Skip to main content

გურიის ეპარქიები

საქართველოს ერთიანი სამეფოს არსებობის დროს გურიაში (გურიის საერისთავოში) არსებული ეპარქიების, ან ამა თუ იმ ეპარქიასთან მიკუთვნებულობის შესახებ ინფორმაცია არ მაქვს

გურიის სამთავრო

გურიის სამთავრო, როგორც ცალკე პოლიტიკური ერთეული, გაჩნდა XV საუკუნის მეორე ნახევარში. პოლიტიკური განცალკევებისთვის ბრძოლის ნაწილი იყო გურიაში საეპისკოპოსოების შექმნა. ამისთვის ძალისხმევა გურიის ერთ-ერთმა პირველმა მთავარმა, გიორგი გურიელმა და მისმა მეუღლე ელენემ გასწიეს. ასე ჩნდება 1470-იან წლებში ჯუმათის, შემოქმედისა და ხინოწმინდის საეპისკოპოსოები.

ჯუმათის საეპისკოპოსოში შედიოდა მდინარე სუფსის ჩრდილოეთით მდებარე ტერიტორია, შემოქმედის საეპისკოპოსოში - სუფსასა და ჩოლოქს შორის, ხინოწმინდის საეპისკოპოსოში კი - ჩოლოქის სამხრეთით მდებარე ტერიტორია.

გურიის საეპისკოპოსო ცენტრები

შემოქმედელი ეპისკოპოსი ატარებდა მიტროპოლიტის ან მთავარეპისკოპოსის ტიტულს. XVII საუკუნეში შემოქმედელი ეპისკოპოსი მაქსიმე მაჭუტაძე ამავე დროს იყო დასავლეთ საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი. არქიეპისკოპოსად მოიხსენიებოდა XVIII საუკუნეში ხინოწმინდელი ექვთიმე ართუმელაძე.

ეპისკოპოსებს ხშირად ნიშნავდნენ მთავრები, ზოგჯერ ეპისკოპოსებად ინიშნებოდნენ მთავრის ოჯახის წევრები: შვილები, ძმები და სხვ. ეპისკოპოსები აქტიურად მონაწილეობდნენ პოლიტიკურ ბრძოლებში, ეხმარებოდნენ ან უპირისპირდებოდნენ მთავრებს, მთავრობის მსურველებს და ა. შ.

მაგ.: 1660 წელს ჯუმათელი ეპისკოპოსი სესიაშვილი სარდლობდა ვამეყ III დადიანის მიერ ქაიხოსრო I გურიელის წინააღმდეგ მოწყობილ ლაშქრობას, 1703 წელს მამია II გურიელმა დასხვა ვინმე იოანე შემოქმედის ეპისკოპოსად. იოანეს შემდეგ შემოქმედის ეპისკოპოსი გახდა მამია III-ის შვილი ნიკოლოზი, რომელიც ეხმარებოდა მის ძმისშვილს, მამია IV-ს თავისივე ძის, გიორგის წინააღმდეგ ბრძოლაში, 1810-იან წლებში ჯუმათელმა ეპისკოპოსმა ნიკოლოზ II შერვაშიძემ დიდი როლი შეასრულა მამია V გურიელის რუსული პოლიტიკისკენ გადახრაში და სხვ.

1768-1774 წლებში რუსეთ-ოსმალეთის ომის დროს ოსმალეთმა დაიპყრო ქვემო გურია (დღევანდელი ქობულეთის რაიონი), ოსმალეთსა და გურიას შორის საზღვარი მდინარე ცხრაფონაზე გაევლო, შესაბამისად გაუქმდა ხინოწმინდის საეპისკოპოსო და პრაქტიკულად გაუქმდა შემოქმედის საეპისკოპოსო. ჯუმათის ეპარქია დარჩა, როგორც პრაქტიკულად ერთადერთი მოქმედი საეპისკოპოსო. ხინოწმინდის სიწმინდეები გადაიტანეს აკეთში, გამოჩინებულში და სხვაგან, ხინოწმინდელი ეპისკოპოსი იოანე კი ჯუმათის ეპისკოპოსად გადაიყვანეს. ჯუმათის ეპისკოპოსმა შეითავსა ასევე შემოქმედელი ეპისკოპოსის წოდება. შემოქმედის ეპარქიის კუთვნილი მამულები, ე. წ. საშემოქმედლო ქაიხოსრო გურიელმა მიისაკუთრა. საშემოქმედლოს საეკლესიოდან საერო ბატონობაში გადასვლას რამდენიმე ათწლეულში გლეხთა აჯანყება მოჰყვა.

რუსეთის იმპერიაში

რუსეთის იმპერიას კურსი საქართველოში ეპარქიების შემცირებისკენ ჰქონდა აღებული. 1833 წელს მათ ჯუმათისა და შემოქმედის საეპისკოპოსოები გააუქმეს და გურია იმერეთის ეპარქიას დაუქვემდებარეს. 1839 წელს საქართველოს ეგზარქოსი ევგენი სადუმო წერილით სწერდა გენერალ გოლოვინს, რომ გურიაში სერიოზული უკმაყოფილება იყო რუსული საეკლესიო მმართველობის გამო.

1835-40 წლებში რამდენიმე კომისია გაიგზავნა გურიაში, რათა დაედგინათ საეკლესიო შემოსავლები. ეს ინფორმაცია საჭირო იყო სასულიერო სასწავლებლის გახსნისთვის. იმ დროს გურიაში იყო 77 ეკლესია და 287 სასულიერო პირი. მოქმედებდა სამი მონასტერი (შემოქმედის, ჯუმათისა და უდაბნოსი), სადაც ცხოვრობდა 18 ბერი. ჯუმათის მონასტრის შემოსავალი წელიწადში იყო 37,91 მანეთი, შემოქმედის მონასტრისა - 47,01.

1844 წლის 1 აპრილს შეიქმნა გურიის ეპარქია, კათედრით ჯუმათში, რომელმაც 1885 წლამდე იარსება. გურიის ეპარქიაში 3 მონასტერი და 135 ეკლესია შედიოდა. 1878 წელს გურიის ეპარქიას შეუერთდა ქვემო გურია, რომელიც 1877-78 წლების ომში წაართვა რუსეთმა ოსმალეთს. 1885 წლის 12 ივლისს შეიქმნა გურია-სამეგრელოს ეპარქია, კათედრით ფოთში.

ჯუმათის მონასტერი 1877-78 წწ. ერმაკოვის ფოტო

1917 წელს საქართველოს ეკლესიის ავტოკეფალიის აღდგენის შემდეგ, შეიქმნა ბათუმ-შემოქმედის ეპარქია, რომელიც მოიცავდა აჭარის და გურიის ტერიტორიებს, კათედრად გამოცხადდა ბათუმი, თუმცა ქვეყნაში არსებული საომარი ვითარების გამო (ბათუმის ოლქი ოსმალეთს ჰქონდა დაკავებული) ის პრაქტიკულად მიერთებული იყო ჭყონდიდის ეპარქიაზე.

საბჭოთა ხელისუფლების დამყარების შემდეგ გურიის ტერიტორიაზე 130-ზე მეტი ეკლესია-მონასტერი დაიხურა. საბჭოთა პერიოდში ბათუმ-შემოქმედის ეპარქიაში მოღვაწეობდა საქართველოს ორი მომავალი კათოლიკოს-პატრიარქი - ეფრემ II (1958-60) და ილია II (1963-67).

1995 წლის 5 აპრილს ბათუმ-შემოქმედის ეპარქია გაიყო შემოქმედისა და ბათუმ-სხალთის ეპარქიებად.



Comments

Popular posts from this blog

გურიის ფეოდალები

გურიის თავადები ვახუშტი ბატონიშვილის ცნობით ფლობს გურიას გურიელი და იტყვის ვარდანის ძეობასა, და სხუანი მის ქვეშენი არიან ესენი: თავდგირიძე და ამილახორი, ჩავიდნენ სამცხიდან, შარვაშისძე მოვიდა აფხაზეთიდამ, ბერიძე, კვერღელისძე, ბერეჟიანი, ნაკაშიძე დასხუანი, აგრეთვე აზნაურნიცა XIX საუკუნეში, დიმიტრი ბაქრაძის თანახმად, გურიაში თავადების შემდეგი გვარები იყო: გურიელი გურიელები გვარად სინამდვილეში ვარდანისძეები იყვნენ, ხოლო გურიელობა კი იყო მათი ტიტული, როგორც გურიის მფლობელებისა. ისინი თავიდან გურიის ერისთავები, XVI საუკუნიდან კი დამოუკიდებელი მთავრები  იყვნენ. გურიელად იწოდებოდა ფეოდალური სახლის უფროსი, სახლის სხვა წევრები - ბატონიშვილებად. გურიელების საზაფხულო რეზიდენცია იყო უჩხუბი, ზამთრისა კი - ოზურგეთი , მამია V გურიელმა რეზიდენცია მთლიანად ოზურგეთში გადაიტანა. საგვარეულო საძვალე - შემოქმედის ეკლესია , საბატონიშვილო - ლესა .  გურიელების გერბი ნაკაშიძე გურიელების შემდეგ გურიის ყველაძე ძლიერი და მდიდარი გვარი იყო. ნაკაშიძეების საგვარეულო მოდის გვარ ნაკანიდან. ნაკანი

მეგრული ტოპონიმები და გვარები გურიაში

გურია, სანამ გურულების წინაპარი მესხების ერთი ნაწილი ამ ტერიტორიაზე დასახლდებოდა, ეკავათ ზანურ (მეგრულ-ლაზურ) ენაზე მოსაუბრე ხალხს. ეს არის ახსნა იმისა, თუ რატომაა ხშირი გურიაში ზანური წარმოშობის ტოპონიმები, ასევე მეგრული დაბოლოების მქონე გვარები. მეგრულ-ლაზური ტოპონომიკა დღევანდელი გურიის ტერიტორიაზე VII-VIII საუკუნეების შემდეგ თანდათანობით ჩაანაცვლა ქართულმა, თუმცა ცალკეული ტოპონიმი მაინცაა შემორჩენილი. ამის მიზეზი იყო ქართულ ენაზე მოსაუბრე ტომების ლტოლვა მესხეთიდან ზღვისკენ, რაც განპირობებული იყო ერთი მხრივ ამ ხალხების მიერ ზღვაზე გასასვლელის ძიებით, ხოლო მეორე მხრივ, ქართლში არაბთა შემოსევებით. გვარები ლომჯარია, ჭანტურია, კვირკველია, გაგუა, გოგუა, აფხაზავა და ა. შ. ჰიდრონიმები : ორაგვისღელე, ოჩოჩხა (მთისპირი), ოკვანე, ოსკოჭინე (ჩაისუბანი) ქალაქების და სოფლების დასახელებები: ოზურგეთი - მეგრული თავსართი „ო“ შეესაბამება ქართულ თავსართს „ა“ (ო-ზურგ-ეთი, სა-ზურგ-ეთი). ოზურგეთი და მისი შემოგარენი ზურგის ფუნქციას ასრულებდა ოსმალეთის იმპერიასთან ბრძოლაში და ამით აიხსნება ქალაქის ს

გურულების შესახებ

იაკობ გოგებაშვილი: გურული მეტად ჩქარია ლაპარაკში, მოძრაობაში, საქმეში, უყვარს პირდაპირობა და სძულს პირმოთნეობა. სწრაფად მოსდის გული, თოფის წამალივით იცის აფეთქება; მაგრამ ჩქარა ისევ მშვიდდება. სიმარჯვით და გულადობით გურულები განთქმულნი არიან. განათლებასაც გატაცებით მისდევენ. თედო ჟორდანია გურიის კუთხე დამივლია ამ ოციოდ წლის წინედ, როდესაც უცხოელების კულტურას ამ ხალხზე შესამჩნევი გამრყვნელი გავლენა არ მოეხდინა. უსწავლელ-უწიგნო გლეხ-კაცებმა გამაკვირვეს მათის დიდებულ სიტყვა-პასუხით, ,,ჯენტლმენობით” – ზრდილობით, ძველებურ ქართულ განათლებით (ბევრმა იცოდა გალობა საუცხოოდ და უფრო მეტმა ძველი სიმღერები – წარმტაცები), ჩვეულებათა სათნიანობით, კულტურით, რომლის ვრცლად აღწერა ითხოვს ახალს გმირებს. მათი ჩონგური ...და ფერხულის დაბმა ხომ გაიტაცებს იმასაც, რომლის სული მიძინებულია და მომკვდარინებული მუდმივ დუხჭირ ქვეყნიურს ზრუნვაში და ვისაც გმირული სული უღვივის გულში, იმას ხომ ცად აიტაცებს. ამ ხალხში ქურდები სულ არ იყო მაშინ – ძველი გურული, როგორც ქართლელ-კახელიც ამას არ იკადრებდა. გურულების

გურული ფირალები

ფფოტოები და ციტატები ირაკლი მახარაძის წიგნიდან „გურული ფირალები“ „არ არის არცერთი განათლებული ერი, რომ თავის განვითარებაში ყაჩაღობა არ გაევლოს“   გაზეთი „ივერია“ კვაჭაძე, ერთ-ერთი პირველი ფირალი ალმასხან ბედინეიშვილის ისტორია ალმასხან ბედინეიშვილი იყო წარმოშობით სურებიდან. მისი ბატონი იყო ზურაბ ერისთავი, გორაბერულის ერისთავების შტოდან. ერისთავი მიაკითხავდა ბედინეიშვილს, როგორც სხვა გლეხებს, წამოწვებოდა მარანში და ითხოვდა მასვით და მაჭამეთო და სამ დღეზე ნაკლებს არ გაჩერდებოდა. უძლებდა ალმასხანი, მაგრამ ერთხელაც ბატონმა ქალები მოინდომა, ამოასხა ალმასხანს, შეუვარდა ერისთავს გორაბერეჟუოულის სასახლეში და მოკლა ლოგინში. ბედინეიშვილმა 60 წელის გაატარა სურების ტყეში ფირალობაში. სიმღერა ფირალ მეხუზლაზე   სიმღერა სისონა დარჩიაზე ნიკოლოზ მეხუზლა (მარცხნივ) და სისონა დარჩია (მარჯვნივ)  სიმღერა სისონა დარჩიაზე „იცით, ვინ არიან ეს ფირალები? ცოლშვილიანი კაცები, რომლებიც გუშინ მშვიდი მიწის მუშა იყვნენ, სახელმწიფო ბეგარას იხდიდნენ და თავის მოძმეებ

ოზურგეთის ქუჩების სახელდებისთვის

ოზურგეთის ქუჩების უმრავლეობას სახელწოდებები 90-იანი წლების დასაწყისში შეეცვალა. სტალინი - რუსთაველი ცხაკაია - ფარნავაზ მეფე ლენინი - კოსტავა აბაშიძე - თაყაიშვილი 1905 - აღმაშენებელი გასაბჭოებამდე ოზურგეთში ბევრი ქუჩა არ იყო. იმ პერიოდში ქუჩების სახელდება ნაწილობრივ მათი მიმართულებების მიხედვით, ხოლო ნაწილობრივ ამ ქუჩაზე მდებარე დაწესებულების მიხედვით ხორციელდებოდა. ერთი მხრივ ლიხაურის ქუჩა, ქუთაისის ქუჩა, ბაილეთის ქუჩა, ნატანების ქუჩა. ხოლო მეორე მხრივ პროგიმნაზიის ქუჩა, ბაღის ქუჩა, ფოსტის ქუჩა, სობოროს ქუჩა, პოლიციის ქუჩა. საბჭოთა პერიოდში ქუჩებისთვის სახელების მინიჭება ასე ხდებოდა: (ნაწყვეტი 1955 წლის 23 მარტის „ლენინის დროშიდან“ N 35, გვ. 4 ): ამიერიდან, მდინარე ბჟუჟის ხიდიდან ანასეულამდე მიმავალ ქუჩას ეწოდება ნ. ა. ბულგანინის სახელი.  ექადიის ვ. ჩკალოვის სახელობის კოლმეურნეობის გვერდით მდებარე ქუჩას ეწოდა ვ. ჩკალოვის სახელი. მის შესახვევებს და ჩიხს ჩკალოვის სახელობის 1-2-3 შესახვევები და ჩიხი. ანასეულის ინტიტუტებისა და ფაბრიკის ტერიტორიიდან მარცხნივ მიმავალ ქუჩას