გურიის რესპუბლიკის დასასრული

აჯანყების ჩახშობის და გურიის გადაწვის შემდეგ გურიის დამსჯელი რაზმის  უფროსი პოლკოვნიკი კრილოვი ხვდებოდა თემების უხუცეს წარმომადგენლებს და მათ თხოვდა იარაღის ჩაბარებას, რევოლუციონერთა გაცემას, ახალწვეულთა მიერ ვალდებულების შესრულებასა და გადასახადების აკრეფას. კრილოვის სისასტიკემ უნაყოფოდ ჩაიარა. მან ვერ დაიმორჩილა გურია. იგი იძულებული გახდა, მიეტოვებინა თავისი პოლკი, გურია და გაბრუნებულიყო კიევში.

დავით კლდიაშვილი:

„კრილოვი თავისი ხერსონის პოლიციით გამოგზავნილი იყო კიევიდან გურიის დასაწყნარებლად. გურიას ვერა რას უხერხებდა ადგილობრივი ადმინისტრაცია და მიუსიეს კრილოვი თავისი პოლკით. კრილოვი დიდი ხნით ჩამოვია გემით ბათუმში. აქ იგი განსხვავებულად იქნა მიღებული, როგორც მხსნელი პირი.

კრილოვი ცეცხლითა და მახვილით შევიდა გურიაში. ეს ტანმორჩილი, თხელი, შავგრემანი კაცი საოცარი სისასტიკის მატარებელი იყო თავის არსებაში. არავითარი შებრალება, არავითარი დაზოგვა მან არ იცოდა. მისი შეხედულებით აქ მტერი იყო და მტრულად უნდა მოქცეოდა. მრუდი, მართალი, უდანაშაულო - ყველა ერთია, ყველა ერთი აზრისანი არიან - გარჩევა საჭირო არაა. იქ ღმერთი გაარჩევს ბრალიანს და უბრალოს.

კრილოვი კი წვავდა, ცეცხლს აძლევდა, სიკვდილს აყენებდა მარჯვნივ და მარცხნივ. საკმარისი იყო ჯაშუშის ურბალო ცნობა, რომ დასმენილის სახლ-კარს წაესმებოდა ფისი, ზედ დაესხმებოდა ნავთი და ავარდნილ ალში, მწარე ცრემლებით ხმამაღლა მოტირალთა ბღავილში იფერფლებოდა შენობა, იწვოდა, იღუპებოდა საქონელი, ნიავდებოდა მთელი ქონება

წარმოუდგენელი სასტიკობა განუშორებელი თვისებაა რუსის თვითმპყრობელური ხელისუფლების მაღიარებლებისა.

კრილოვის სისასტიკემ უნაყოფოდ ჩაიარა, მან ვერ მოდრიკა, როგორც ის ფიქრობდა, გურია. ნერვებაშლილი, მოქანცული, მღალული, იგი იძულებული გახდა, მიეტოვებინა თავისი პოლკი, გურია და გაბრუნებულიყო კიევში. შეშინებული, რომ არ მოეკლათ, ნამალევად ჩაიყვანეს ბათუმში და ნამალევად ღამით მიაყენეს ზღვაში გაჩერებულ გემს, ჩასვეს და გაისტუმრეს, საიდანაც იყო მოსული.“

300-ზე მეტი ადამიანი გადაასახლეს ციმბირში. გადასახლებულებს შორის იყო ნესტორ კალანდარიშვილი, იოსებ კიღურაძე, მიხეილ ასათიანი, გერასიმე ზოიძე. ეს ხალხი იბრძოდა 1917-22 წლებში „ციმბირელ პაპასთან“, ნესტორ კალანდარიშვილთან ერთად ციმბირში.

გარდა სასამართლო პროცესისა, ხელისუფლება აგრძელებდა გურიის მოსახლეობის წინააღმდეგ სადამსჯელო რაზმების გამოყენებას. აგრძე აგრძელებდა რეპრესიებს გურიაში. 1907 წლის აპრილის დასაწყისში რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმაში სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ დასვა კითხვა ლანჩხუთში სადამსჯელო რაზმების მოქმედებების გამო. 

კითხვას 24 მაისს, დუმის 46-ე სხდომაზე გასცა პასუხი სტატ-მდივანმა ბარონმა ნოლდემ, მეფისნაცვლად გრაფ ვორნოცოვ დაშკოვის წარმომადგენელმა. მისი პასუხით, ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრის სოფელ ლანჩხუთის მოსახლეობის მიმართ სამხედრო მოქმედებებს ადგილი არ ჰქონია, ამ სოფლის 7 მკვიდრს თავი აურიდებია სამხედრო ბეგარისთვის და გადასახელი ჰქონიათ 5000 მანეთის სხვადასხვა საგადასახადო დავალიანება. ამიტომ მამასახლისის მიმართვის საფუძველზე სოფელში შესულა პოდპოლკოვნიკ პრიხოდკოს რაზმი 132-ე ბუნდურის კაზაკებით და ყრილობაზე შეკრებილებისთვის მოუთხოვიათ  დეზერტირის ჩაბარება, დავალიანების გადახდა და სახელმწიფო ტყეების თვითნებური ჩეხვის შეწყვეტა. რაზმის შენახვის ხარჯები ადგილობრივებისთვის დაუკისრებიათ. ძალადობასა და მიყენებულ ზარალზე არანაირი ცნობები არ ყოფილაო.

ამის შემდეგ ტრიბუნაზე გამოვიდა თბილისის დეპუტატი, არშაკ ზურაბოვი და წარმოთქვა სიტყვა გურიის მოსახლეობის ეგზეკუციისა და სადამსჯელო რაზმების მოქმედებების წინააღმდეგ. მან აჩვენა 3000 მცხოვრები ხელმომწერის ტელეგრამას დამსჯელი რაზმების ბარბასროსული მოქმედებების შესახებ ძიმითში, ხიდისთავში, ბაილეთში. კენჭისყრაზე 210 მა მხარი დაუჭურა მთავრობის პასუხის დამაკმაყოფილებლად მიღებას 164-ის წინააღმეგ. (წყარო გვ. 69-80)

რესპუბლიკის მოთავეების წინააღმდეგ  აღძრული სისხლის სამართლის საქმის გამოძიება კი მინდობილი ჰქონდა განსაკუთრებულ და მნიშვნელოვან საქმეთა გამომძიებელ ს. სიონკევიჩს. რესპუბლიკის მოთავეებს ბრალი ედებოდათ 102-ე სტატიით: სპეციალური ორგანიზაციის შექმნა თვითმპყრობელობის დასამხობად შეიარაღებული საშუალებით. ბრალდებულები წინასწარი პატიმრობის სახით სამ წელიწადს ისხდნენ ციხეში. ბოლოს, დიდი ხნის ძიების შემდეგ სასამართლომ დაადგინა, შეწყვეტილიყო საქმისწარმოება და გადადებულიყო ახალ განკარგულებამდე. 

სასამართლო პალატის წევრებს ეშინოდათ, რომ პროცესის შემდეგ რევოლუციონერები მათ ტერორით უპასუხებდნენ. ამის გამო პალატამ შუამდგომლობა აღძრა იუსტიციის სამინისტროს წინაშე, რომ საქმე რუსეთის რომელიმე ქალაქში გადაეტანათ. 

ეს შიში არ იყო დაუსაბუთებელი. თბილისში მოკლეს ოზურგეთის მაზრის უფროსად ლაზარენკოს შემდეგ დანიშნული ტოლმაჩოვი. მთავრობამ დააკმაყოფილა სასამართლოს შუამდგომლობა და პროცესი ოდესაში გადაიტანა,

ოდესაში ბრალდებულების ჩასვლას ეხმიანებოდა გაზეთი „ოდესსკი ლისტოკი“

„ერთ დროს ეს ჯგუფი თარეშობდა ოზურგეთის მაზრაში, მათ ამოხოცეს ერთი ნაწილი მოხელეებისა, სხვებს იარაღი ჩამოართვეს, ჩაიგდეს ხელში მაზრის მართვა-გამგეობა, სტაცებდნენ მემამულეებს მიწებს, ახდევინებდნენ მცხოვრებლებს სამხედრო ბეგარას თითო აბაზს ხელზე, ხელმძღვანელობდნენ ყოველგვარ თავდასხმებს“

1908 წელს ოდესაში ბადრაგით ჩაიყვანეს აჯანყების ხელმძღვანელები: ბენია ჩხიკვიშვილი, ნესტორ ერქომაიშვილი, გიორგი მამულაიშვილი, ანტონ ლომჯარია, მოსე ტუღუში, სიმონ ტოტოჩავა, სერგო სურგულაძე, პარმენ თოთიბაძე, სიმონ ღლონტი, კარლო ლომაძე და სხვები. გურიის კომიტეტის წევრი ლიზა ნაკაშიძე ოდესის სასამართლოზე არ გაუყვანიათ. ის 1907 წელს გადაასახლეს ამიერკავკასიიდან.

ბრალდებულებს ოდესაში ტოლმაჩოვი ჟანდარმ-პოლიციელთა რაზმით დახვდა.

თენგიზ ჟღენტი:

„მეამბოხენი გემიდან ციხემდე ისეთი ამბავით მიჰყავდათ, გეგონებოდათ ველური რაზმი მოუმწყვდევიათ შუაში, ეშინიათ ხელიდან არ გაგვისხლტენ და მთელი ოდესა არ აიკლონო...ბრძანება გასცეს: შეგვატყობინოს სასამართლო პალატამ, ვის ანდობენ მათი საქმის გარჩევასო, რადგან [საქმის გამრჩევთა] სიცოცხლე უზრუნველყოფილი ვერ იქნებაო. საბრალდებულო ოქმის ჩასაბარებლად სასამართლოს მდივანი 12 გარადავოით მიბრძანდა ციხეში..,რევოლვერებით ხელში ჩაამწკრივა ყველა, შემდეგ გაბედა ბრალდებულთა გამოწვევა კამერიდან, მაგრამ დახეთ მის განცვფრებას, რომ ველურების ნაცვლად ოთახში შემოვიდნენ ჩვეულებრივი ინტელიგენტური შეხედულების ადამიანები. მის განცვიფრებას საზღვარი არ ჰქონდა და ეს კიდეც გაუზიარა გურულებს და მოხსნა გოროდოვოები“

სასამართლო პროცესზე მოწმეებად იყვნენ გამოძახებულები ოზურგეთის მაზრის ყოფილი უფროსი ლაზარენკო და ბოქაულად ნამყოფი კოწია ბერიძე. ბენია ჩხიკვიშვილს ოთხი წელი კატორღა მიესაჯა, რამდენიმე ადამიანს სამუდამო კატორღა, ხოლო ორი კაცი გაათავისუფლეს. კატორღა მიუსაჯეს დაუსწრებად გრიგოლ დუმბაძესაც, რომელიც „რესპუბლიკის“ სამხედრო შტაბის უფროსი იყო, მაგრამ დუმბაძე შუა აზიაში დაემალა ხელისუფლებას და 1917 წელს დაბრუნდა გურიაში.