გურიის კომიტეტი

ნოე ჟორდანია იხსენებდა, რომ გურული გლეხი მარქსის ზედმეტი ღირებულების თეორიაზე ამბობდა, სულ მეგონა ხაზეინი მე მარჩენდა ახლა გავიგე, რომ ხაზეინს თურმე მე ვარჩენო. ერთ-ერთი გაროზგილს, ხნიერ გლეხს უთქვამს „რა ქენით ახლა მაგით, რაც ვიყავი, ისევ ის ივანიკა გოგიძე ვარ, მარა უფრო მეტად მძულხართო". 

შემდგომში რსდმპ კავკასიის კავშირმა გურიის მოძრაობა ასე აღწერა:

„ვისაც კი ერთხელ გაუვლია გურიაში, ვინც კი ოდნავ ჩაკვირვებია სოფლელთა ცხოვრებას, ადვილად შეამჩნევდა, თუ რა აღუწერელი მდგომარეობა ტრიალებს მათ შორის. დღედაღამე მუშაობა, ფეხშიშველი, ნახევრად მშიერ-მწყურვალი და სამაგიეროდ ამისა სიღარიბე, სიბეჩავე, საზოგადოდ აუტანელი მდგომარეობა, ცხოვრებას მათთვის წაუჭერია ხელი შიგ ყელში და წახჩობას უქადის, ყველას სახეზე აზის ბეჭედი დიდი გაჭირვების, წვალებისა და უიმედობის, ფიქრი მომავალზე, თუ რითი გამოკვებოს თავისი წვრილი შვილები, რითი გაისტუმროს კარზე მომდგარი მოხელე, მღვდელი და მევახშე, არ აძლევს მას მოსვენებას

ყველა მისი ბატონი და მბრძანებელია, დაწყებული უმაღლესი მთავრობისგან, დამთავრებული უკანასკნელ სოფლის მოხელემდე. გული მოგიკვდება კაცს, როცა სოფლის კანცელარიაზე ხედავ მათხარით ხელში გამოჭიმული მოხელე მზადაა თითო მათხარი ყველას გადაუჭიროს და ეს ისეთი ჩვეულებრივი თითქოს არაფერი მომხდარიყოს, არავის პიროვნება არ შელახულიყოს, ასე ადვილი გასათელია დღეს მათი ადამიანური ღირსება 

მთავრობის საწინააღმდეგო მოძრაობამ მოიცვა მთელი მაზრა, საიდუმლო რევოლუციური ორგანიზაციები ძლიერი სისწრაფით მრავლდებიან და მთელი კუთხე აკლებულია რევოლუციონერებისგან“

1903 წლის 11 აპრილს ილია ნაკაშიძე წერდა ლევ ტოლსტოის:

„მინდა გაცნობოთ სასიამოვნო სიახლე: ქუთაისის გუბერნიის ოზურგეთის მაზრაში, გურულ (ქართველ) გლეხებს შორის განხორციელდა ის, რის შესახებაც თქვენ წერდით მშრომელი ხალხისადმი მიმართულ წერილში. გასულ წელს იქ მღელვარება სუფევდა, ამჟამად კი გლეხები უარს ამბობენ არენდით აიღონ მესაკუთრეთა მიწები და არ მიდიან მათთან სამუშაოდ. გლეხები შესაშური ერთსულოვნებით მოქმედებენ. მესაკუთრეები უკმაყოფილონი არიან, მათ გლეხების წმინდა მოვალეობად მიაჩნდათ მემამულისთვის სამსახურის გაწევა, რაზეც ახლა გლეხები უარს ამბობდნენ. ბიძაჩემი საკმაოდ შეძლებული ადამიანია, მაგრამ დღემდე ვერ ურიგდება იმ აზრს, რომლ გლეხებმა გაბედეს და უარს ამბობენ მისი მიწის დამუშავებაზე. გასაკვირია ის, რომ მაზრის მოსახლეობის ნახევარმა უარი თქვა მემამულეებთან მუშაობაზე. ითმენენ გასაჭირს, სხვაგან მიდიან სარჩოს გამოსამუშავებლად და მტკიცედ დგანან საკუთარ პოზიციაზე. ჩემი ძვირფასი ნათესავი, რომელიც ამჯამად ჩვენთან იმყოფებდა, მეუბნებოდა, რომ დიდხანს და გულმოდგინედ ეძებდა მოსამსახურეს მისი მამულისთვის, რომ წარჩინებული მემამულეები დარჩნენ მოჯამაგირეებისა და მოსამსახურეების გარეშე. ოზურგეთის მაზრის მოსახლეობა, გურულები, ეს იგივე ქართველებია, მხოლოდ მხარის დასახლებაა სხვა...ჩვენი ხალხი ყველაზე საზრიანი და სიახლის ამთვისებელია ამიერკავკასიაში. ქართული წიგნები და გაზეთები ყველაზე კარგად აქ ვრცელდება. თვალს მივადევნებ და გაცნობებთ, როგორ გაგრძელდება საქმეები მომავალში“ (წერილი დაცულია ტოლსტოის სახლემწიფო მუზეუმის არქივში)

ორგანიზაცია  

კომიტეტში შედიოდნენ ბათუმიდან გადმოსახლებული მუშები: იასონ მეგრელიძე, გოგილო ცინცაძე, სევასტი მურმანიძე, შემდეგ კომიტეტს შეუერთდნენ ქუთაისის სასულიერო სემინარიიდან გარიცხული მოსწავლეები და მასწავლებლები. 1903 წლის პირველ ნახევარში ბათუმში გაიმართა გურიაში მომუშავე სოციალ-დემოკრატთა და რევოლუციონერთა პირველი კონფერენცია. კონფერენციას სოფელ შემოქმედიდან ესწრებოდნენ ილია მგელაძე და ილარიონ დარახველიძე.

შემადგენლობა

თენგიზ ჟღენტის მიხედვით რსდმპ გურიის კომიტეტის პირველი შემადგენლობა ასეთი იყო: 

• ბათუმი - გოგილო ცინცაძე, ჭოლა ლომთათიძე, ნოე ხომერიკი, ისიდორე რამიშვილი, ნოე რამიშვილი, ბენია ჩხიკვიშვილი, გრიგოლ ურატაძე, ვლ. მამალაძე
• ოზურგეთი კოლია ქარცივაძე, ივსიხი სალუქვაძე
• ლანჩხუთი - არონ ჩხაიძე
• სუფსა - ბაბი და სოფიო გურგენაძეები
• აკეთი - ეპიფანე მგელაძე
• ხიდისთავი - ვარლამ კალანდაძე, იასონ მეგრელიძე
• ფარცხმა - გრიგოლ ცინცაძე
• ბუკისციხე სამსონ კალანდაძე, თენგიზ ჟღენტი

ფილიპე მახარაძის მიხედვით:

• გოგილო ცინცაძე, ბათუმი
• მამულაიშვილი, ყოფილი აქციზის მოხელე, ბათუმი
• იოსებ კალანდაძე, ყოფილი მუშა
• სიმონ წითლიძე, ოზურგეთი
• ბესარიონ კალანდაძე, ფერშალი, ოზურგეთი
• მიხეილ თუმანიშვილი, ვექილი,ოზურგეთი
• ჩიხლაძე, ოზურგეთი
• ვაშაყმაძე, კბილის ექიმი, ოზურგეთი
• ალექსანდრე შარაშიძე, დაბლაციხე
• ნესტორ კალანდაძე, მასწავლებელი, ბახვი
• კონსტანტინე ყაზაიშვილი, მასწავლებელი, ოზურგეთი
• დიომიდე შილაკაძე, მღვდელი, საღვთო სჯულის მასწავლებელი
• ცეცხლაძე, სტუდენტ-ტექნიკოსი, ოზურგეთი
• ბენია ჩხიკვიშვილი, ოზურგეთი

სხვა მნიშვნელოვანი პირები: ბუდუ მდივანი, პარმენ ჭიჭინაძე, პავლე საყვარელიძე, ნიკო გეგელაშვილი, პატე აბაშიძე, სამსონ პაიჭაძე, პროკოფი დოლიძე, იოსებ მეგრელიშვილი, თედო კიკვაძე

 

В состав Батумской социал-демократической организации входили рабочие-гурийцы Сильвестр и Пор фи л Л о м д ж ар и я, И лларион и Д ари спан Д ар ахвел я д зе, П рокоф Гогибаридзе, Мосе П ирцхалай ш ви ли, Теофил Г о ш б ер и д зе, М ирн ая Хамерики и другие

პავლე ქადეიშვილი და მანასე ჩხეიძე გაასამართლეს 1904 წელს ხრიალეთის საქმეზე. 

 

მასწავლებლები, რომლებიც იყვნენ ჩართული რევოლუციურ მოძრაობაში:

არსენ წითლიძე, ვარლამ ხუროძე, ნესტორ კალანდაძე, ერმილე შარაშიძე, ვარდენ ჩხეიძე, ალექსანდრე მათიაშვილი, სერაპიონ რამიშვილი, იაკიმე უშვერიძე, ვალერიან ჯაველიძე, აფთონ ცინცაძე, დიმიტრი კალანდაძე, ნესტორ კალანდაძე, გიორგი ქიქოძე, რაჟდენ კონტრიძე, ბართლომე მეგრელიძე, მიხეილ ბარამიძე, რამინ რამიშვილი, პამფილე ბერიძე, რაფიელ რამიშვილი, მირიან რამიშვილი, ამბაკო მგელაძე, ნოე ქურიძე, ალექსანდრე შარაშიძე, დათიკო ფოცხიშვილი, ივანე კალანდაძე, თედორე დოლიძე

ბათუმიდან გადმოსახლებულ მუშათა შორის იყვნენ იასონ მეგრელიძე, გოგილო ცინცაძე, სევასტი მურმანიძე. შემოქმედის მკვიდრები ილარიონ და დარისპან დარახველიძეები პირველი მიტინგი სოფელ მოცვნარში გამართა ბათუმიდან დაბრუნებულმა რევოლუციონერმა პროკოფი დოლიძემ.

 

გრიგოლ ურატაძე, მიქელ-გაბრიელის სკოლის მასწავლებელი მ. მეგრელიძე და სუფსის წარმომადგენელი ნ. ბოგრუა.

გადასახადები

კომიეტეტმა დააწესა გადასახადი: სულზე ოცი კაპიკი. გადასახადი კომიტეტის წევრებს უნდა გადაეხადათ, ხოლო წევრობა თავისუფალი იყო, მაგრამ რეალურად წითელრაზმელები იძულების წესით მოსახლეობისგანაც იღებდნენ ამ ფულს და აყვედრიდნენ, ყველა გადასახადისგან გაგათავისუფლეთ, თავისუფლება მოგეცით და აბაზი ნუ გენანებათო.

სამხედრო შტაბი

რაზმს ჰქონათ საკუთარი ჩაცმულობა: შავი ჩაქურა და წითელი ჟილეტი. 1905 წლიდან რევკომის ერთ-ერთი ცნობილი ასისთავი იყო დათიკო შევარდნაძე, ასევე ლავრენტი ჯახვა, და კიკია მამულაშვილი. შევარდნაძე აქტიურად მონაწილეობდა რაზმის წევრთა გაწვრთნა-მომზადებაში. რაზმელებს კვირაში ორჯერ ასწავლიდნენ საბრძოლო იარაღის ხმარებას, სროლას და უტარებდნენ ტაქტიკურ მეცადინეობას. წითელი რაზმის ხელმძღვანელები იყვნენ გრიგოლ დუმბაძე და გიორგი მურვანიძე.

 

რაიონები: ჩოხატაურის, ოზურგეთის, ხიდისთავის, სუფსის

სამხედრო შტაბის უფროსი გრიგოლ დუმბაძე მარცხნივ

ბავშვები 

უფროსების მსგავსად ბავშვებიც იყვნენ ჩართულნი რევოლუციაში.  ჰყავდათ საკუთარი ათისთავები და ასისთავები. შეხვედრებზე  ერთმანეთს ,,ამხანაგით” მიმართავდნენ.

ატარებდნენ კრებებს, სადაც უმთავრესი განსახილველი თემები ბავშვების ყოფა-ქცევა და ქურდობის საქმეების, კიტრის, ხაპის, ნესვის მოპარვისა და სხვა მცირე დანაშაულებები იყო. კრებაზე დაადგინეს  მოზარდმა ,უზნეო არაფერი უნდა ჩაიდინოს, ცუდი სიტყვებით არავის მიმართოს, არ იეშმაკოს, ამხანაგებს არ წაეჩხუბოს, არ შეაგინოს, მშობლების გამგონე იყოს, არაფერი არ მოიპაროს, უთავბოლო თამაშობის ნაცვლად პატარა წიგნაკები იკითხოს, არ გაბედოს დასმენა, დამნაშავეს საჯაროდ აჩოქებდნენ მუხლებზე და ის ბოდიშს იხდიდა. ასევე შემოღებული იქნა ურთიერთდახმარების სალარო, სადაც თითოეულს თვეში ერთი შაური უნდა შეეტანა, ვისაც არ ჰქონდა შეტანილი მის ვინაობას ასაჯაროებდნენ. შეკრების დასასრულს ყველას პირობა ჩამოერთვა, რომ დადგენილებას არ უღალატებენ და ბავშვები ,,ურა-ს” ძახილით დაიშალნენ.

შეიარაღება

შეიარაღებას და საჭირო ფულს მოიპოვებდნენ შემდეგი მეთოდებით: ძარცვავდნენ სახელმწიფო ადმინისტრაციას, ყიდულობდნენ საზღვარგარეთიდან (ამ საქმეში აღსანიშნავია ნესტორ კალანდარიშვილის, იგივე ციმბირელი პაპას მოღვაწეობა) და ამზადებდნენ საკუთარი ძალებით. 1905 წლის 29 აგვისტოს არქივის შენობიდან მოიპარეს 8 ბერდანა.

სურების თემში, სოფელ ტობახჩოში არალეგალური ქარხნის მოწყობას აღწერს კასიანე ეზიეშვილი

„1905 წელს, ვბურნდები ზემო სურებში ფოთიდან. ამირჩიეს ასისთავად. განვაგრძობ პოლიტიკურ მუშაობას. მონაწილეობას ვღებულობდი, ჩემს საასისთაოში სურების უდაბურ ტყეში ჩიხნარში თოფის ქარხნის არალეგალურ მშენებლობაში. სოფლად ვაგროვებდი, სპილენძის ჭურჭელს ვაზნებისთვის. კომიტეტის გადაწყვეილებით „მთელი ხალხის შეასიარალებლად“ გადაწყდა „ თოფ- პატრონების დასამზადებელი ზავოდის დადგმა სურებში. ტობახჩოს მიუვალ და საიმედო ადგილას. ზავოდი მოეწყო „ტეხნიკებიც“ მოინახა. ზავოდში ყველაზე მეტს მუშაობდა სამსონ პაიჭაძე, - მეტსახელად „კაუცკი“. საქმე გაიჩარხა და გურიის პირველმა "ზავოდმა" საკუთარი წარმოება გამოუშვა“

რევოლუციონერ შალვა მექვაბიშვილის გადმოცემით მან სხვა წითელრაზმელებთან ერთად ფოთის არალეგალურ კომიტეტის დახმარებით, ქვიხოლოვის მაღაზიიდან გამოიტანეს ვაზნები, წაიღეს იმდენი, რამდენსაც ცხენი ზიდავდა და ჩააბარეს გურიის კომიტეტს. ვაზნები დარიგებული იქნა, ტერორისტებზე და წითელ პარტიზანებზე. 

ტერორისტებისთვის იარაღის შეძენის საქმეში, აქტიურ მონაწილეობას იღებდა მიქელგაბრიელის მკვიდრი სიო სირაძე. მას ხაზინის გატეხვა დაევალა. სირაძემ 5 ამხანაგთან ერთად მოახერხა ხაზინიდან ფულის გამოტანა. ერთ-ერთი დავალების დროს მას უნდა მოეკლა ბათუმში ქარხნის შავრაზმელი ინჟინერი. მკვლელობის შემდეგ ჟანდარმებმა კვალდაკვალ მისდიეს, დაიჭირეს, გაასამართლეს და ჩამოხრჩობა მიუსაჯეს.

კომიტეტმა 300 თოფი გუბერნატორ სტაროსელსკის დახმარებით მიიღო. მოსახლეობიდან ჩამორთმეული თოფები კომიტეტს სწორედ სტაროსელსკის თანხმობით მისცეს. წითელრაზმელებმა თავდასხმა მოაწყვეს სამხედრო მატარებელზე სადგურებს სუფსასა და ჯუმათს შორის და 128 სახაზინო რევოლვერი გაიტაცეს.

რევკომი ტრადიციების წინააღმდეგ

დრომოჭმული ტრადიციების ბრძოლა 1905 წლის ამბებამდე გაცილებით ადრე დაიწყო. 1899 წლის ცნობის ფურცელის მიხედვით გურიაში ტირილის მოსპობის მიზნით წრე დაარსებულა. ამის მიზეზი უაზრო ხარჯებისგან გათავისუფლება იყო.

1900 წელი

1905 წელი

ბოიკოტი

1905 წლის აგვისტოში ორი ღამის განმავლობაში მასიურად მოცელეს ასეთი ყანები.

გუბერნატორი სტაროსელსკი:

„როგორც კი დაიწყო მუშათა გაფიცვები, სოფლადაც რევოლუციური მოძრაობა, აჯანყების ინიციატივა დასავლეთ საქართველოში კვლავ გურიას ეკუთვნოდა. თავადაზნაურები, ვისაც კი შეეძლო, ქალაქში გარბოდნენ, მაგრამ აჯანყების ტალღა ისე ავარდა, რომ მისგან გადარჩენა შეუძლებელი იყო. როგორც ზემოთ აღვნიშნეთ, იანვარში დაიწყო საერთო-პოლიტიკური გაფიცვა, სოფლებში მიტინგები და დემონსტრაციები იმართებოდა. მღვდლებს აუკრძალეს ლოცვა სამეფო ოჯახისთვის, მემამულეებს და პოლიციელებს კლავდნენ, მათ ხალხის რისხვა სიკვდილის შემდეგაც კი სდევნიდათ. არავის უფლება არ ჰქონდა, დახოცილთა გვამებს მიჰკარებოდა. მღვდლები დასაფლავებაზე უარს ამბობდნენ, მეკუბოები მათთვის კუბოს აღარ აკეთებდნენ და აღარ ყიდდნენ“

მიტინგები

ერთხელ სპეციალურად ჩამოყვანილ ბოლშევიკ ორატორს, ბუდუ მდივანს საერთოდ არ მიეცა სიტყვის თქმის საშუალება, რადგან ხალხს ბოლშევიკების მოსმენა არ სურდა. გრიგოლ ურატაძე წერდა, რომ ეს იყო ნამდვილი უნივერსიტეტი და ამ კრებებს ჰქონდა უზარმაზარი გავლენა გურული გლეხების პოლიტიკურ აღზრდა-განვითარებისათვისო

სოფელ შუაფარცხმაში გამართულ ასეთ მიტინგს 3000 კაცი დაესწრო. მიტინგზე უმრავლესობას მენშევიკები შეადგენდნენ. მიტინგს ხელმძღვანელობდა წითლიძე. სიტყვებით გამოვიდნენ ლორთქიფანიძე, ჩხეიძე და ნოე ხომერიკი.

ნიკო მარი:

„სოფლად საზოგადოებრივ ცხოვრებას არაჩვეულებრივი გამოცოცხლება ეტყობა, კრება კრებას მოსდევს, გაოცებთ მინდვრად ნამუშევარ დაღლილ დაქანცულ გლეხთა აქტიურობა, ისინი არც ერთ კრებას არ გაუშვებენ ისე რომ არ დაესწრონ და კამათში აქტიური მონაწილეობა არ მიიღონ. ლაპარაკობენ მიწის, გზებისა, სკოლების გახსნაზე.“

ტერორი 

1905 წელს კომიტეტმა გაავრცელა დავალება გამოეძებნათ პირები, რომლებიც შეძლებდნენ ტერორისტული აქტების შესრულებას.  რევკომი ტერაქტებს აწყობდა არამხოლოდ გურიაში, არამედ ბათუმში და ზოგადად, მთელ რუსეთში.

განსკუთრებული ტერორისტული აქტის შესასრულებლად საჭირო შემთხვევაში, გურიის კომიტეტი გასცემდა „კომიტეტის“ ბეჭედ დარტყმულ ქაღალდს, რომელსაც „იავკა“ ეწოდებოდა. „გამოსასწორებელ იავკას“ - შეტყობინებას იღებდა ტერორდანიშნულიც. 

კომიტეტს არასასურველი პირებისთვის გამოჰქონდა განაჩენი: სიკვდილით დასჯა. სიკვდილმისჯილს უგზავნიდნენ წერილს, რომლის კონვერტზე ეხატა თოფი და კუბო. ამ ქაღალდს „იავკას“ ეძახდნენ. „იავკას“ იღებდა ის რევოლუციონერიც, რომელსაც ტერორისტული აქტი უნდა შეესრულებინა. კომიტეტის ბეჭდით მიერ დამოწმებული ეს ქაღალდი ტერაქტის ჩადენის უფლებას ანიჭებდა მის მფლობელ პირს. მოკლული პირის ოჯახს მეკუბოეები და მღვდლები არ ემსახურებოდნენ რევკომის შიშის გამო.

 

ბოლშევიკ ტარასი დარჩიას მოგონებებიდან:

ახალი თაობის მუშაობა ეწინააღმდეგებოდა ნიკოლოზას მთავრობას, მემამულეებსა და მღვდლებს. ახალი თაობის კაცები მოითხოვდნენ მღვდლებისაგან დრამა ფულის გადასახადის მოსპობას...ერთხელ ამ სოფლის წარმომადგენელი სიმონ კილაძე მოვიდა ჩემთან და მითხრა: შენ ნამუსიანი ბავშვი ხარ, მოწაფე, დამიწერე წერილი. მან მიკარნახა, რა უნდა დამეწერა მღვდლებზედ გასაგზავნი. ამ წერილებზედ კუბოც დამხატვია. რამდენიმე ცალი იყო. მღვდელი თუ დრამა ფულს ძალით გადაახდევინებდა ხალხს, სიმონ კილაძე მას სიკვდილს ჰპირდებოდა.

მელიტონ ჯიბუტის ავტობიოგრაფიაში, რომელიც ჩოხატაურის მუზეუმშია დაცული, წერია: „მოვკალი ელცაბედ ყაჭეიშვილი, რომელიც ურიადნიკ ქუცურ-ბეგის აგენტი იყო." პრესაში აღწერილია ვინმე ანეტა სიხარულიძის სიკვდილით დასჯა, რომელიც ორი ბავშვით ხელში მდინარეში ჩააყენეს, სხეული დაუსერეს და სისხლისგან დაცალეს.

კომიტეტის ძალაუფლებას ხშირად იყენებდნენ პირადი შურისძიების მიზნით და კომიტეტში უდანაშაულო ადამიანებს ასმენდნენ. ცალკეული ტერორისტები კომიტეტთან შეუთანხმებლად ახორციელებდნენ ტრაქტებს და ძალადობდნენ მოსახლეობაზე. რევკომი იძულებული გახდა სპეციალური ბრძანებით აეკრძალა თვითნებური ქმედებები. ერთი ასეთი შემთხვევა მოხდა 1906 წელს, როცა გრიგოლ კინწურაშვილმა მოკლა ოფიცერი ივანოვი და მისი თანმხლები პირი ბეგი შერვაშიძე. კომიტეტმა მას უსაყვედურა, რაც მან პირად შეურაცხყოფად მიიღო და ბათუმის სასაფლაოზე თავი მოიკლა. ასევე თვითნებობდა ვინმე პაიჭაძე, რომელიც კომიტეტის დავალებებს ასრულებდა, მაგარამ ამავე დროს ყაჩაღობდა.. პაიჭაძე პრისტავ კოსტავას მოკვლიდან 10 წელიწადში იქნა მოკლული.

ხელისუფლების მონაცემებით ოზურგეთის მაზრაში  მოქმედი ტერორისტები იყვნენ:

1) იმედაშვილი ალექსანდრე ივანეს ძე ს. დვაბზუ
2) ლომჯარია ანტონ ტიმოთეს ძე ს. ლიხაური
3) ლომაძე კარლო გაბრიელის ძეს. ჩიბათი
4) ტოტოჩავა სიმონ ოქროპირის ძე ს. მიქელგაბრიელი
5) ხომერიკი რაჟდენ გლახუნას ძე
6) სურგულაძე სერგო კონსტანტინეს ძე
7) ერქომაიშვილი ნესტორ ივანეს ძე ს. შემოქმედი
8) მამულაიშვილი გიორგი ალექსანდრეს ძე ს. დვაბზუ
9) თოთიბაძე პარმენ სოლომონის ძე
10) ტუღუში მოსე ნიკოლოზის ძე ს.ხვარბეთი
11) ღლონტი სიმონ ექვთიმეს ძე ს. დვაბზუ

ასევე მიხაკო პაიჭაძე, გოგია ძნელაძე, თეოფილე მუხაშავრია, ისაკი ვანიძე, ფარნა ცქვიტნიძე, კოტია ჟღენტი. რაჟდენ და გოგია ღლონტები, ვასილ შარაშიძე, კიკია მამულაიშვილი, ალექსანდრე გოგიბერიძე, შერმადინ ცინცაძე, მირიან ჭანტურიშვილი (დადიოდა ვარდენ ჯიბუტის პასპორტით, მეტსახელად „ტოგოს“ ეძახდნენ). მიხაკო ლომთათიძე (ძია), მირიან ხომერიკი, ვალოდია გოგუაძე, მელიქისედეკ გუნთიაშვილი, დიომიდე ღლონტი, ვალერიან მეგრელიშვილი, ვანო აროშიძე, მელიტონ შარაშიძე, ნესტორ ძიძიგური, ხალამპრი ქავჟარაძე, სილევან ივანიაძე.

კონკრეტული მაგალითები

პირველი ტერაქტი მირიან ხომერიკმა ჩაიდინა, რომელმაც სუფსაში მოკლა თავადი დათა გურიელი. ტერორისტული აქტების შედეგად მოკლეს ხიდისთაველი აზნაური ბარნაბ ქარცივაძე, ჯაშუში პოლკოვნიკი სიო ბერიძე, გლეხი თ. აროშიძე, მიხ. მ. მოქია, მახარაძე, ნატანებში გ. მესხია, ნიგოითში ჩეჩელაშვილი, ლანჩხუთში მამსახლისი ირ. მენაღარიშვილი, გ. არაგვენიძე, ხიდისთავში მწერალი მიხ. ლომაძე, ქართველიშვილი, მამსახლისი თავართქილაძე, გერ. ლომაძე, სურებში დეკანოზი ნიკო რამიშვილი, ჯუმათში მღვდელი გაბრიელ დარჩია, ოზურგეთში ი. სარიშვილი, შემოქმედში აზნაური ალ. ბებურიშვილი,, ალექსი კირკელიძე. თოფი ესროლეს ტელემაკ გურიელს და თავად ესე ნაკაშიძეს.  ტერორის სამიზნეები ყველაზე მეტად პრისტავები და ჩინოვნიკები იყვნენ. 1905-07 წლებში მოკლულ იქნენ რაოსი იორაშვილი, თაყაი ღლონტი, პასემ ღლონტი, ილავრი ბერიძე, ძმები გოთუები.

1905 წლის 9 იანვარს მოკლეს პოლიციის მოხელე, სტრაჟნიკების ურიადნიკი ლევან გურიელი, რომელიც ბათუმში მსახურობდა. ცნობილი იყო როგორც აუტანელი და შეუბრალებელი ჯალათი. თენგიზ ჟღენტის მოგონებების მიხედვით მისი მოკვლის მოწყობა იკისრეს, პავლე დოლიძემ და დომენტი ვადაჭკორიამ. ტერაქტი შეასრულეს ნესტორ ძიძიგურმა, ენუქა მელაძემ და გოგია ბალავაძემ, რომლებმაც გურიელი მოკლეს მარხილში ქ. ბათუმში ე.წ.„მანთაშოვის გადასასვლელთან“. ჭირისუფალმა კუბო ძლივს იშოვა, რადგან მეკუბოვეები გაიფიცნენ. ცხედრის სადგურ ნატანებიდან ოზურგეთამდე გადასატანად ვერც ეტლი და ვერც ურემი ვერ იშოვეს.

ტერორისტმა ლუკაია ღლონტმა, მეტსახელად ჩორნამ, მოკლა ტიფო ნაკაშიძე, მომრიგებელი შუამავალი და მემამულე, რომელიც გლეხებს ცუდად ეპყრობოდა. ნაკაშიძეს განაჩენი რევკომმა გამოუცხადა. განაჩენი სისრულეში მოიყვანეს ნიკო ქვეითაიამ, გიორგი გაგუამ, ნიკო ლესელიძემ და კალენიკე მამულაიშვილმა.

ლუკა ღლონტი

„ჯაშუშ ტიფო ნაკაშიძის დაკრძალვა დიდად გართულდა. ოზურგეთში არ აღმოჩნდა არცერთი მეკუბოვე, რომელიც რაიმე თანხაზე დათანხმებულიყო კუბოს გასაკეთებლად. არცერთმა მეეტლემ არ წაიყვანა თავისი ეტლით მისი ნათესავები, ხალხის შიშით პანაშვიდზე მიპატიჟებული მღვდლებიდან მხოლოდ ერთი გამოცხადდა დიდი ხვეწნისა და მუდარის შემდეგ, მაგრამ ბოლოს იძულებული გახდა, მიეტოვებინა ცერემონია“

1902 წლის 10 აგვისტოს ჩოჩხათის საზოგადოების მკვიდრი სტეფანე გურგენაძე ოცამდე შეიარაღებულ პირთან ერთად თავს დაესხა სოფელ იანეთში მცხოვრებ მემამულე ბორის პოდკოლზინს. ყაჩაღები მას დილის ექვს საათზე დაესხნენ თავს. პოდკოლზინმა ცოლი რომ არ დაეფრთხო, დაუძახა: აგერ საწყალი ხალხია და ფული უნდათო, შეიყვანა საძინებელში და მისცა 700 მანეთი. თავდამსხმელებს უთქვამთ: ჩვენ ფული ძლიერ გვჭირდება, ჩინოვნიკებისგან შევიწროებულები ვართ, ჩვენი 120 ამხანაგი ციხეში ზის, იმათი ცოლ-შვილი შიმშილობს, ამიტომ მეტი ფული გვნდაო. მათ კასა დაათვალიერეს და პოდკოლზინისგან დამატებით 1500 მანეთზე მეტი წაიღეს.

გურგენაძეს სასამართლოში იცავდა ნაფიცი ვექილი ანტონ გელიაზაროვი. მოწმეებმა ყაჩაღებს შორის მხოლოდ გურგენაძე იცნეს და იმაზეც მოსალოდნელი სიკვდილის შიშით უარი განაცხადეს, შეცვალეს თავდაპირველი ჩვენება და სასამართლომ გურგენაძე სრულიად გაათავისუფლა.

კომიტეტის დავალებით კოწია ესეს ძე მახარაძემ აცემინა სომეხი დიდვაჭარი კუიჩანოვი, რომელსაც გომის ტყე ჰქონდა აღებული იჯარით და მისთვის სანდო პირისთვის, პენსიანისთვის ჰქონდა მიბარებული. მახარაძის კაცებმა ვაჭარი ისე სცემეს, რომ არც კუიჩანოვს და არც პენსიანს გურიაში ფეხი აღარ დაუდგამს.

კომიტეტმა მიიღო ცნობა რომ პრისტავი კოსტავა, გუბერნატორთან მიემგზავრებოდა ეგზეკუციის მოსათხოვნად. გადაწყდა მისი მოკვლა. ტერორისტული აქტის შესრულება იკისრეს მიხაკო პაიჭაძემ და შერმადინ ცინცაძემ. ისინი საჭამიასსერზე თავს დაესხნენ ეტლით მიმავალ პრისტავ კოსტავას.კოსტავამ მოასწრო ეტლიდან გადახტომა და სკოლის ქვეშ დამალვა. მაგრამ, ტერორისტებმა მას მიუსწრეს და იქვე მოკლეს

რევკომის განცხადება

მოქალაქენო,

გურიაში არსებობს სამხედრო რევოლუციური შტაბი, რომლის მოვალეობაა გურიის საბრძოლო რაზმების ფორმირება და მათი ხელმძღვანელობა ამა თუ იმ რევოლუციური გამოსვლის შემთხვევაში. სამხედრო შტაბი მკაცრად იცავს სამხედრო რევოლუციურ დისციპლინას, ზოგი სამხედრო რაზმეულის წევრები მოქმედებენ გარეშე პირებთან ერთად, ხულიგნურად იტაცებენ ყველაფერს, რაც ხელში ხვდებათ, ამიტომ სამხედრო შტაბი აცხადებს, რომ

1. სასტიკად იკრძალება მსგავსი საქციელი

2. სასტიკად ეკრძალება კერძო პირებს ქ. ოზურგეთში იარაღის ტარება

3. იკრძალება ყოველნაირი ვაჭრობა და გადაცვლა იარაღისა და სამხედრო მასალისა შტაბის ნებართვის გარეშე

4. სამხედრო შტაბი დროებით ნიშნავს პატრულს ქალაქში

5. დამნაშავე პირები გადაეცემიან სასამართლოს

გურიის რევოლუციური სამხედრო შტაბი, 6 დეკემბერი, 1905

ძალაუფლება

1905 წლის 15 ნოემბრიდან ნატანებში იდგა წითელი რაზმი, რომელიც იცავდა ოზურგეთისკენ მიმავალ გზას. გზაზე აღმართული იყო ბარიკადები.

თავისუფლება

გარდა ტერორისა, ამავდროულად კომიტეტი უზრუნველყოფდა გურიის მთელ ტერიტორიაზე პრესის,  სარწმუნოების, შეკრების თავისუფლებას. ქალები აქტიურად მონაწილეობდნენ საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ხშირად იმართებოდა კრებები, სადაც მიიღებოდა გადაწყვეტილებები.

იასე რაჭველი (მეხუზლა) რევკომის შესახებ

რაც ჩვენში მოძრაობა დაიწყო, იმ დღიდანვე თვალს ვადევნებდი ჩვენი პატარა ქვეყნის, გურიის ამბებს. ვუკვირდებოდი მის მდგომარეობას და ყველა ამ ნათელ გრძნობებს ჩემს პატარა უბის წიგნაკში ვინიშნავდი, ვერ წარმოიდგენს ვერც ერთი ისტორიკოსი, მეცნიერი ვერც ერთ ქვეყანაში ასეთ სწრაფ ცვლილებებს, ისეთ ჩქარ აზრთა ცვლას, როგორც ეს ჩვენში სჯეროდა. რასაც ერთი ვინმე ნასწავლი სტუდენტი კურსოვნიკი თუ მწერალი იტყოდა, ხვალ მთელმა სოფელმა იცოდა, ზეგ მიღმა საზოგადოებამ და მასზეგ მთელმა გურიამ. პირველი ასეთი ცვლილებები დააყენა ჩვენ ქვეყანაში „მესამე დასმა“, ბევრი სიკეთე მოუტანა სულ ცოტა ხანში ამ ხალხმა ჩვენს პატარა, მაგრამ მკვირცხლ გურიას. გაიხსნა წიგნთ საცავები, სკოლები, ამხანაგობანი, მაგრამ ამ სიკეთეს მალე მოჰყვა ყოფითი სავალალო შედეგი. ის დინჯი ნამდვილი გზა, ხალხის გულის მესაიდუმლე ნინოშვილის მიერ გაკვალული, სრულიად შეიცვალა, მიიღო რაღაც საკვირველი ქარიშხლისებური მიმართულება იმის ნაცვლად, რომ ნათელ და უმანკო გზას მოელოდნენ, ხალხის შეგნება-განვითარების იდეას, მძლავრი ხელები შეჰკრეს, ერთ ვიწრო დოგმატურ ფარგალს ქვეშ მოაქციეს მთელი ეს პატარა ქვეყნის ხალხი, ასი წლის საღათას ძილში  დაბრმავებული შეაცურეს ისეთ მორევში, საიდანაც გამოსვლა სამშვიდობო ნაპირამდის შეუძლებელი იყო. ხალხს მოსწყინდა ძილი, ხალხს მოუნდა გამოღვიძება, გამოფხიზლება და ახალ გზაზე დგომა და იმათ მოევლინა ჩვენი ქვეყნის მოძღვრად მარქსი, ის გადმობრძანდა ჩვენს ქვეყანაში ცივი ჩრდილოეთიდან, იქ, ჩრდილოეთში დაავადებულმა და გაყინულმა რუსეთის შეუგნებელ და ბნელ, გულცივ და დაბეჩავებულ ხალხისაგან, მარქსმა იპოვნა ჩვენს პაწაწა გურიაში ობოლი ჰაერი და გრძნობიერება, შესადარი ბუნება და გამეფდა ისეთი სიძლიერით და ისეთი დიქტატურით, რომ ცოტა ხანში მთელი გურია გაიძახოდა: „ღმერთი არ არის გარდა ღვთისა და მოციქული მისი გარდა მარქსისა“. ეს ასე იყო პირველ ხანებში, შემდეგ უფრო დაარწმუნეს, რომ ღმერთი, ხატი, ჯვარი და არანათესავი ეს სიტყვები სულ ვერაგთა და მკვლელთაგან მოგონილია: ყველა ამბებში დაარწმუნეს, ლაპარაკით, მოქმედებით და წესით, სააგიტაციო ფურცლებით, სასიმღერო ლექსებით და აურაცხელი პროკლამაციებით, მარქსი და მარქსი, მუშა და მარქსი, მარქსი და მუშა, აი რა იყო გამეფებული ხალხში

მთელი 1905 წლის განმავლობაში, იანვრიდან მოყოლებული, გურიაში ხელისუფლება პრაქტიკულად გურიის სოციალ-დემოკრატიულ კომიტეტს ეპყრა ხელთ. 1905 წლის ოქტომბერში ნასაკირალის ბრძოლაში ოზურგეთის მაზრის უფროსის, ლაზარენკოსა და მისი რაზმის დამარცხების შემდეგ აჯანყებულებმა კონტროლი ქალაქ ოზურგეთზეც დაამყარეს. სწორედ ამ მცირე პერიოდში, 1905 წლის ოქტომბრიდან 1906 წლის 12 იანვრამდე, კრილოვის მიერ აჯანყების ჩახშობამდე არსებობდა ე.წ. გურიის რესპუბლიკა.

ხელისუფლებას ოფიციალურად გურიაში (მაშინდელი ადმინისტრაციული დაყოფით ოზურგეთის მაზრაში) საგანგებო მდგომარეობა ჰქონდა გამოცხადებული და სამხედრო წესები შემოღებული. მაგრამ, როგორც უკვე ვთქვით, 1905 წლის ოქტომბრიდან ხელისუფლებამ საბოლოოდ დაკარგა კონტროლი გურიაზე და მაზრას გურიისა და ბათუმის რევოლუციური კომიტეტები მართავდნენ. ამ დროს ბათუმის რევკომს ბენია ჩხიკვიშვილი ხელმძღვანელობდა. 23 ოქტომბერს ბათუმში შედგა მუშათა ხალხმრავალი მიტინგი, სადაც მიღებული იქნა დადგენილება გურიაში საგანგებო მდგომარეობის გაუქმების და სამხედრო წესების მოხსნის შესახებ.

ნოემბერში, ნასაკირალის ბრძოლის შემდეგ აჯანყებულებმა დაიკავეს ქალაქი ოზურგეთი ფოსტა-ტელეგრაფისა და ქალაქის სამმართველოს შენობები, ხელში ჩაიგდეს საქმისწარმოება და ქალაქის სალარო. მაზრის უფროს ლაზარენკოს რეზიდენცია დაიკავეს ბენია ჩხიკვიშვილმა, მისმა თანაშემწე ნესტორ ერქომაიშვილმა და თორმეტკაციანმა დაცვამ. ოზურგეთის აღების ნიშნად აჯანყებულებმა ზალპი მისცეს.

ოზურგეთის დაკავების შემდეგ ოზურგეთში ქალაქის მოედანზე და ბაღში მოეწყო მიტინგები. ტრანსპარანტებზე ეწერა ძირს თვითმპყრობლელობა და გაუმარჯოს რესპუბლიკას. გამოდიოდნენ ორატორები და ითხოვნდნენ არსებული წყობილების დამხობას. ჩატარდა მოსახლეობის აღწერა და ნოემბრის ბოლოს მოეწყო ქალაქის თვითმმართველობის არჩევნები, საყოველთაო, თანასწორი და ფარული კენჭისყრის საფუძველზე, სქესის განურჩევლად. გურიის რესპუბლიკის პრეზიდენტად ბენია ჩხიკვიშვილი გამოცხადდა. ჩხიკვიშვილი, როგორც „პრეზიდენტს“ შეეფერებოდა, ოზურგეთში ეტლით და 12 კაციანი დაცვით გადაადგილდებოდა.

ოზურგეთის მაზრაში მივლინებულ რვა პოლიციის მოხელეს შორის კოსტავა მოკლეს, კვაშალი დაჭრეს, ქავთარაძე და ნაკაშიძე, არსენიშვილი და ყიფიანი გადადგნენ. გურიანთის ბოქაული სალაყაია ჩავიდა ოზურგეთში, სახლში შეიკეტა და იქიდან რევოლუციონერთა შიშით არ გადიოდა. ყველა სასოფლო საზოგადოების მამასახლისმა და სოფლის მწერალმა განუცხადა მაზრის უფროსს, რომ მათ არ შეუძლიათ სამსახურის განგრძობა, რადგან მოსახლეობის მხრივ ძალადობასა და დაცინვას განიცდიან. ზოგი მოხელე გურიიდან გარბოდა ავადმყოფობის მომიზეზებით. 10 დეკემბრისთვის რესპუბლიკა საბოლოოდ იყო გაწმენდილი პოლიციისა და სახელმწიფო მოხელეებისგან. მოქმედებდა სახალხო სასამართლო.

ოზურგეთის მუზეუმში, საქმე N43 დაფიქსირებულია ცნობა

რუსეთის იმპერიის სახელმწიფოებრივი წყობილების ფონზე ქუთაისის გუბერნიაში (გურიის მაზრა) მომხდარი ამბები იმდენად განსაცვიფრებელია, რომ უცხოელები სპეციალურად ჩამოდიან კავკასიაში იმ მიზნით, რომ საკუთარი თვალით ნახონ და ადგილზე გაიცნონ სახელმწიფოებრივი წყობილების ფორმები

გურიის რესპუბლიკის გავლენა სცდებოდა ოზურგეთის მაზრის საზღვრებს. გრიგოლ დუმბაძე, რომელიც „რესპუბლიკის“ სამხედრო შტაბს მეთაურობდა, იგონებს, რომ გურულები აკონტროლებდნენ რკინიგზას მთელი დასავლეთ საქართველოს ტერიტორიაზე. გურულების ნებართვის გარეშე მატარებელი ვერ გაივლიდა რიკოთის გვირაბს.

ეს გავლენა სწვდებოდა თბილისსაც. 1905 წლის ოქტომბერ-ნოემბერში, როცა თბილისში სომეხ-თათართა დაპირსპირება დაიწყო, მთავრობამ წესრიგის დამყარება სოციალ-დემოკრატებს სთხოვა და მათ იარაღი დაურიგა. მეფისნაცვალ ვორონცოვ-დაშკოვის ბრძანებით, ბერდანის სისტემის 500 თოფი (აქედან ნახევარი უვარგისი იყო) და 40 ათასი პატრონა ხელწერილის საფუძველზე ჩააბარეს გურიის სოციალ-დემოკრატიული მოძრაობის ერთ-ერთ ლიდერს და პატივსაცემ პიროვნებას, ისიდორე რამიშვილს. ფაქტიურად, მთავრობამ საკუთარი ხელით გადასცა იარაღი რევოლუციურ ორგანიზაციას.ამით უკმაყოფილო იყო ნიკოლოზ II. მას შემდეგ, რაც წესრიგი დამყარდა და სომხებს და თათრებს შორის შეტაკებები ჩაცხრა, მთავრობამ იარაღი უკან მოითხოვა. რამიშვილმა, რომელიც ამბობდა, მე მთავრობას პატიოსანი სიტყვა მივეციო, უკან 250 თოფი დააბრუნა.

გურიის კომიტეტი ძლიერი იყო 1917 წელსაც. როცა რუსეთის რევოლუციის შემდეგ თბილისში ანარქაიულმა გამოსვლებმა და კრიმინალურმა შემთხვევებმა მოიმატა, თბილისში დასახმარებლად გურულები მიიხმეს. ნოე ჟორდანია იხსენებდა:

მივსწერეთ გურიის სოც.-დემ, კომიტეტს ასეთი ძალების გამოგზავნა. რაღაც ორ-სამ კვირაში მოგვივიდა გურულების რაზმი ვლ. და კ. იმნაძეების მეთაურობით.