Skip to main content

გურული რევოლუციონერები

ძმები ქადეიშვილები

მიქელგაბრიელის სასოფლო საზოგადოებაში ცხოვრობდნენ ცნობილი რევოლუციონერები ძმები ქადეიშვილები. ალექსანდრე ქადეიშვილის 11 შვილს შორის იყო ხუთი ძმა: ლევარსი, ვლადიმერი, გიორგი, დათა, სიო.

უფროსი ძმა, ლევარსი იყო მუშა ბათუმის როტშილიდს ქარხანაში. მონაწილეობდა  1902 წლის 9 მარტს გამართულ ბათუმის მუშათა მასობრივ გაფიცვაში. 1905 წელს მოკლეს მთავრობის მოსყიდულმა პირებმა. ამას თან დაერთო უმცროსი ძმის ვლადიმერის სიკვდილი.

გიორგი იყო მიქელგაბრიელის საზოგადოების გლეხების რევოლუციური ხელმძღვანელი 1901-1902 წლებში. 1903 წელს ოჯდა ქუთაისის ციხეში. გადაასახლეს არხანგელსის გუბერნიაში, იქედან დაბრუნდა მძიმედ დაავადადებული, გადაიცვალა 1931 წელს.



დათა ქადეიშვილი 1900 წლიდან 20 წლის ასაკში ძმების მეშვეობით ჩაება რევოლუციურ მოძრაობაში. 1903-1904 წლებში გლეხებისგან შეადგინა პარტიზანული რაზმები გურიის რევკომის დავალებით. 1905 წლის 1 იანვარს ზედუბნის ეკლესიის წინ აღმართა წითელი დროშა და გამოაკრა პროკლამაცია, რომლითაც გმობდა მეფის ხელისუფლებას და რელიგიურ ცრურწმენას. დათა რევკომისთვის ფულსაც აგროვებდა რეკეტისა და გამოძალვის გზით.

დათა მიქელაიშვილი მცველად დაჰყვებოდა 1905 წლის გაზაფხულზე გურიაში ჩამოსულ სულთან კრიმ-გირეის. 1905 წლის 9 მარტს როტმისტრი როჟანოვი წერდა: კრიმ-გირეის გამცილებელი შეიარღაებული ადამიანების რიცხვშია ვიღაც დათო ქადეიშვილი (გადასახლებული) იგი ემალება ხელისუფლებას და სარგებლობს უდიდესი გავლენით გლეხებზე როგორც უკიდურესად რევოლუციური მიმართულების კაცი“

დათა ქადეიშვილი ციხეში

დათა ჩაბმული იყო შეიარაღებული აჯანყებისთვის მზადებაში: ჯუმათის საგურთან გააჩერა იარაღით დატვირთული მატარებელი და წაართვა იარაღი, წყალწმინდაზე განაიარაღა ჩაფრები.

1907 წლის 5 აგვისტოს გურიის მაზრის უფროსი კაპიტანი ერმოლოვი ვითომდა გუბერნატორის მიერ გაგზავნილი ყალბი დეპეშით გაწვეულ იქნა ბათუმში, სადაც ტერორისტებმა და ფირალებმა დათა ქადეიშვილმა და ვარდენ თიკანაძემ მას ბომბი ესროლეს. ერმოლოვი დაიჭრა, ხოლო ხანგრძლივი ურთიერთსროლის შედეგად ხელში დაჭრილი განთქმული მენშევიკი თიკანაძე კაზაკებმა შეიპყრეს. დაჭრილმა ერმოლოვმა ფოტოს მეშვეობით დათა ქადეიშვილი ამოიცნო.

დათას ჩადენილ საქმეებშია სურების წმინდა გიორგის ეკლესიაში დასვენებული ლომისკარელის ხატის განადგურება. (თუმცა ამ საქმეს სხვა რევოლუციონერებიც იბრალებდნენ). გურულებს ამ ხატის სასწაულმოქმედი ძალისა სჯეროდათ და მასზე დაფიცებული ტყუილის თქმას ვერ გაბედავდა. მეფის ხელისუფლება ამ ხატზე აფიცებდა დაპატიმრებულ რევოლუციონერებებს და ასე გამოტეხდა ხოლმე მათ. ამიტომ გურიის რევკომმა გადაწყვიტა ლომისკარელის ხატის განადგურება. ხატის შიში იმდენად დიდი იყო, რომ რევოლუციონერებიც კი მის განადგურებას ვერ ბედავდნენ და მოპარვის ნაცვლად სანთელს უნთებდნენ. საბოლოოდ რევკომის დავალება დათა ქადეიშვილმა, ელისო კუტალაშვილმა და დომენტი მესხიშვილმა შეასრულეს. ერთი ცნობით, როცა მოძალადეებმა ლომისკარელის ხატი ჩოხატაურში წაასვენეს, ის რევოლვერით დაცხრილა თენგიზ ჟღენტმა, რომელმაც 1937 წელს ამავე რევოლვერით თავი მოიკლა. (ეს ისტორია აღებულია fb გვერდიდან გურული ფირალები Georgian-Gurian Outlaws)

რევოლუციის დამარცხების შემდეგ მეფის ხელისუფლებამ გააძლიერა მისი ძებნა. დათა არ შემოიფარგლებოდა მხოლოდ გურიით, გადადიოდა ბათუმში, სამეგრელოში, თბილისში, აფხაზეთში, ბაქოში, ნოვოროსიისკში, გორში, ბორჯომში. ბათუმის რევკომის დავალებით სოხუმში ჩაიდინა ორი პოლიტიკური მკვლელობა: მოკლა პრისტავი სკორიკოვი და ქალაქის თავის ამხანაგი კორციცი. (სხვა მონაცემებით, ეს ანარქისტმა ალექსანდრე მირონოვმა ჩაიდინა), დათა სოხუმიდან ბათუმში უვნებელი დაბრუნდა.

1907 წლის აპრილში ბათუმში დაიჭირეს, მისაჯეს დახვრეტა. სიცოცხლის უკასნასკნელი წლები გაატარა სოხუმის ციხეში, სადაც წერდა ლექსებს. დახვრიტეს 1907 წელს 27 წლის ასაკში. 

ნაბოლარა ძმამ სიომ, იცხოვრა ყველაზე მშვიდი ცხოვრებით ღრმა მოხუცებულობამდე.

ისიდორე ჩხარტიშვილი და კალისტატე დარჩია

ისიდორე ივაკის ძე ჩხარტიშვილი დაიბადა 1883 წელს ჯუმათში, ღარიბი გლეხის ოჯახში. დაამთავრა ჯუმათის ორკლასიანი სასწავლებელი 1899 წელს მაგრამ სწავლის გაგრძელება ვერ შეძლო. წავიდა ბათუმში სამუშაოდ, ერთი წელი უმუშევარი იყო და მერე მოეწყო მანთაშევის ნავთის ქარხანაში მუშად.

ბათუმში ისიდორე შევიდა რსდმპ-ის რიგებში და ჩაება არალეგრალურ მუშაობაში. 1902 წელს მან მონაწილეობა მიიღო მუშათა დემონსტრაციაში. არალეგალური საქმიანობის გამო ისიდორეს პოლიცია უთვალთვალებდა. პოლიციამ მიაგნო ისიდორეს ადგილსამყოფელ ბინას, მაგრამ ისიდორემ გაქცევა მოასწრო და პოლიციას ისიდორეს და შერჩა ხელთ. 

ისიდორე გაიქცა გურიაში. მისი და ავად გახდა და ბათუმში საავადმყოფოში მოათავსეს. ისიდორემ გადაწყვიტა და მოენახულებინა,  არ შეუშინდა პოლიციას და მიაკითხა დას ბათუმში, საავადმყოფოში. იქ მას პოლიცია დახვდა და დააპატიმრეს. ეს მოხდა 1903 წელს. ისიდორეს გაციმბირება მიუსაჯეს, მაგრამ გაიქცა, დაბრუნდა მშობლიურ გურიაში და იქ გააგრძელა არალეგალური პროპაგანდისტული მუშაობა. აირჩიეს გურიის რევკომის წევრად.

მარჯვნივ ისიდორე ჩხარტიშვილი, მარცხნივ კალისტატე დარჩია

ისიდორე ჩხარტიშვილი, და კალისტატე დარჩია



რევკომი ისიდორეს უკვეთავდა მკვლელობებს. ისიდორემ რევკომის დავალებით კალისტატე დარჩიასთან ერთად მოკლა სირია გიგინეიშვილი. მასვე დაევალა ლანჩხუთის ბოქაულ მიქიაშვილის მოკვლა. ისიდორე ჩაუსაფრდა ბოქაულს, ესროლა, მაგრამ ააცილა და მოკლა ჩაფარი. ჩაფრის ლანჩხუთიდან ოზურგეთში გადასვენების დროს, გვამი შეაჩერეს ჯუმათში, მილიცია დაერია იქაურ მოსახლეობას, მოკლეს სკოლის მასწავლებელი ქრისტეფორე ხუხუნაიშვილი და გლეხი ილარიონ ბილიხოძე.

ისიდორე მონაწილეობდა 1905 წელს ჩატარებულ კრებებსა და მიტინგებში, ფიჩხიჯვარში, სადაც განიხილეს და დაიწუნეს მეფის მიერ გამოცემული „ოქტომბრის მანიფესტი“, ორაგვეში, სადაც დაუპირისპირდა ნოე ჟორდანიას, ნაგომარში, სადაც დაიგეგმა ნასაკირალის ბრძოლა. აგრეთვე აჯანყების დამარცხების შემდეგ, 1906 წლის აგვისტოში ნასაკირალის ტყეში, შერმანდიას ნაკაფში გამართულ რევკომის არალეგალური სხდომაში.

1907 წელს ისიდორე დააპატიმრეს, მაგრამ კვლავ გაიქცა. მაშინ მილიციამ პლასტუნები „გააყაჩაღა“, რათა ისინი დაახლოვებოდნენ ისიდორესა და მის მეგობარ კალისტატე დარჩიას. ასეც მოხდა და 1909 სექტემბერში პლასტუნებმა სილაურში მოკლეს ორივე. ისიდორე ჩხარტიშვილი და კალისტატე დარჩია დაკრძალულნი არან ჯუმათში, დღონაურის სასაფლაოზე. საფლავს შესაბამისი წარწერაც აქვს.

მასალები გაზეთ „ლენინის დროშის“ არქივიდან

Comments

Popular posts from this blog

გურიის ფეოდალები

გურიის თავადები ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით ფლობს გურიას გურიელი და იტყვის ვარდანის ძეობასა, და სხუანი მის ქვეშენი არიან ესენი: თავდგირიძე და ამილახორი, ჩავიდნენ სამცხიდან, შარვაშისძე მოვიდა აფხაზეთიდამ, ბერიძე, კვერღელისძე, ბერეჟიანი, ნაკაშიძე დასხუანი, აგრეთვე აზნაურნიცა XIX საუკუნეში, დიმიტრი ბაქრაძის თანახმად, გურიაში თავადების შემდეგი გვარები იყო: გურიელი გურიელები გვარად სინამდვილეში ვარდანისძეები იყვნენ, ხოლო გურიელობა კი იყო მათი ტიტული, როგორც გურიის მფლობელებისა. ისინი თავიდან გურიის ერისთავები, XVI საუკუნიდან კი დამოუკიდებელი მთავრები  იყვნენ. გურიელად იწოდებოდა ფეოდალური სახლის უფროსი, სახლის სხვა წევრები - ბატონიშვილებად. გურიელების საზაფხულო რეზიდენცია იყო უჩხუბი, ზამთრისა კი - ოზურგეთი , მამია V გურიელმა რეზიდენცია მთლიანად ოზურგეთში გადაიტანა. საგვარეულო საძვალე - შემოქმედის ეკლესია , საბატონიშვილო - ლესა .  გურიელების გერბი ნაკაშიძე გურიელების შემდეგ გურიის ყველაძე ძლიერი და მდიდარი გვარი იყო. ნაკაშიძეების საგვარეულო მოდის გვარ ნაკანიდან. ნაკანი

მეგრული ტოპონიმები და გვარები გურიაში

გურია, სანამ გურულების წინაპარი მესხების ერთი ნაწილი ამ ტერიტორიაზე დასახლდებოდა, ეკავათ ზანურ (მეგრულ-ლაზურ) ენაზე მოსაუბრე ხალხს. ეს არის ახსნა იმისა, თუ რატომაა ხშირი გურიაში ზანური წარმოშობის ტოპონიმები, ასევე მეგრული დაბოლოების მქონე გვარები. მეგრულ-ლაზური ტოპონომიკა დღევანდელი გურიის ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეების შემდეგ თანდათანობით ჩაანაცვლა ქართულმა, თუმცა ცალკეული ტოპონიმი მაინცაა შემორჩენილი. ამის მიზეზი იყო ქართულ ენაზე მოსაუბრე ტომების ლტოლვა მესხეთიდან ზღვისკენ, რაც განპირობებული იყო ერთი მხრივ ამ ხალხების მიერ ზღვაზე გასასვლელის ძიებით, ხოლო მეორე მხრივ, ქართლში არაბთა შემოსევებით. გვარები ლომჯარია, ჭანტურია, კვირკველია, გაგუა, გოგუა, აფხაზავა და ა. შ. ჰიდრონიმები : ორაგვისღელე, ოჩოჩხა (მთისპირი), ოკვანე, ოსკოჭინე (ჩაისუბანი) ქალაქების და სოფლების დასახელებები: ოზურგეთი - მეგრული თავსართი „ო“ შეესაბამება ქართულ თავსართს „ა“ (ო-ზურგ-ეთი, სა-ზურგ-ეთი). ოზურგეთი და მისი შემოგარენი ზურგის ფუნქციას ასრულებდა ოსმალეთის იმპერიასთან ბრძოლაში და ამით აიხსნება ქალაქის ს

გურულების შესახებ

იაკობ გოგებაშვილი: გურული მეტად ჩქარია ლაპარაკში, მოძრაობაში, საქმეში, უყვარს პირდაპირობა და სძულს პირმოთნეობა. სწრაფად მოსდის გული, თოფის წამალივით იცის აფეთქება; მაგრამ ჩქარა ისევ მშვიდდება. სიმარჯვით და გულადობით გურულები განთქმულნი არიან. განათლებასაც გატაცებით მისდევენ. თედო ჟორდანია გურიის კუთხე დამივლია ამ ოციოდ წლის წინედ, როდესაც უცხოელების კულტურას ამ ხალხზე შესამჩნევი გამრყვნელი გავლენა არ მოეხდინა. უსწავლელ-უწიგნო გლეხ-კაცებმა გამაკვირვეს მათის დიდებულ სიტყვა-პასუხით, ,,ჯენტლმენობით” – ზრდილობით, ძველებურ ქართულ განათლებით (ბევრმა იცოდა გალობა საუცხოოდ და უფრო მეტმა ძველი სიმღერები – წარმტაცები), ჩვეულებათა სათნიანობით, კულტურით, რომლის ვრცლად აღწერა ითხოვს ახალს გმირებს. მათი ჩონგური ...და ფერხულის დაბმა ხომ გაიტაცებს იმასაც, რომლის სული მიძინებულია და მომკვდარინებული მუდმივ დუხჭირ ქვეყნიურს ზრუნვაში და ვისაც გმირული სული უღვივის გულში, იმას ხომ ცად აიტაცებს. ამ ხალხში ქურდები სულ არ იყო მაშინ – ძველი გურული, როგორც ქართლელ-კახელიც ამას არ იკადრებდა. გურულების

ოზურგეთის ქუჩების სახელდებისთვის

ოზურგეთის ქუჩების უმრავლეობას სახელწოდებები 90-იანი წლების დასაწყისში შეეცვალა. სტალინი - რუსთაველი ცხაკაია - ფარნავაზ მეფე ლენინი - კოსტავა აბაშიძე - თაყაიშვილი 1905 - აღმაშენებელი გასაბჭოებამდე ოზურგეთში ბევრი ქუჩა არ იყო. იმ პერიოდში ქუჩების სახელდება ნაწილობრივ მათი მიმართულებების მიხედვით, ხოლო ნაწილობრივ ამ ქუჩაზე მდებარე დაწესებულების მიხედვით ხორციელდებოდა. ერთი მხრივ ლიხაურის ქუჩა, ქუთაისის ქუჩა, ბაილეთის ქუჩა, ნატანების ქუჩა. ხოლო მეორე მხრივ პროგიმნაზიის ქუჩა, ბაღის ქუჩა, ფოსტის ქუჩა, სობოროს ქუჩა, პოლიციის ქუჩა. საბჭოთა პერიოდში ქუჩებისთვის სახელების მინიჭება ასე ხდებოდა: (ნაწყვეტი 1955 წლის 23 მარტის „ლენინის დროშიდან“ N 35, გვ. 4 ): ამიერიდან, მდინარე ბჟუჟის ხიდიდან ანასეულამდე მიმავალ ქუჩას ეწოდება ნ. ა. ბულგანინის სახელი.  ექადიის ვ. ჩკალოვის სახელობის კოლმეურნეობის გვერდით მდებარე ქუჩას ეწოდა ვ. ჩკალოვის სახელი. მის შესახვევებს და ჩიხს ჩკალოვის სახელობის 1-2-3 შესახვევები და ჩიხი. ანასეულის ინტიტუტებისა და ფაბრიკის ტერიტორიიდან მარცხნივ მიმავალ ქუჩას

გურული ფირალები

ფფოტოები და ციტატები ირაკლი მახარაძის წიგნიდან „გურული ფირალები“ „არ არის არცერთი განათლებული ერი, რომ თავის განვითარებაში ყაჩაღობა არ გაევლოს“   გაზეთი „ივერია“ კვაჭაძე, ერთ-ერთი პირველი ფირალი ალმასხან ბედინეიშვილის ისტორია ალმასხან ბედინეიშვილი იყო წარმოშობით სურებიდან. მისი ბატონი იყო ზურაბ ერისთავი, გორაბერულის ერისთავების შტოდან. ერისთავი მიაკითხავდა ბედინეიშვილს, როგორც სხვა გლეხებს, წამოწვებოდა მარანში და ითხოვდა მასვით და მაჭამეთო და სამ დღეზე ნაკლებს არ გაჩერდებოდა. უძლებდა ალმასხანი, მაგრამ ერთხელაც ბატონმა ქალები მოინდომა, ამოასხა ალმასხანს, შეუვარდა ერისთავს გორაბერეჟუოულის სასახლეში და მოკლა ლოგინში. ბედინეიშვილმა 60 წელის გაატარა სურების ტყეში ფირალობაში. სიმღერა ფირალ მეხუზლაზე   სიმღერა სისონა დარჩიაზე ნიკოლოზ მეხუზლა (მარცხნივ) და სისონა დარჩია (მარჯვნივ)  სიმღერა სისონა დარჩიაზე „იცით, ვინ არიან ეს ფირალები? ცოლშვილიანი კაცები, რომლებიც გუშინ მშვიდი მიწის მუშა იყვნენ, სახელმწიფო ბეგარას იხდიდნენ და თავის მოძმეებ