რუსეთის იმპერიის გენერალი მაქსუდ ალიხანოვ-ავარსკი, ოზურგეთის პატარა ისტორიის ალბათ ერთ-ერთი ყველაზე ცუდი პერსონაჟი, ე. წ. 9 აპრილის პარკის ერთი ნაწილის მონგრევამ გამახსენა. ამ ადგილის, ოზურგეთის ძველი საპარასკევოს პირველი მასშტაბური ნგრევის „შემოქმედი“ სწორედ ალიხანოვის სადამსჯელო რაზმი იყო.
მანამდე კი საპარასკევო ქალაქის გული იყო. ოზურგეთში, სხვა ფეოდალური ქალაქების მსგავსად, ქალაქის ცენტრს ფეოდალის სასახლის წინ მდებარე მოედანი წარმოადგენდა. გურიის მთავრების, გურიელების სასახლე ამჟამინდელი ისტორიული მუზეუმის ტერიტორიაზე იდგა, მის წინ კი გაშლილი იყო ქალაქის ცენტრალური მოედანი ე.წ. საპარასკევო, რომელიც ქალაქში შემომავალ ორ მთავარ შარაგზას: ქუთაისისა (დღეს აღამაშენებლის) და ლიხაურის ქუჩებს (თაყაიშვილი) აკავშირებდა. ეს ტერიტორია სწორედ დღევანდელი 9 აპრილის პარკია. ცხადია, ეს დუქნებითა და მაღაზიებით სავსე მოედანი არ იყო პარკი დღევანდელი გაგებით, მაგრამ საპარასკევო წარმოადგენდა საჯარო სივრცეს, ქალაქის (და არა მხოლოდ ქალაქის) მცხოვრებთა თავშეყრის მთავარ ადგილს.
ქალაქის საზოგადოებრივი და კომერციული ცენტრის ფუნქცია საპარასკევოვ შეინარჩუნა რუსეთის იმპერიის მიერ გურიის სამთავროს დაპყრობის შემდეგაც, რადგანაც მთავრების ყოფილ სასახელში დრუჟინა, ანუ ადგილობრივ გაწვეულთაგან შემდგარი ჯარი და მაზრის ხელისუფლება ჩადგა.
მწერალი ნინო ნაკაშიძე (რომლის მოგონებები „გურიაში“ ხელნაწერის სახით დაცულია ოზურგეთის ისტორიული მუზეუმის ფონდებში, საქმე #533) ასე აღწერს 1905 წლის საპარასკევოს:
„მე გავიზარდე ქალაქ ოზურგეთში. ჩემი ბავშვობა და სკოლის წლები იქ გავატარე და ვფიქრობდი, ოზურგეთზე უკეთესი და ულამაზესი ქალაქი ქვეყანაზე არ იყო. ოზურგეთი სამაგალითო ქალაქად მიმაჩნდა... ციხეში, ჩემს მახსოვრობაში ყოველთვის ორი როტა რუსის სალდათი, თავის ოჯახით ბინადრობდა. ხალხს ეშინოდა მათი. ჩვენ, ბავშვები არ ვეკარებოდით ციხეს. მხოლოდ ვიცოდით, რომ ეს ციხე ძველად გურიის მთავრის, გურიელის სასახლე იყო და გურიელი ამ ციხიდან გადაცქეროდა „თავის ქალაქს“...მაგრამ ჩემს ყურადღებას უფრო დიდი ჭა იპყრობდა, რომელიც ჩოხატაურიდან მომავალი მოკენჭილი გზის ბოლოს, ქალაქის თავში იდგა და მაღალი ოწინარი ჰქონდა. ოწინარზე კი მაგარ რკინის ჯაჭვზე გამომბული დიდი კასრი ეკიდა, ჭის უკან ჩამწკრივებული იყო 6 სამჭედლო დუქანი... სამჭედლოს მოსდევდა „საპარასკევო.“ რატომ ეძახდნენ, მე არ ვიცი და მიკვირდა, რადგან საპარასკევოზე ვაჭრობა იყო, როგორც პარასკევობით, ისე კვირაობითაც და რა არ იყო პარასკევობით და კვირაობით აქ გასაყიდი. ყველაზე მეტად იყო ჭურჭლეულობა: ხის გობები, ჯამები, ციცხვები და სხვა. არანაკლებ იყო თიხის ჭურჭლეულობაც, სოფელ აკეთიდან შემოტანილი იქაური სოფლელების ნახელავი, ყველა ზომის ჭურები, კოკები, დოქები, ქოთნები, ხელადები და სტვირებიც კი. სხვადასხვა სოფლებიდან შემოჰქონდათ ხილეულობა, სანოვაგე, ფქვილი, ყველი უბრალო და სულგუნები ხის კასრებით, მწვანილი და სხვა. საპარასკევოზე იდგა განუწყნარებელი გუგუნი, სიცილი და კამათიც მყიდველ-გამყიდველს შორის. საპარასკევოს განაპირას, უფრო კვირაობით, იდგა ვინმე მოხუცი მესტვირე ან ბრმა მელექსე, რომელიც ლექსს ან ამბავს მოუთხრობდა ხალხს გაბმული სიმღერით. ასე ფულს შოულობდნენ. ხალხი ყოველთვის თავისი სავაჭრო გასაღების შემდეგ, სიამოვნებით უსმენდა მას და არ იშურებდა, გაენაწილებინა მათთვის მოსაგებიდან ცოტაოდენი პროცენტი. სამჭედლოების ქვემოთ, გზის მეორე მხარეს, საპარასკევოს გასწვრივ, პირდაპირ იყო სხვადასხვა საქონლით მოვაჭრე დუქნები, რასაკვირველია, იყო ფართლეულის დუქნებიც... მაღაზიების წინ ქუჩის ორივე მხარეს ქვაფენილზე დადიოდა სავაჭროდ და სასეირნოდ მოსული ხალხი. შუაზე კი მოემართებოდა მოკენჭილი სუფთა ქუჩა ურმების, ომნიბუსების და ეტლების სასიარულოდ, იქით და აქეთ ქუჩის პირას მირაკრაკებდა გაყვანილ თხრილებში ბაზრის წყალი და ცლიდა ბაზარს ნაგვისა და ჭუჭყისაგან... ქუჩა მუდამ სუფთად გამოიყურებოდა. დუქნების ბოლოს გამართული იყო ეტლებისა და დილიჟანსების დასაქირავებელი კანტორა, რომელიც დაარსებული იყო ამხანაგობის მიერ რაჟდენ წუწუნავას ხელმძღვანელობით.“
სახელგამი (წელი უცნობია - 2014) | ქვათა ღაღადი
ასე იყო 1980-იან წლებამდე, სანამ ეს შენობები ხანძარმა არ გაანადგურა. ქვემოთ ნაჩვენებია დღევანდელი 9 აპრილის პარკის აღმოსავლეთ ბოლოს ფოტომონტაჟი. მარცხნივ 1960-იანი წლების, ხოლო მარჯვნივ - 2014 წლის ფოტო.
ხანძრის შემდეგ კი მიღებულ იქნა გადაწყვეტილება, რომ შენობების აღდგენის ნაცვლად ქალაქის მთავარ კომერციულ ზონაში გრძელი ბულვარი მოწყობილიყო. ისტორიული საპარასკევოს შუაგულში ბარაკების ნაცვლად სარეკრეაციო ზონის მოწყობას ქალაქგეგარებისა და მშენებლობის სპეციალისტები დადებითად აფასებდნენ. მაგ. ინჟინერ-მშენებელი თენგიზ კუნჭულია თავის წიგნში „ქალაქი და ტრადიციები“ წერდა:
„განსაკუთრებით ვითარდებოდა ქალაქის ტრადიციულად ჩამოყალიბებული სავაჭრო ზონა ე. წ. საპარასკევო, სადაც ადრეულ წლებში პარასკევობით დიდი ბაზრობა იმართებოდა. მეტად სასიკეთო ცვლილებებია კეთილმოწყობის თვალსაზრისით. ძველი, ამორტიზებული, მიხურულ-მოხურული დარაბების ადგილზე 1987-88 წლებში გაშენდა ბულვარი ახალი სატრანსპორტო ზოლით. აპოლონ წულაძის ქუჩაზე კი გაიხსნა სატროლეიბუსო მიმოსვლა.“
 |
| ტროლეიბუსი პარკის მიმდებარე გურიის (ამჟამად ჭანტურიას) ქუჩაზე |
პარკი ჩაფიქრებული იყო როგორც სარეკრეაციო ზონა მის ირგვლივ მიმდებარე კომერციული უბნისთვის. საბჭოთა წყობის ბოლო წლებში ეწყობოდა სეირნობები, მუსიკალური ღონისძიებები და სხვ. ეს პარკი თავიდანვე პოპულარულ ადგილად ვერ იქცა, რადგან ჯერ-ერთი მაშინ პარკის ტერიტორია ჯერ კიდევ ტიალ მინდორს წარმოადგენდა და მეორეც, აქვე მდგარი პოლიციის შენობა, რომელიც მთელ სიგრძეზე პირდაპირ გადმოჰყურებდა პარკს, მიმზიდველობას უკარგავდა მას, როგორც დასასვენებელ ადგილს.
მაგრამ 2009 წელს პოლიცია ამ უბნიდან ჭავჭავაძის ქუჩაზე გადავიდა, ამასობაში კი აქ დარგული ჭადრები და ნეკერჩხლები გაიზარდნენ და მიუხედავად იმისა, რომ შექმნის შემდეგ პარკს ადგილობრივი ხელისუფლების სერიოზული ყურადღება არ ღირსებია, ის იქცა ძველ საპარასკევოში სავაჭროდ თუ სხვა მიზნით მისული ადამიანის მთავარ დასასვენებელ და სარეკრეაციო ადგილად. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი კი ის სოფლების მოსახლეობისთვისაა, რადგან ერთმანეთს უსაფრთხო საფეხმავლო სივრცით დაუკავშირა ქალაქის ორი მნიშვნელოვანი ობიექტი: ავტოსადგური (ე. წ. კრუგი) და აგრარული ბაზარი.
ამიტომ გამოუჩნდა ამ მოუვლელ და გაუბედურებულ პარკს (თუმცა სადაა მოვლილი და ნაპატრონები საჯარო სივრცე ოზურგეთში?) ამდენი საჯარო თუ ფარული დამცველი. ისტორიას დასასრული არ აქვს. ამიტომ დარწმუნებული ვარ, რომ არც პარკის წლევანდელი მოჭრა-მოასფალტება იქნება საპარასკევოს ამბის დასასრული.
Comments
Post a Comment