ოზურგეთის საქალაქო თვითმმართველობა

გურის სამთავროს რუსეთის იმპერიის მიერ ანექსიის შემდეგ, 1840 წელს, შეიქმნა გურიის მაზრა (1846 წლიდან ეწოდა ოზურგეთის მაზრა) და ოზურგეთი გამოცხადდა სამაზრო ქალაქად, მაგრამ თვითმმართველობის უფლება მას არ მინიჭებია. მაზრა იმართებოდა საპოლიციო წესით, მაზრის უფროსის მიერ, რომელსაც ხელისუფლება ნიშნავდა.  

1870 წელს მიღებულ იქნა საქალაქო დებულება, რომლითაც იმპერიის ზოგ ქალაქს მიენიჭა თვითმმართველობის უფლება მაგრამ ეს არ შეეხო ოზურგეთს. ოზურგეთმა თვითმმართველობის უფლება მიიღო 1896 წელს, როცა მოქმედებდა იმპერატორ ალექსანდრე მესამის მიერ შეცვლილი ახალი საქალაქო დებულება, რომელიც 1870 წლის დებულებასთან შედარებით, უფრო ავიწროვებდა მოქალაქეთა საარჩევნო უფლებას და უფრო ზღუდავდა თვითმმართველობის უფლებებს.

საქალაქო თვითმმართველობის პირველი არჩევნები ოზურგეთში ჩატარდა 1896 წელს. თვითმმართველობა შედგებოდა ქალაქის საბჭოსგან (საკრებულო), სადაც შედიოდა 15 წევრი, ქალაქის თავისგან (მერი) და მისი ამხანაგისგან (მოადგილე). ქალაქის თავი საბჭოს მიერ აირჩეოდა და გადაყენაბაც მასვე შეეძლო. საარჩევნო უფლება მინიჭებული ჰქონდა მხოლოდ მსხვილ სახლის პატრონებსა და მსხვილ ვაჭრებს. პირველი მოწვევის თვითმმართველობის საქმიანობაზე აღტაცებული წერს თედო სახოკია:

საზოგადოდ, მთელ ქალაქსა და კერძოდ ამ „ამხანაგობათა“ და დაწესებულებათა დარაჯად უდგა ქალაქის თვითმმართველობა, შემოღებული 1896 წელს. ქალაქის თავად მოწვეული ჰყავთ ახალგაზრდა უნივერსიტანტი, ოზურგეთის მაზრისავე მკვიდრი. რაც აქამდე დააკლდა ქალაქს უპატრონობითა და მოუვლელობით, ახლა ცდილობს თვითმმართველობა, შეივსოს. მართალია, მთელი წლიური ბიუჯეტი ქალაქისა სამას-ოთხას თუმანს არ აღემატება, მაგრამ ამით გულს არ იტეხს თვითმმართველობა, გაორკეცებული მხნეობით ეკიდება ყოველსავე დაბრკოლებასა. ბევრი კითხვები აღძრა თვითმმართველობამ, რომელთაც სამაზრო მნიშვნელობაცა აქვთ. თვითმმართველობამ შეაფასებინა ქალაქის უძრავი ქონება შემოსავლის კვალობაზე. თვითმმართველობა ცდილობს ოზურგეთში სავაჟო პროგიმნაზია დააარსოს, თვითმმართველობამ გაუხსნა მკვიდრთ საჯარო წიგნთსაცავი, თვითმმართველობავე ცდილობს სამუდამო თეატრი შეაძენინოს ოზურგეთსა, ბოლოს, თვითმმართველობავე თავობს ოზურგეთში საექიმო თავშესაფარის დაარსებას და ექიმის მოწვევასა და სხვ...

სანუგეშო ის არის, რომ იმ დროს, როცა ჩვენი სამშობლოს სხვა ქალაქებსა, იმათაც კი, სადაც თვითმმართველობა არის შემოღებული, საღათას ძილითა სძინავთ, ოზურგეთი, ეს პატარა და ღარიბი ქალაქი, წელებზე ფეხს იდგამს, აწუხებს ცასა და ქვეყანას: ეს გვინდა, ეს გვესაჭიროება, ეს დაგვიარსეთო!... აქაც ყველაზე მეტად აშკარად ჩანს გურულის ცოცხალი ბუნება: ათასნაირ გზას ეძებს - გასაჭირს მოუაროს, ოღონდ კი ფონს გავიდეს სადმე. გულს იმედი გესახებათ, როცა იმათ უყურებთ...

თვითმმართველობა ქალაქისა ცდილობს ამ ბაღს ცოტა რიგიანი სახე მისცეს და მართლა ბაღს დაამსგავსოს, რომ ერთ დროს მაინც ოზურგეთელებს ერთი საზოგადო თავშესაფარებელი ადგილი ჰქონდეთ

ეს ახალგაზრდა უნივერსიტანტი, რომელსაც სახოკია ახსენებს, იყო ნიკოლოზ თავდგირიძე. გარდა იმ საქმეებისა, რასაც სახოკია იხსენებს, ქალაქის თვითმმართველობა, როგორც 1896 წლის, ასევე 1900 წლის მოწვევისა, აქტიურად ლობირებდა ოზურგეთში რკინიგზის შეყვანას, მუშაობდა ქალაქში გალობის შემსწავლელი კაბინეტის მოსაწყობად ეპისკოპოს ალექსანდრესთან ერთად. 1896 წლის მოწვევის ქალაქის საბჭოს წევრი იყო ალფესი მიქელაიშვილი, ოზურგეთის სტამბის დამაარსებელი.

ნიკოლოზ თავდგირიძე

თვითმმართველობის შემადგენლობა

ქალაქის საბჭო  და ქალაქის თავი ყოველ ორ წელიწადში ერთხელ იცვლებოდა. თვითმმართველობის უწყებაში შემავალი თანამდებობები იყო ბაზრის ზედამხედველი, ქალაქის ექიმი (ეს სახელო ეჭირა კვიროსი თოთიბაძეს), ფელდშერი, გადასახადების ამკრეფი.

1900 წლის არჩევნები გაიმართა 20 მარტს. არჩეულ იქნა საქალაქო საბჭო შემდეგი შემადგენლობით

1. თავადი ტიფო დიმიტრის ძე ნაკაშიძე, მომრიგებელი მოსამართლე
2. ვასილ ხუნდაძე, პროვიზორი
3. სამსონ ვაშაყმაძე, კბილის ექიმი
4. გიორგი მარგალიტაძე, მასწავლებელი
5. სოლომონ ჭეიშვილი, სავაჭრო-სამრეწველო ამხანაგობის გამგე
6. პლატონ ბერიძე, ვექილი
7. ანდრია ივანოვი, აქციზის მოხელე
8. რაჟდენ წუწუნავა, მეეტლეთა ამხანაგობის თავმჯდომარე
9. დომენტი შავიშვილი, კომერსანტი
10. კონსტანტინე კვაშალი, აზნაური
11. იაგორ ჭელიძე
12. ალმასხან ურუშაძე,
13. ილიკო გოგელია,
14. ნიკო შარაშენიძე,
15. სამოველ სიამაშვილი

ქალაქის თავი ამ დროს იყო დიმიტრი ზოსიმეს ძე ცეცხლაძე. მისი თანაშემწე ეგ. ჭელიძე. 

1904 წლიდან 

1.  ნიკოლოზ თავდგირიძე
2. თეოფილე გოგიტიძე
3. დომენტი შავიშვილი, მეორედ
4. რაჟდენ წუწუნავა, მეორედ
5. დიომიდე სალუქვაძე, 1927 წელს ხელი მოაწერა ყოფილი სოციალ-დემოკრატი გურულების განცხადებას მენშევიკების დაგმობის შესახებ),
6.  სოლომონ ხონელია
7. მოსე თოთიბაძე
8. ვასილ ხუნდაძე, მეორედ
9. ომაინ ნაკაიძე
10.  გრიგოლ თენიეშვილი
11.  ნიკოლოზ ჩხაიძე
12. პლატონ ბერიძე
13. იოსებ ხომერიკი
14. კონსტანტინე კვაშალი, მეორედ
15.  ნიკოლოზ თაყაიშვილი

1905 წლის ნოემბერში, გურიის რესპუბლიკის დროს, ჩატარდა საქალაქო თვითმმართველობის არჩევნები საყოველთაო, თანასწორი და ფარული კენჭისყრის საფუძველზე, სქესის განურჩევლად.

1907 წელს ქალაქის საბჭოს წევრები იყვნენ თეოფილე გოგიტიძე, რაჟდენ წუწუნავა, დიომიდე სალუქვაძე, მოსე თოთიბაძე, ომაინ ნაკაიძე, გრიგოლ თენიეშვილი, ნიკოლოზ ჩხაიძე, იოსებ ხომერიკი, ნიკოლოზ თაყაიშვილი, კონსტანტინე სიამაშვილი, გოგილო გდედევანიძე, გიორგი ჯინჭარაძე, არსენ თავაძე.

1910 წელს 

1. ბესარიონ კალანდაძე 
2. თეოფილე გოგიტიძე, 
3. სოლომონ ტუღუში  
4. რაჟდენ წუწუნავა, 
5. მასიკო სალუქვაძე
6.  დიომიდე სალუქვაძე, 
7. მოსე თოთიბაძე, 
8. ვასილ ხუნდაძე, 
9. ომაინ ნაკაიძე, 
10.  ვლადიმერ თოთიბაძე 
11. ნიკოლოზ ასათიანი
12. სამუელ ჭყონია
13. გიორგი თოთიბაძე 
14. თედორე კვაშალი
15. პორფილე ვაშალომიძე

ქალაქის თავი ამ დროს იყო პლატონ ბერიძე იყო

პლატონ ბერიძე

1911 წელს ქალაქის საბჭოს წევრები იყვნენ ბესარიონ კალანდაძე, თეოფილე გოგიტიძე, სოლომონ ტუღუში, რაჟდენ წუწუნავა, მასიკო სალუქვაძე, დიომიდე სალუქვაძე, ესტატე ტრაპაიძე, ვასილ ხუნდაძე, ომაინ ნაკაიძე, კონსტანტინე სიამაშვილი, იოსებ ხომერიკი, ლუკა შარაშიძე, სამსონ გოგიტიძე, თედორე კვაშალი, პორფილე ვაშალომიძე.

1914-1915 წლებში ქალაქის თავი იყო ალმასხან კალანდაძე, მისი ამხანაგი კი გიორგი სალუქვაძე. საბჭოს შემადგენლობა ასეთი იყო 

1.  დიმიტრი ერისთავი 
2. გერმანე გოგიტიძე  
3. მოსე თალაკვაძე 
4. დომენტი თალაკვაძე  
5. იგორ ლომინაძე 
6. თაყა სალუქვაძე
7. ანტონ მუჯირი  
8. ქაიხოსრო ჯაყელი  
9. ილია სვანიძე  
10. ირაკლი ტუსკია 
11. იასე ორაგველიძე 
12. პავლე ქარცივაძე 
13. მოსე ცომაია (მის სახლში 1905 წლის რევოლუციის დროს რევოლუციონერები უკანონოდ ამზადბდნენ იარაღს)

1916 წელს ქალაქის საბჭოს წევრები იყვნენ ალმასხან კალანდაძე, გერმანე გოგიტიძე, მოსე თალაკვაძე, იაგორ ლომინაძე, თაყა სალუქვაძე, ანტონ მუჯირი, გიორგი სალუქვაძე, ირაკლი ტუსკია, იასე ორაგველიძე, პავლე ქარცივაძე.

ქალაქის საბჭოს წევრი და ქალაქის თავი იყო მაზრის ექიმი დიმიტრი ერისთავი. ერისთავი.  იყო ქალაქში საშუალო სასწავლების გახსნის ერთ-ერთი მოთავე. დახმარებას უწევდა ქალაქის თეატრისა და კინოს მუშაობას, ზრუნავდა ქალაქის კეთილმოწყობაზე. მისი მოადგილე იყო ქაიხოსრო ჯაყელი.

დიმიტრი ერისთავი

1896 წელს, საქალაქო თვითმმართველობის შემოღების დროს ქალაქის წლიური ბიუჯეტი დაახლოებით 400 თუმანი იყო (270 000 ₾). 

1911 წელს ქალაქის შემოსავლები იყო 9463,96 მანეთი  (640 000 ₾), 1914 წელს - 19921 მან. (1 140 000 ₾), 1916 წელს - 39200 მან. (2 625 000 ₾). ბიუჯეტის შემოსავლები ასეთი იყო:

• 25% - ქალაქის საკუთრებაში არსებულ უძრავი ქონების გამოყენებიდან 
• 15% - გადასახადები სხვა უძრავ ქონებაზე
• 8% - სასაკლაო
• 4% - მაღაზიები, ტრაქტირები, სასტუმროები
• 2% - გადასახადები წარმოებიდან და სხვ.

ხარჯების სტრუქტურა 1914 წელს ასეთი იყო:

• კანალიზაცია 60%
• ტრანსპორტი 17%
• ადმინისტრაციის შენახვა 12%
• გარეგანათება 5%
• პოლიციის შენახვა 4%
• სკოლების შენახვა 3% და ა.შ.

1918 წლის აპრილში ქალაქის თავის ამხანაგი იყო მიხა საბაშვილი. იგივე პიროვნება იყო ოზურგეთის მაზრის აღმასკომის თავმჯდომარის მოადგილე. 1918 წლის ზაფხულში ქალაქის საბჭოს დადგენილებით გადადგა ქალაქის თავი, მის ნაცვლად აირჩიეს გიორგი ექვთიმეს ძე მურვანიძე, მის ამხანაგად სიმონ ცხომელიძე. მურვანიძე ამავე დროს საქართველოს დამფუძნებელი კრების წევრი იყო.

პირველი რესპუბლიკის დროს განხორციელდა საერობო რეფორმა. 1918 წელს ჩატარდა საერობო რეფორმის პირველი ეტაპი და არჩევნები. (გარდა საომარი რეგიონებისა). 1919 წელს ამოქმედდა ადმინისტრაციული მოწყობის ახალი წესი, შეიქმნა მაზრის ერობა და სამაზრო გამგეობა. ერობებმა იმუშავეს 1921 წლამდე.

საბჭოთა ოკუპაციის შემდეგ, ხელისუფლების ცენტრალიზაციის პირობებში თვითმმართველობაზე საუბარი ზედმეტია. დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ ოზურგეთში საქალაქო თვითმმართველობის არჩევნები სამჯერ, 1998, 2002 და 2014 წლებში ჩატარდა. აქედან 1998 წელს მხოლოდ საკრებულო, 2002 და 2014 წლებში კი საკრებულოცა და მერიც პირდაპირ ხალხის მიერ იყო არჩეული.