გურული ცეკვა

დიმიტრი ბაქრაძე გურული ცეკვის შესახებ

1873 წელს 7 აგვისტოს ღამე გურიაში ბახვის ღვთისმშობლის ეკლესიის მახლობლად გავათიე ერთი ადგილობრივი მღვდლისას, ხოლო მეორე დღეს წირვის შემდეგ სადილად მიმიპატიჟა. ბახვისწყლის მარჯვენა ნაპირზე თავად დ. კ. გურიელის მოურავმა ბახუტაძემ. მასთან 60 კაცზე მეტმა მოიყარა თავი. ბახუტაძის ოჯახში მე ვნახე გურულთა ცეკვა-თამაში, სწორედ იმ სახით, როგორც იგი აღწერა გურიაში დიდი ხნიდან მცხოვრებმა გაზეთ „ტიფლისკი ვესტნიკის“ კორესპოდენტმა. ეს ცეკვა-თამაში კარგად ახასიათებს გურულის მკვირცხლ ბუნებას, ყველასთვის განსაკუთრებით საინტერესო უნდა იყოს საშიში ცეკვა ხანჯლებით, რაცა თუ არ ვცდებით მხოლოდ გურიაში იციან

ტიფლისკი ვესტნიკიდან შემოკლებით მომყავს ის ადგილები, რომლებიც ამ საგანს ეხება:

საეკლესიო დღესასწაულები, ამბობს კორესპოდენტი, როგორც გურიაში, ისე ყველგან საქართველოში სახალხო ზეიმია, რომელსაც არა მარტო ახლო-მახლო სოფლებიდან და ქალაქებიდან ესწრებიან, არამედ სხვა გუბერნიებიდან და რამდენიმე ათეული ვერსიდან. ადგილობრივი მოსახლეობა მთელი კვირით ადრე იჭერს თადარიგს. კლავენ შინაურ ფრინველებს: შეძლებულ ოჯახებში ცხვრებს, ძროხებს და სხვ. ნადიმის შემდეგ იმართება საერთო ცეკვა-თამაში, რაც ასე იწყება: ჩვეულებრივ, შუა ადგილას გამოდის ორი გურული და ცეკვავს ამხანაგების სიმღერის ხმაზე. ორივე იშიშვლებს ხანჯლებს, ოსტატურად და მარჯვედ აკეთებენ სხვადასხვა ილეთს. უწინარეს ყოვლისა მოცეკვავე ელვისებურად იწყებს ტრიალს და იქნევს ხანჯალს შემოჯარულ მაყურებელში: შეიკვრება დიდი წრე რომელშიაც ვერავინ ვერ შებედავს, შემდგომ სიმღერებს შეუერთდება ეროვნული მუსიკა, დაირებით და ტაში მუსიკის ტაქტზე. ამ დროს თითოეულ მოცეკვავეს კიდევ ორ ხანჯალს აძლევენ, ერთი მათგანი სწრაფად იქნევს ხანჯალს და გამალებით ირტყამს პირით გვერდებზე, იღლიებში, მკლავებზე, ნაკვთებზე და ზურგს უკან კისერზე, შემდეგ სამივე ხანჯალს კბილებით იჭერს და ყველაფერს ამას ისე აკეთებს რომ ცეკვას არ წყვეტს. პარტნიორი მის ირგვლივ ტრიალებს, თითქოს თანამოძმის სიმკვირცხლეს სწავლობსო, ხან წინ დაუდგება, ხან ისევ გველივით იკლაკნება და მთელი ხნის განმავლობაში ორივე ხანჯლებით აშიშ ფიგურებს აკეთებენ. შემდეგ ერთი მოცეკვავეთაგანი, თითქოს გააჯავრესო, თავს დაესხმის პარტნიორს და თავისა და ტანის ირგვლივ ხანჯალს დაუტრიალებს. ერთი მათგანი შეჩერდება, ორივე ხელით უჭირავს გაწვდილი ხანჯლები, ხოლო მეორე ზედ გადაახტება ამ ხანჯლებს თანაც თავის ხანჯლებს ათასნაირად იქნევს. როცა მოცეკვავენი დაიღლებიან, მათ ხმლებს აწვდიან და ორი ძმაკაცი იწყებს ფარიკაობას და ენით აუწერელ სიმკვირცხლეს იჩენს. ბოლოს, როცა ხანჯლებს მათ პატრონებს დაუბრუნებენ, ზედიზედ დაცლიან დამბაჩებსა და შაშხანებს და ამით აძლევენ ნიშანს, რომ ახლა სხვებსაც აქვთ უფლება ჩაერიონ ცეკვა-თამაშში. შემდეგ ისინი შეჩერდებიან, ტაშს დაუკრავენ და ამით უხმობენ ცეკვის მსურველებს. იმ წამსვე წრეს გამოეყოფიან ქალები, ქალიშვილები და მამაკაცები და წყვილ-წყვილად დაეწყობიან დამა-კავალრებად. იწყება ცეკვა, რომელსაც საცეკვაოდ გამომწვევნი დირიჟორობენ. იგივენი არიან სიმღერის დამწყებნი. ყოველი დამწყები ცეკვის დროს კაფიად თხზავს ფრიად მწყობრ და გონებამახვილურ სიმღერებს. მოცეკვავეთა წრე ტრიალებს დამწყებთა ირგვლივ, იტაცებს მათ ბოლო სიტყვებს ტონით და ტაქტით უფრო ამძაფრებს მას.

ამ ცეკვის დროს დაირა და მუსიკა დუმს. მუსიკა მხოლოდ მაშინ იწყებს დაკვრას, როცა დამწყები დამბაჩის გასროლით მისცემს ნიშანს, მაშინ ყველანი ჩერდებიან და ხელებს ჩამოუშვებენ, ხოლო დამწყებნი ფიცხელი და ცეცხლოვანი ცეკვით ჩამოუქროლებენ წრეს. ბოლოს ორივენი კრძლავით და რიდით ჩერდებიან ქალიშვილების წინაშე. შემდეგ იწყებენ და მათ პირისპირ ასრულებენ ცეკვის ნაირნაირ შესაშურ ილეთებს. თავის დაკვრით იწვევენ წრეში კდემით აღსავსე ქალიშვილებს, მუსიკა მძაფრდება, ახლა ყველანი ერთად ტაშს უკრავენ, ორი გურული ქალი, ვითარცა ციდან მოწყვეტილ ვარკვლავთა ღელე მერცხალივით სწრაფად მოქნილად და მკვირცხლად ტრიალებს. ღმერთმა დაგიფაროთ  ამ ზეიმის დროს თავს ნება მისცეთ და მათთვის შეურაცხყოფელი საქციელი ჩაიდინოთ