ხალხოსნობა გურიაში

XIX საუკუნის 70-80 წლებში რუსეთის იმპერიაში თავი იჩინა ხალხოსნურმა მოძრაობამ, ე. წ. ნაროდნიკობამ.  ის გულისხმობდა განათლებული ელიტის მიერ მეფის რეჟიმის საწინააღმდეგო იდეების გავრცელებას გლეხებში. ამ მოძრაობას კარგი ნიადაგი დახვდა საქართველოში, სადაც სტუდენტების უმრავლესობა გლეხობის ფენიდან იყო და სოფელს არ იყვნენ მოწყვეტილები.

გურიაში ხალხოსნობას სათავეში ედგნენ ისიდორე ქიქოძე და გიგო შარაშიძე.

ისიდორე გიორგის ძე ქიქოძე იყო პეტერბურგის სამედიცინო აკადემიიდან გარიცხული სტუდენტი. დაიბადა 1850 წელს ბახვში. ის სწორედ ნაროდნიკობის გამო გარიცხეს სასწავლებლიდან. 1875-77 წლებში იმალებოდა ქვემო გურიაში, რომელიც იმ დროს ოსმალეთის იმპერიას ეკუთვნოდა და იქედან  ხელმძღვანელობდა ხალხოსნურ მოძრაობას გურიასა და სამეგრელოში. მას პირდაპირი კავშირი ჰქონდა საქართველოში ხალხოსნური მოძრაოის ერთ-ერთ მეთაურ მიხეილ ყიფიანთან.

გიგო შარაშიძე (ქრისტინე შარაშიძის მამა) პედაგოგი იყო და 1869-74 წლებში ძიმითის საზოგადოების სკოლაში ასწავლიდა, 1874 წელს კი გაბრიელ ქიქოძის მიწვევით ბახვის სკოლას ჩაუდგა სათავეში. ნაროდნიკობის გამო დაპატიმრება ემუქრებოდა, მაგრამ ქუთაისის გუბერნიის სახალხო სკოლების დირექტორ ვიქტორ ტროიეს მოსწონდა შარაშიძის პედაგოგიური საქმიანობა და მფარველობდა მას.

1876-77 წლებში შარაშიძემ და ქიქოძემ ხალხოსნური ორგანიზაციები ჩამოაყალიბეს ბახვში, ხიდისთავში, ნაგომარში, ლიხაურში, აკეთში, დაბლაციხეში.

გურიას საქართველოში ხალხოსნური მოძრაობისთვის ის განსაკუთრებული მნიშვნელობა ჰქონდა, რომ ევროპიდან, არალეგალური ლიტერატურის მიღების ერთ-ერთი მთავარი არხი იყო.  შვეიცარიიდან გამოგზავნილი ლიტერატურა ოსმალეთიდან ცხენებით გადმოჰქონდათ ლიხაურელ გლეხებს სამოელ და ანტონ შავიშვილებს. ისინი ლიტერატურას აწვდიდნენ ბახველ გლეხ სოფრო ნიკოლაიშვილს. ნიკოლაიშვილიმიღებულ ლიტერატურას ინახავდა საცავებში - ტყეში დაფლულ ქვევრებში, რომელთა ადგილსამყოფელი მხოლოდ მან იცოდა. მაგალითად 1876 წლის აგვისტოში მგალობლიშვილს 1600 ცალი წიგნი მიუღია.