე ვიყავი, ხალხის თვითშეგნების, თვითპყრობელობის აღმოსაფხვრელად და შრომის გასანთავისუფლებლად - 1898 წლიდან, როდესაც არაადგილობრივად, არამედ დიდ სამრეწვლო ცენტრებში დაარსდა სოც დემოკრ. მუშათა პარტია, მე ვცდილობდი გამომენახა საიმედო ჯგუფი გურიაში. ასეთი რევოლიუციონური ნაპერწკალის გადმოსატანად და გასაღვიძებლად და 1900 წლებში როდესაც იყო ბათომის კომიტეტი რ.ს.დ.მ. პარტიისა, მე გადმომქონდა მალულად პროკლამაციები და დიდი საფრთხის ქვეშ ვავრცელებდი საიმედო ადგილებზე გურიაში. 1902 წლიდან, როდესაც გავიდა სამრეწველო ქალაქებიდან გამოსროლილი რევოლუციონური ნაპერწკალი და დაიწყო აგრარული და პოლიტიკური განმათავისუფლებელი მოძრაობა - მე ვღებულობდი, აქტიურ, თავგანწირულ მონაწილეობას და 1903 წლიდან, მე დამავალეს ტერორისტთა ჯგუფების სამხედრო ორგანიზაციის და წითელრაზმელების ხელმძღვანელობა იარაღით; გარდა მრავალი ტერორისტული აქტებისა, ვღებულობდი მონაწილეობას შეტაკებებში სადაც სასტიკად დამარცხდა მთავრობის რაზმი - ამის შემდეგ, 1905 წლის დამლევს, გურიის კომიტეტის დადგენილების თანახმად, უნდა განიარაღებულიყო, მაზრის პოლიციის სტრაჟნიკების რეზერვი და იარაღი გადასცემოდა არსენალს. ამ მეტად საძნელო, აშკარა სახიფათო საქმეზე, უნდა მხლებოდა რამოდენიმე შეიარაღებული ამხანაგები. მაგრამ, მეტად საშიშროების გამო, ბევრი ამხანაგები ჩამომაკლდნენ - ვერ გაბედეს გაყოლა და მე ორი - სამი ამხანაგით შევედი მაზრის პოლიციასთან რეზერვში. განვაიარაღე 100-მდე ინგუშები და სხვა სტრაჟნიკები და მათი ვინტოვკები და მარაგი თოფები და სასროლი მასალები, გადავეცი არსენალს. 1905 წლიდან, 1906 წლის იანვარში რეაქციის დროებით გამეფების გამო, მე არა თუ სამსახური ან რაიმე ლეგალური მუშაობა, არამედ, კიდევ მეტი თავგანწირვით და ენერგიით განვაგრძობდი, პოლიტიკურ მოღვაწეობას, ისევ ტერორისტთა ჯგუფების ხელმძღვანელად.

მიხეილ როინიშვილი

    ათას ცხრაასი რომ შესრულდა, რაცხამ ტანში არ დამაყენა... წავედი ბათომში... დავიწყე როტშილდის ნავთის ზავოდში მუშაობა. მე დამაყენეს ათის თავად. დამავალეს მოსაკლავ კაცებზე ფულის მოხეკა. ფული იკრიბებოდა თვეში ორჯერ... ერთი სომეხი დაგვრჩა მოსაკლავი. მივეცით მოკრეფილი ფული თათარს. ესროლა სომეხს. მოსტეხა ბარკალი. მერე აღარ გაუვლია ზავოდში.

მელიტონ ჯიბუტი

    მოვკალი ელცაბედ ყაჭეიშვილი, რომელიც ურიადნიკ ქუცურ-ბეგის აგენტი იყო.

გერასიმე რამიშვილი

    დაიბადა 1870 წ. ლიხაური თემის სოფელ ქაქუთში . მუშაობდა ოზურგეთის სამაზრო ციხის ზედამხედველად. მუშაობდა ქაქუთში რაჟდენ კონტრიძის სკოლაში მზრუნველად.. 1912-1916 წლებში იყო ქართველთა შორის წერა-კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოება, საზოგადოების ლიხაურის განყოფილების წევრი. მისი მეშვეობით ამყარებდნენ კავშირს რევოლუციონერები ციხეში დაპატიმრეუბლ თანამოაზრეებთან. საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ მუშაობდა ოზურგეთის სახელმწიფო ხაზინაში. იყო ლიხაურის სასოფლო საბჭოს წევრი, ახასიათებდნენ, როგორც სოფელში სხვადასხვა საქმის მოთავეს, ასევე კარგ მომღერალს და მომლხენს. გარდაიცვალა 1929 წელს.

1968 წ შედგენილი ბიოგრაფია დაცულია ოზურგეთის ისტორიულ მუზეუმში

 

ვალოდი კალანდარიშვილი

    1905 წლის რევოლუციის დამარცხების გამო ქობულეთიდან გადავედი გურიაში დაპატიმრების შიშით. 1906 წლიდან დაიწყო სასტიკი რეაქცია, ჯაშუშებმა წამოყვეს თავი და დაიწყეს დაბეზღება, უფრო პირველი დღის დასაწყისში დაეძებდნენ ქართველ რ.ს.დ.მ. პარტიის წევრებს. შენიშნული პირები ქობულეთიდან გასული ვიყავით, დროებით დაბრუნებას ქობულეთში უცდიდით რეაქციის შენელებას. 1906 წელს სექტემბრის თვეში ბოლო რიცხვებში ქობულეთში რეაქციამ მინელდა. რეაქციის მინელების მიზეზი იყო ქობულეთიდან გასვლა სააგარაკოთ ჩამოსულიკონტრ რეოლუციურ გენერლების რომლებიც აქტიურ მონაწილეობას ღებულობდნენ რევოლუციონური მოძრაობის ჩაქრობაში. სექტემბრის შემდეგ თითო ოროლა ჩამოვდიოდით და დაუბრუნდით თავიანთ საქმეს, შიშის ქვეშ ვიყავით პირველ ხანებში ღამეს სხვაგან ვათევდი ამხანაგებში ან შეუმჩნეველ პირებში, მაშინ ქობულეთში იყო უჩასკის ნაჩალნიკი ალიბეგ ედიგაროვი, სულ შერჩეულ პირებს პირობას ადებინებდა, რომ არ დაეწყოთ რევოლუციონური მუშაობა, ამ რიგად უმრავლესობა დაბრუნდა. გადახიზნული ამხანაგები ქობულეთში ჩამოვიდნენ ხელი მოკიდეს თავ თავიანთ საქმეს. 

    დაიწყეს მუშაობა. ესენი ზოგიერთი მებაღე იყვნენ ზოგი ნოქრები, ხელოსნები რომელიც დაქირავებულ შრომას ეწეოდნენ.

    1906 წ. დეკემბრის უკანასკნელ რიცხვებში იასონ ხუხუნაიშვილს ბინაზედ სოფელ სმეკალოვკაში შევიკრიბენით და აღვადგინეთ წრე რომელშიაც შევიდნენ შემდეგი ამხანაგები:

1. იასონი ხუხუნაიშვილი
2. ალექსანდრე ანთაძე 
3. ვალოდი კალანდარიშვილი
4. ნიკიფორე მანჯგალაძე
5. მათე მანჯგალაძე
   
6. კოსტა ზაზაშვილი
7. ნიკიფორე ანთაძე 
8. რეჯები თხილაიშვილი
9. მოსე დარჩია
10. ივანე კობალიანი
11. მამუდი მჟავანაძე
12. პარტენი გოლიაძე
13. გიგო მგელაძე
14. კესარია ხუხუნაიშვილი
15. ოლია მანჯგალაძე
16. სულეიმან მანენიშვილი
17. ვასილი ბარამიძე
18. ისმაილ კაიკაცისშვილი
19. ჯემალ ცენტერაძე
20. ივლიანე ხუხუნაიშვილი
21. მელიტონ თედორაძე
22. იუსუფი გოგიტიძე
23. ნესტორ ფრუიძე

    ამ ჩამოთვლილმა ამხანაგებმა ერთ-ხმათ სურვილი გამოსთქვეს რუსეთის სოციალ დემოკრატიული მუშათა წრეში ჩაწერაზედ და ავირჩიეთ წრის ხელმძღვანელათ ნიკიფორე მანჯგალაძე, მოლარეთ მე. გურიის კომიტეტში წარმომადგენლათ იასონი ხუხუნაიშვილი, რადგანაც ბათუმში კომიტეტი არ არსებობდა შეუერთდით გურიის კომიტეტს და ჩვენი წარმომადგენელი იასონი ხუხუნაიშვილი თვეში ერთხელ და ხან ორჯელ დადიოდა ჩოჩხათში გურიანთის და სუფსის რაიონულ კრებაზე, მოხსენებას აკეთებდა ჩვენი წრის მუშაობის შესახებ და რაიონული კრებიდან კრების გარჩეულს სახავდა სხვა საკითხების შესახებ, მოხსენებას აკეთებდა ჩვენს წრეში და გადმოქონდათ ბროშურები და ფურცლები.

    ფურცლები მეტი ნაწილი შეეხებოდა მიწის საკითხს. მიწის საკითხი გურიაში გამწვავებული იყო და იყო რთ. საკითხი დეზერტირობის შესახებ. იმ დროს სუფსის და გურიანთის რაიონის კოლექტივის ხელმძღვანელი იყო ქრისტოფორე გურგენიძე ხშირად მოდიოდა ქობულეთში ჩვენს წრეში გვიხსნიდა მარქსის პროგრამას და ამზადებდა ჩვენს წრეს. ჩვენს წრეში ირჩეოდა სხვა და სხვა საკითხები, გლეხობასთან კავშირის განმტკიცება და გლეხების და მუშების დარაზმვა საბრძოლველად თვითმპყრობელობის წინააღმდეგ. ასთე მიმდინარეობდა ჩვენი მუშაობა 1914 წლამდი იმპერიალისტური ომის გამოცხადებამდის. როგორც სამხედრო წესები გამოუცხადეს გურიაში რევოლუციონური მუშაობა შენელდა, რაიონებში კრებები აღარ იმართებოდა, მაგრამ ჩვენი წრე ქობულეთში გადავიტანეთ კულტურულ საქმეებზე ჩვენი პარტიის წევრების ინიციატივობით ქობულეთის ქალაქში გავხსენით ბიბლიოთეკა სამკითხველო. ქობულეთში დაარსებულ იქნა სოფელ სმეკალოვკაში სამეურნეო საზოგადოება. გენერლების ინიციატორობით ძლიერ მცირე მაშტაბით ღებულობდნენ საზოგადოების წევრებს მაგრამ ჩვენ მაინც შევძელით ერთი გამგეობის წევრის გაყვანა და გავიყვანეთ იასონ ხუხუნაიშვილი. ჩვენი წევრების სწორი მუშაობით ერთ წელში ჩვენ შევიქენით უმრავლესობა და სამეურნეო საზოგადოებას მივეცით დემოკრატიული სახე და გლეხებში გადავიტანეთ მუშაობა და საზოგადოების საწყობში დაწყობილი სამეურნეო გუთნები სათესი მანქანები სამარგელი და რკინის ფარცხი და ჩვენი აგრონომი გლეხებს ასწავლიდა გაუმჯობესებული იარაღების ხმარებას საზოგადოება იწერდა სხვა და სხვა იარაღებს და შეღავათიან ფასებში ურიგებდა ხალხს, ის სამეურნეო მომსახურეობა არსებობდა 1912 წელს ქობულეთში გაიხსნა სამეურნეო ბანკი სოფელ რემახოვკაში რომანოვსკის სახელწოდებით, მაგრამ პირველ ხანებში ადგილობრივ მცხოვრებს არ ღებულობდნენ, წევრად ღებულობდნენ მხოლოდ ჩამოსახლებულებს რუსებს, ჩვენი კარგი მუშაობით 1913 წელს შევძელით ხსენებულ ბანკში წევრებათ შესვლა და გადმოვიტანეთ ქობულეთის ქალაქში და გავიყვანეთ ჩვენი წრიდან გამგეობის წევრებათ მოსე დარჩია და იასონი ხუხუნაიშვილი. მას შემდეგ ბანკმა სხვა ხასიათი მიიღო და მომსახურეობას უწევდა მთლიანად ქობულეთის რაიონს და კრედიტი გადადებული იქნა სამას მანეთამდის. ამ ბანკმა იარსება ოსმალეთის ჯარის შემოსვლამდის 1918 წლამდის, ოსმალოს ჯარმა კი ბანკი გაანაადგურა, კასა გასტეხეს, მაგრამ კასაში ფული ცოტა იყო ოცდაათ მანეთამდის, ხალხში კი გასესხებული იყო როგორც მახსოვს თხუთმეტ ათას მანეთამდის.

    ჩვენი ორგანიზაციის მეცადინეობით ქობულეთში გაიხსნა კოოპერატივი. კოოპერატივ შვიდ გამგეობის წევრებიდან ოთხი გამგეობის წევრი ჩვენი გავიდა 1. ნიკო მანჯგალაძე 2. იასონ ხუხუნაიშვილი 3. მოსე დარჩია 4. ვალოდი კალანდარიშვილი

ავტობიოგრაფია დაცულია ოზურგეთის ისტორიულ მუზეუმში, საქმე N283 

ერმალოზ ანდღულაძე

    მე ერმალოზ ზაალის ძე ანდღულაძე დავიბადე ოზურგეთის მაზრის სოფელ ნაგომარში 1883 წელს. ბევრი მოგონებები მაქვს მახსოვრობაში ძველი დროიდან ზოგი ჩემი თვალით ნახული და ბევრი წიანპრების გადმოცემით. მახსოვს მამაჩემი იყო ერისთავის ყმა გლეხი იხდიდა ნადელს სიმინდს, ღომს, ლობიოს და ღვინოს თავის ნამუშევრიდან. ამავე დროს 3 დღეს კვირაში მუშაობდა ბატონის მამულში, მაგრამ იქედან კი არაფერს ღებულობდა. ოჯახური მდგომარეობა ცუდი გვქონდა საბოლოოდ არც სიმინდი გვქონდა არც ლობიო, რისთვისაც მამაჩემი იძულებული გახდა გაეყიდა უკანასკნელი იმედი. ერთი უღელი ხარები, ძროხა და მისი ნამატი. რითაც თავი დაიხსნა ბატონისაგან, მაგრამ მე რომ წამოვიზარდე და სწავლა შევიგენი ვსაყვედურობდი მამაჩემს სწავლაზე. და ის მეუბნებოდა, სწავლას ფული სჭირდებოდა მე კი საშუალება სად მქონდა რომ მეხადა სწავლის საეკლესიო და სხვა გადასახადები რომ შენთვის მესწავლებინა მითუმეტეს რომ ნახევარზე მეტს ბატონის მამულში ვმუშაობდიო.

    მე უთხარი თუ არაფერს ღებულობდი რას მიდიოდი გემუშავნა შენდა და ყოფილიყავი მეთქი. მან მომიყვა რომ ბატონს ყავდა შინამოსამსახურეები რომლებიც ურჩობისათვის ბატონის ბრძანებით გაგროზგავდნენ და თუ გაიმეორებდი დაგაკრავდნენ სკამლოგინზე დაგისერავდენ ფეხის გულს ჩაგაყრიდენ მარილს რომ მეტი სიმწვავე გენახა და შემდეგში მორჩილება და შიში გქონოდა ბატონის რომ ყოველ [გაურკვეველია] სამუშაოდა და ნადელის დროულად გადახდაზე უარი არ გეთქვაო.

    მაგონდება რომ მიამბობდა იმ დროს საქართველოში ყველა რჯულის დამცემლები დადიოდა და იძულებული ცხდებოდით სახლში უფროსები თუ არ იყო ბავშვები თან წაგვეყვანა სამუშაოზე ომ არ გაეტაცებინათო. მე რომ წავიდოდი ყანაში შენ თან მიმყავდი კისერში ჩაჯენილი. მე ვმუშაობდი და შენ ჩაგსვამდი შქერის ბუჩქებშიო. მაშინ ნასაკირალის გზა პატარა ბილიკი იყო და იქიდან ამოდიოდა დამცემლებიო. მახსოვს რომ ეკლესიის გადასახადი ხუთი შაურისთვინ ასტეხეს ბუნტი სოფლელებმა ეს იმიტომ რომ ხუთი შაური იყო ძნელი საშოვარი. მთელი წელი რომ გემუშავნა იქნებ ერთი მანეთი გეშოვნაო.

    მე კი მახსოვს რომ სადმე წავიდოდი ქალამნები მხარზე გადაკიდული მიმქონდა რომ არ დამხეოდა და შემდეგ ფეტიტველი არ დავრჩენილიყავი. აბა ტუფლების ფული სად იყო. ოღონდაც თავი გაგვეტანა რამაც სიძულვილი ჩამინერგა ბატონყმური წყობილების და გავხდი რევოლუციური მებრძოლი ბატონყმობის წინააღმდეგ.

„ძველი მოგონებები“ 1962 დაცულია ოზურგეთის ისტორიულ მუზეუმში