Skip to main content

ბახვის მანიფესტი

1905 წლის დასაწყისში გურიაში ძალაუფლება რეალურად რევოლუციური კომიტეტის ხელში იყო, რომელსაც შეეძლო საჭიროების შემთხვევაში 15 000 შეიარაღებული პირის, „წითელაზმელების“ გამოყვანა.

კავკასიის მეფისნაცვალმა მიიღო გარკვეული ადმინისტრაციული ზომები ხელისუფლების ორგანოების კონტროლის აღსადგენად. ოზურგეთის მაზრა (ანუ გურია), რომელიც ქუთაისის გუბერნიის ნაწილი იყო, ჩამოაცილა გუბერნიას. კინტრიშის ოლქი (დღევანდელი ქობულეთის რაიონი), რომელიც ბათუმის ოკრუგის ნაწილი იყო, ჩამოაცილა ბათუმის ოკრუგს, გააერთიანა ეს ერთეულები და მათ ტერიტორიაზე გამოაცხადა საგანგებო მდგომარეობა. გურიაში გაიგზავნა 10 000 კაციანი სადამსჯელო რაზმი გენერალ ალიხანოვ-ავარსკის მეთაურობით.

სადასმჯელო რამზს ახლდა მთავარმმართებლობის საბჭოს წევრი სულთან კრიმ-გირეი. კრიმ-გრეი ცნობილი იყო ლიბერალური შეხედულებებით, ამიტომ  მთავარმართებლობამ გადაწყვიტა, რომ სამხედრო მოქმედებების დაწყებამდე ის გლეხობასთან მოსალაპარაკებლად გაეშვათ. კრიმ-გირეის მისია იყო გლეხობის დაშოშმინება და იმის გაგება, თუ რას მოითხოვდნენ ისინი მთავრობისგან 


1905 წლის თებერვალში რაზმი სადგურ ნატანებში შეჩერდა, ხოლო კრიმ-გირეიმ დაიწყო შეხვედრები გლეხობასთან. კრიმ-გირეის დელეგაციას გარდა კაზაკებისა, წითელრაზმელებიც იცავდნენ, მათი მიზანი პროვოკაციული თავდასხმის თავიდან აცილება იყო. წითელრაზმელთა შორის იყო დათა ქადეიშვილი.

გურიაში მაშინ 100 სოფელი იყო, რომლებიც 25 სასოფლო საზოგადოებაში იყვნენ გაერთიანებულები. კრიმ-გირეი 25-დან 12 სასოფლო საზოგადოების გლეხობას შეხვდა. აღსანიშნავია, რომ კრიმ-გირეის გლეხებმა საკუთარი მოთხოვნები არამხოლოდ ბახვის კრებაზე, არამედ სხვა სასოფლო საზოგადოებებში, მაგალითად მიქელგაბრიელის, შემოქმედის და სხვ., შეხვედრებისას გადასცეს. ბახვში გამართული შეკრება იყო ყველაზე მრავალრიცხოვანი, სწორედ ამიტომ ბახვის კრება უფრო ფართოდ გახდა ცნობილი.

გურულები კრიმ-გირეისთან

შეხვედრა გაიმართა  1905 წლის 23 თებერვალს ბახვის ეკლესიასთან. ესწრებოდა 500-მდე ადამიანი, მათ შორის იყვნენ ფირალები: დათიკო შევარდნაძე, დავით ქადეიშვილი, კიკია მამულაიშვილი. 500-მდე გლეხი შეკრებილი იყო სასამართლოს მოედანზე, მათ გამოყვეს 12 ადამიანი კრიმ-გირეისთან სალაპარაკოდ. კრიმ გირეის ახლდა ერთი მდივანი, ერთი თარჯიმანი და რამდენიმე კორესპოდენტი: ნესტორ კალანდაძე ჟურნალ „მოგზაურიდან“, სამსონ ფირცხალავა „ცნობის ფურცელიდან“ და ილია ნაკაშიძე „ნოვოე ობოზრენიედან“. სწორედ ეს ადამიანები იწერდნენ გლეხთა სიტყვიერ გამოსვლებს და აქვეყნებდნენ საკუთარ გაზეთებში. დაწყებამდე გლეხებმა მოითხოვეს, რომ შეხვედრას არ დასწრებოდნენ სოფლის მამასახლისი, მწერალი და მღვდლები, რაც სისრულეში იქნა მოყვანილი.

გლეხებს კრიმ-გირეისთვის უთქვამთ:

დღევანდელ მთავრობას არაფერი ესმის ჩვენი, არც ერთს ჩვენს საჭიროებას ყურადღებას არ აქცევს, არ შეგვიძია ანგარიში მოვითხოვოთ, რამე ვუთხრათ. რასმე ვამბობთ, არ გვიგონებენ, გვცემენ, გვატუსაღებენ, ეგზეკუციას გვიყენებენ. არ შეგვიძლია ვილაპარაკოთ ჩვენს საჭიროებაზე. მთავრობას ერთი პასუხი აქვს ჩვენთვის - მათრახი


განათლების შესახებ:

„ახლა მოგახსენებთ სწავლის საჭიროებაზე. ჩვენში ახლა ყველამ იცის, რომ სწავლა საჭიროა, როგორც ჰაერი, წყალი და პური. უსწავლელი კაცი ახლანდელ ცხოვრებაში გამოუსადეგარია. სწავლა ერთგვარი და ძლიერ საჭირო იარაღია. ჩვენთვის კი სწავლა ხელ მიუწვდომელია. ახლანდელი მთავრობა განგებ ცდილობს ჩვენი გონება ბნელი იყოს, თვარა რა იყო მიზეზი, როცა სამოქალაქო კლასის გახსნა ვითხოვეთ ჩვენი ხარჯით და ნება არ მოგვცეს? ხაზინას ჩვენ თითქმის არაფერს არ ვთხოვდით, მარა მთავრობამ მაინც არ მოგვცა ნება სასწავლებელი გაგვეღო, თქვენ სწავლა გაწყენთო. ახლა მოვითხოვთ, რომ ჩვენშიაც ისე მოეწყოს საქმე, რავარც სხვაგან არის, ე. ი. თექვსმეტ წლამდი სწავლა უფასო და სავალდებულო იყოს ორივე სქესისათვის წოდების და ეროვნების განურჩევლათ. ამის გარდა საშუალო და უმაღლესი სწავლაც რომ ხელ-მისაწდომი იყოს ყველასათვის

მოვითხოვთ, რომ ყველა საჭირო სასწავლებელი ადგილობრივ გვქონდეს და ათას ვერსზე შვილების გზავნა აღარ გვჭირდებოდეს. ჩვენი აზრით სკოლა უნდა ემსახურებოდეს ძმობის, ერთობის და ჭეშმარიტების გავრცელებას ხალხთა შორის“

სასულიერო პირების შესახებ:

„არა ნაკლებ სტანჯავენ ხალხს სასულიერო პირები: მღვდლები, ბერები. მათი ხელობა ცარცვა-გლეჯა და ფარისევლობა არის. ჩვენ კარგათ ვხედავთ, რომ ისინი მხოლოთ მონობას და მორჩილებას გვიქადაგებენ. გვიჩივიან, ზეცისკენ იცქირეთო და თვითონ კი ჯიბეში გვიძვრებიან. ვიცით, რომ ისინი უსასყიდლოდ სიტყვას არ მოაბრუნებენ, მუდამ იმას გაიძახიან ფული, ფული და ფულიო. ჩენ ვარს ვყოფთ ყოველგვარ ხარჯს მღვდლების შესანახათ და მოვითხოვთ ეკლესიის განცალკევებას სახელმწიფოსაგან, ესე იგი მღვდელი იმან შეინახოს, ვისაც იმისი ლოცვა-კურთხევა სჭირია. აგრეთვე ჩვენ მოვითხოვთ, რომ მღვდლებს ჩამოერთვას უფლება სკოლების გახსნისა. ერთი სიტყვით აღზრდის საქმეში მღვდელი მონაწილეობას არ უნდა იღებდეს, რადგანაც ის თავის აზრებით აბნელებს ბავშვის ნათელ გონებას. ღმერთს ის უნდა, რომ ჩვენი სული და გული იყოს წმინდა. ჩვენი სინდისის სიწმინდე კი ჩვენი საკუთარი საქმეა და ამიტომ ადამიანის სინდისი თავისუფალი უნდა იყოს“

თავისუფლების შესახებ:

„გარდა ამისა ჩვენ გლეხ-კაცებს და მუშებს არა გვაქვს უფლება ერთათ თავი შევიყაროთ და ჩვენ გასაჭირზე ვილაპარაკოთ. ასეთი ყრილობა აკრძალულია. რატომ არ უნდა გვქონდეს ჩვენ უფლება ჩვენ გასაჭირზე ლაპარაკისა? დღეს ეს შემთხვევითია, თორემ სხვა დროს ათ კაცს არ გაგვაჩერებდნენ ერთათ. ამიტომ ჩვენ მოვითხოვთ ჩვენ გასაჭირზე მოსალარაკებლათ თავისუფლათ შეკრების ნებას, ე. ი. კრების თავისუფლებას.

თუ რომ თავი შევიყარეთ, მაშინვე დაგვერევიან სტრაჟები და კაზაკები ხმლებითა და მათრახებით. ჯერ ჩვენა გვცემენ, მერე ბინას აგვიწიოკებენ და ვინ იცის კიდევ რას არ ჩაიდენენ. ჩვენ მოვითხოვთ ჩვენი პიროვნება და ბინა ხელ შეუხებელი იყოს.

მოთხოვნების შინაარსი მაშინდელი პოლიტიკური განათლების მაღალ დონეზე მეტყველებს. თუ ამ მოთხოვნებს დავაჯგუფებთ, ასეთ სურათს მივიღებთ: 

თავისუფლება და თანასწორობა
  • სიტყვისა და კრების თავისუფლება
  • პიროვნების ხელშეუხებლობა
  • პოლიტპატიმრების გათავისუფლებაა
  • დახურული სამკითხველოების დაუყოვნებლივ გახსნა (ინფორმაციის თავისუფლება) 
  • წოდებათა გაუქმება
ადმინისტრაციული რეფორმა
  • გლეხთა კომიტეტების დაარსება სოფლად
  • სახალხო სასამართლოს დაარსება, მოსამართლის არჩევის უფლება, სასამართლო ქართულ ენაზე
  • ადგილობრივი საკითხების ადგილზე განხილვა-გადაწყვეტა, ადგილობრივი ადმინისტრაციის არჩევის უფლება (თვითმმართველობა)
  • მუდმივი ჯარის გაუქმება და სახალხო მილიციის შემოღება
  • მთავრობის არჩევა საყოველთაო, ფარული და პირდაპირი არჩევნებით
საგადასახადო რეფორმა
  • საბატონო, საეკლესიო და სახელმწიფო ბეგარის გაუქმება;
  • აქციზების და ყველა არაპირდაპირი გადასახადის გაუქმება
  • საეკლესიო გადასახადების (დრამის ფული) გაუქმება
  • პროგრესირებადი დაბეგვრის შემოღება
  • ყველა იმ გლეხის გათავისუფლება გადასახადისგან, რომელთა შემოსავალი არ აღემატება 500 მანეთს (დაუბეგრავი მინიმუმი)
მიწის რეფორმა
  • საუფლისწულო, საეკლესიო სამონასტრო მიწების კონფისკაცია და მათი გადაცემა გლეხობისთვის უსასყიდლოდ
  • სანადელო მიწების გადაცემა გლეხობისთვის უსასყიდლოდ,
  • სანადელო მიწებში გადახდილი ვალის უკან დაბრუნება გლეხობისთვის 
განათლების რეფორმა
  • ორივე სქესისთვის 16 წლამდე უფასო საყოველთაო სწავლების შემოღება წოდებისა და ეროვნების განურჩევლად
  • სოფლებში სასწავლებლების არსებობა
  • სკოლებში ქართულ ენაზე სწავლების შემოღება
  • საღვთო სჯულის სწავლების გაუქმება
  • სასულიერო პირებისთვის სკოლის გახსნის აკრძალვა
ბახვის შეკრებას ფართო გამოხმაურება მოჰყვა რუსეთის პრესაში. ლენინის გაზეთ Вперёд-ში, რომელიც ევროპაში გამოდიოდა, გამოქვეყნდა სტატია სათაურით „გურიაში“. მასში  გლეხთა მოთხოვნები წერილობითი ფორმით იყო ჩამოყალიბებული და მანიფესტად იყო მოხსენიებული. სწორედ ამიტომ დაერქვა მას „ბახვის მანიფესტი“.

კრიმ-გირეის, გასცნობია რა გლეხობის მოთხოვნებს, უთქვამს, ამათ კონსტიტუცია კი არა საფრანგეთის რეპუბლიკა ვერ დააკმაყოფილებსო. მოთხოვნათა შეუსრულებლობა გახდა ერთ-ერთი საბაბი იმავე წელს გურიაში შეიარაღებული ამბოხების დაწყებისა, რასაც ნასაკირალის ბრძოლა გურიის რესპუბლიკის გამოცხადება და 1906 წელს ამბოხის სასტიკი ჩახშობა და რეპრესიები მოჰყვა.

 
ილუსტრაცია „გურულები განიხილავენ საკუთარ საქმეებს“
1905 წლის 28 მაისი


Comments

Popular posts from this blog

გურიის ფეოდალები

გურიის თავადები ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით ფლობს გურიას გურიელი და იტყვის ვარდანის ძეობასა, და სხუანი მის ქვეშენი არიან ესენი: თავდგირიძე და ამილახორი, ჩავიდნენ სამცხიდან, შარვაშისძე მოვიდა აფხაზეთიდამ, ბერიძე, კვერღელისძე, ბერეჟიანი, ნაკაშიძე დასხუანი, აგრეთვე აზნაურნიცა XIX საუკუნეში, დიმიტრი ბაქრაძის თანახმად, გურიაში თავადების შემდეგი გვარები იყო: გურიელი გურიელები გვარად სინამდვილეში ვარდანისძეები იყვნენ, ხოლო გურიელობა კი იყო მათი ტიტული, როგორც გურიის მფლობელებისა. ისინი თავიდან გურიის ერისთავები, XVI საუკუნიდან კი დამოუკიდებელი მთავრები  იყვნენ. გურიელად იწოდებოდა ფეოდალური სახლის უფროსი, სახლის სხვა წევრები - ბატონიშვილებად. გურიელების საზაფხულო რეზიდენცია იყო უჩხუბი, ზამთრისა კი - ოზურგეთი , მამია V გურიელმა რეზიდენცია მთლიანად ოზურგეთში გადაიტანა. საგვარეულო საძვალე - შემოქმედის ეკლესია , საბატონიშვილო - ლესა .  გურიელების გერბი ნაკაშიძე გურიელების შემდეგ გურიის ყველაძე ძლიერი და მდიდარი გვარი იყო. ნაკაშიძეების საგვარეულო მოდის გვარ ნაკანიდან. ნაკანი

მეგრული ტოპონიმები და გვარები გურიაში

გურია, სანამ გურულების წინაპარი მესხების ერთი ნაწილი ამ ტერიტორიაზე დასახლდებოდა, ეკავათ ზანურ (მეგრულ-ლაზურ) ენაზე მოსაუბრე ხალხს. ეს არის ახსნა იმისა, თუ რატომაა ხშირი გურიაში ზანური წარმოშობის ტოპონიმები, ასევე მეგრული დაბოლოების მქონე გვარები. მეგრულ-ლაზური ტოპონომიკა დღევანდელი გურიის ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეების შემდეგ თანდათანობით ჩაანაცვლა ქართულმა, თუმცა ცალკეული ტოპონიმი მაინცაა შემორჩენილი. ამის მიზეზი იყო ქართულ ენაზე მოსაუბრე ტომების ლტოლვა მესხეთიდან ზღვისკენ, რაც განპირობებული იყო ერთი მხრივ ამ ხალხების მიერ ზღვაზე გასასვლელის ძიებით, ხოლო მეორე მხრივ, ქართლში არაბთა შემოსევებით. გვარები ლომჯარია, ჭანტურია, კვირკველია, გაგუა, გოგუა, აფხაზავა და ა. შ. ჰიდრონიმები : ორაგვისღელე, ოჩოჩხა (მთისპირი), ოკვანე, ოსკოჭინე (ჩაისუბანი) ქალაქების და სოფლების დასახელებები: ოზურგეთი - მეგრული თავსართი „ო“ შეესაბამება ქართულ თავსართს „ა“ (ო-ზურგ-ეთი, სა-ზურგ-ეთი). ოზურგეთი და მისი შემოგარენი ზურგის ფუნქციას ასრულებდა ოსმალეთის იმპერიასთან ბრძოლაში და ამით აიხსნება ქალაქის ს

გურულების შესახებ

იაკობ გოგებაშვილი: გურული მეტად ჩქარია ლაპარაკში, მოძრაობაში, საქმეში, უყვარს პირდაპირობა და სძულს პირმოთნეობა. სწრაფად მოსდის გული, თოფის წამალივით იცის აფეთქება; მაგრამ ჩქარა ისევ მშვიდდება. სიმარჯვით და გულადობით გურულები განთქმულნი არიან. განათლებასაც გატაცებით მისდევენ. თედო ჟორდანია გურიის კუთხე დამივლია ამ ოციოდ წლის წინედ, როდესაც უცხოელების კულტურას ამ ხალხზე შესამჩნევი გამრყვნელი გავლენა არ მოეხდინა. უსწავლელ-უწიგნო გლეხ-კაცებმა გამაკვირვეს მათის დიდებულ სიტყვა-პასუხით, ,,ჯენტლმენობით” – ზრდილობით, ძველებურ ქართულ განათლებით (ბევრმა იცოდა გალობა საუცხოოდ და უფრო მეტმა ძველი სიმღერები – წარმტაცები), ჩვეულებათა სათნიანობით, კულტურით, რომლის ვრცლად აღწერა ითხოვს ახალს გმირებს. მათი ჩონგური ...და ფერხულის დაბმა ხომ გაიტაცებს იმასაც, რომლის სული მიძინებულია და მომკვდარინებული მუდმივ დუხჭირ ქვეყნიურს ზრუნვაში და ვისაც გმირული სული უღვივის გულში, იმას ხომ ცად აიტაცებს. ამ ხალხში ქურდები სულ არ იყო მაშინ – ძველი გურული, როგორც ქართლელ-კახელიც ამას არ იკადრებდა. გურულების

გურული ფირალები

ფფოტოები და ციტატები ირაკლი მახარაძის წიგნიდან „გურული ფირალები“ „არ არის არცერთი განათლებული ერი, რომ თავის განვითარებაში ყაჩაღობა არ გაევლოს“   გაზეთი „ივერია“ კვაჭაძე, ერთ-ერთი პირველი ფირალი ალმასხან ბედინეიშვილის ისტორია ალმასხან ბედინეიშვილი იყო წარმოშობით სურებიდან. მისი ბატონი იყო ზურაბ ერისთავი, გორაბერულის ერისთავების შტოდან. ერისთავი მიაკითხავდა ბედინეიშვილს, როგორც სხვა გლეხებს, წამოწვებოდა მარანში და ითხოვდა მასვით და მაჭამეთო და სამ დღეზე ნაკლებს არ გაჩერდებოდა. უძლებდა ალმასხანი, მაგრამ ერთხელაც ბატონმა ქალები მოინდომა, ამოასხა ალმასხანს, შეუვარდა ერისთავს გორაბერეჟუოულის სასახლეში და მოკლა ლოგინში. ბედინეიშვილმა 60 წელის გაატარა სურების ტყეში ფირალობაში. სიმღერა ფირალ მეხუზლაზე   სიმღერა სისონა დარჩიაზე ნიკოლოზ მეხუზლა (მარცხნივ) და სისონა დარჩია (მარჯვნივ)  სიმღერა სისონა დარჩიაზე „იცით, ვინ არიან ეს ფირალები? ცოლშვილიანი კაცები, რომლებიც გუშინ მშვიდი მიწის მუშა იყვნენ, სახელმწიფო ბეგარას იხდიდნენ და თავის მოძმეებ

ოზურგეთის ქუჩების სახელდებისთვის

ოზურგეთის ქუჩების უმრავლეობას სახელწოდებები 90-იანი წლების დასაწყისში შეეცვალა. სტალინი - რუსთაველი ცხაკაია - ფარნავაზ მეფე ლენინი - კოსტავა აბაშიძე - თაყაიშვილი 1905 - აღმაშენებელი გასაბჭოებამდე ოზურგეთში ბევრი ქუჩა არ იყო. იმ პერიოდში ქუჩების სახელდება ნაწილობრივ მათი მიმართულებების მიხედვით, ხოლო ნაწილობრივ ამ ქუჩაზე მდებარე დაწესებულების მიხედვით ხორციელდებოდა. ერთი მხრივ ლიხაურის ქუჩა, ქუთაისის ქუჩა, ბაილეთის ქუჩა, ნატანების ქუჩა. ხოლო მეორე მხრივ პროგიმნაზიის ქუჩა, ბაღის ქუჩა, ფოსტის ქუჩა, სობოროს ქუჩა, პოლიციის ქუჩა. საბჭოთა პერიოდში ქუჩებისთვის სახელების მინიჭება ასე ხდებოდა: (ნაწყვეტი 1955 წლის 23 მარტის „ლენინის დროშიდან“ N 35, გვ. 4 ): ამიერიდან, მდინარე ბჟუჟის ხიდიდან ანასეულამდე მიმავალ ქუჩას ეწოდება ნ. ა. ბულგანინის სახელი.  ექადიის ვ. ჩკალოვის სახელობის კოლმეურნეობის გვერდით მდებარე ქუჩას ეწოდა ვ. ჩკალოვის სახელი. მის შესახვევებს და ჩიხს ჩკალოვის სახელობის 1-2-3 შესახვევები და ჩიხი. ანასეულის ინტიტუტებისა და ფაბრიკის ტერიტორიიდან მარცხნივ მიმავალ ქუჩას