გურიის რესპუბლიკის დასასრული

დავით კლდიაშვილი:

„კრილოვი თავისი ხერსონის პოლიციით გამოგზავნილი იყო კიევიდან გურიის დასაწყნარებლად. გურიას ვერა რას უხერხებდა ადგილობრივი ადმინისტრაცია და მიუსიეს კრილოვი თავისი პოლკით. კრილოვი დიდი ხნით ჩამოვია გემით ბათუმში. აქ იგი განსხვავებულად იქნა მიღებული, როგორც მხსნელი პირი.

კრილოვი ცეცხლითა და მახვილით შევიდა გურიაში. ეს ტანმორჩილი, თხელი, შავგრემანი კაცი საოცარი სისასტიკის მატარებელი იყო თავის არსებაში. არავითარი შებრალება, არავითარი დაზოგვა მან არ იცოდა. მისი შეხედულებით აქ მტერი იყო და მტრულად უნდა მოქცეოდა. მრუდი, მართალი, უდანაშაულო - ყველა ერთია, ყველა ერთი აზრისანი არიან - გარჩევა საჭირო არაა. იქ ღმერთი გაარჩევს ბრალიანს და უბრალოს.

კრილოვი კი წვავდა, ცეცხლს აძლევდა, სიკვდილს აყენებდა მარჯვნივ და მარცხნივ. საკმარისი იყო ჯაშუშის ურბალო ცნობა, რომ დასმენილის სახლ-კარს წაესმებოდა ფისი, ზედ დაესხმებოდა ნავთი და ავარდნილ ალში, მწარე ცრემლებით ხმამაღლა მოტირალთა ბღავილში იფერფლებოდა შენობა, იწვოდა, იღუპებოდა საქონელი, ნიავდებოდა მთელი ქონება

წარმოუდგენელი სასტიკობა განუშორებელი თვისებაა რუსის თვითმპყრობელური ხელისუფლების მაღიარებლებისა.

კრილოვის სისასტიკემ უნაყოფოდ ჩაიარა, მან ვერ მოდრიკა, როგორც ის ფიქრობდა, გურია. ნერვებაშლილი, მოქანცული, მღალული, იგი იძულებული გახდა, მიეტოვებინა თავისი პოლკი, გურია და გაბრუნებულიყო კიევში. შეშინებული, რომ არ მოეკლათ, ნამალევად ჩაიყვანეს ბათუმში და ნამალევად ღამით მიაყენეს ზღვაში გაჩერებულ გემს, ჩასვეს და გაისტუმრეს, საიდანაც იყო მოსული.“

300-ზე მეტი ადამიანი გადაასახლეს ციმბირში. გადასახლებულებს შორის იყო ნესტორ კალანდარიშვილი, იოსებ კიღურაძე, მიხეილ ასათიანი, გერასიმე ზოიძე. ეს ხალხი იბრძოდა 1917-22 წლებში „ციმბირელ პაპასთან“, ნესტორ კალანდარიშვილთან ერთად ციმბირში.

გარდა სასამართლო პროცესისა, ხელისუფლება აგრძელებდა გურიის მოსახლეობის წინააღმდეგ სადამსჯელო რაზმების გამოყენებას. აგრძე აგრძელებდა რეპრესიებს გურიაში. 1907 წლის აპრილის დასაწყისში რუსეთის იმპერიის სახელმწიფო დუმაში სოციალ-დემოკრატიულმა პარტიამ დასვა კითხვა ლანჩხუთში სადამსჯელო რაზმების მოქმედებების გამო. 

კითხვას 24 მაისს, დუმის 46-ე სხდომაზე გასცა პასუხი სტატ-მდივანმა ბარონმა ნოლდემ, მეფისნაცვლად გრაფ ვორნოცოვ დაშკოვის წარმომადგენელმა. მისი პასუხით, ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრის სოფელ ლანჩხუთის მოსახლეობის მიმართ სამხედრო მოქმედებებს ადგილი არ ჰქონია, ამ სოფლის 7 მკვიდრს თავი აურიდებია სამხედრო ბეგარისთვის და გადასახელი ჰქონიათ 5000 მანეთის სხვადასხვა საგადასახადო დავალიანება. ამიტომ მამასახლისის მიმართვის საფუძველზე სოფელში შესულა პოდპოლკოვნიკ პრიხოდკოს რაზმი 132-ე ბუნდურის კაზაკებით და ყრილობაზე შეკრებილებისთვის მოუთხოვიათ  დეზერტირის ჩაბარება, დავალიანების გადახდა და სახელმწიფო ტყეების თვითნებური ჩეხვის შეწყვეტა. რაზმის შენახვის ხარჯები ადგილობრივებისთვის დაუკისრებიათ. ძალადობასა და მიყენებულ ზარალზე არანაირი ცნობები არ ყოფილაო.

ამის შემდეგ ტრიბუნაზე გამოვიდა თბილისის დეპუტატი, არშაკ ზურაბოვი და წარმოთქვა სიტყვა გურიის მოსახლეობის ეგზეკუციისა და სადამსჯელო რაზმების მოქმედებების წინააღმდეგ. მან აჩვენა 3000 მცხოვრები ხელმომწერის ტელეგრამას დამსჯელი რაზმების ბარბასროსული მოქმედებების შესახებ ძიმითში, ხიდისთავში, ბაილეთში. კენჭისყრაზე 210 მა მხარი დაუჭურა მთავრობის პასუხის დამაკმაყოფილებლად მიღებას 164-ის წინააღმეგ. (წყარო გვ. 69-80)

ოდესაში ბრალდებულების ჩასვლას ეხმიანებოდა გაზეთი „ოდესსკი ლისტოკი“

„ერთ დროს ეს ჯგუფი თარეშობდა ოზურგეთის მაზრაში, მათ ამოხოცეს ერთი ნაწილი მოხელეებისა, სხვებს იარაღი ჩამოართვეს, ჩაიგდეს ხელში მაზრის მართვა-გამგეობა, სტაცებდნენ მემამულეებს მიწებს, ახდევინებდნენ მცხოვრებლებს სამხედრო ბეგარას თითო აბაზს ხელზე, ხელმძღვანელობდნენ ყოველგვარ თავდასხმებს“

გურიის კომიტეტის წევრი ლიზა ნაკაშიძე ოდესის სასამართლოზე არ გაუყვანიათ. ის 1907 წელს გადაასახლეს ამიერკავკასიიდან.

სასამართლო პროცესზე მოწმეებად იყვნენ გამოძახებულები ოზურგეთის მაზრის ყოფილი უფროსი ლაზარენკო და ბოქაულად ნამყოფი კოწია ბერიძე. კატორღა მიუსაჯეს დაუსწრებად გრიგოლ დუმბაძესაც, რომელიც „რესპუბლიკის“ სამხედრო შტაბის უფროსი იყო, მაგრამ დუმბაძე შუა აზიაში დაემალა ხელისუფლებას და 1917 წელს დაბრუნდა გურიაში.