აბდულ-აღას ლაშქრობა გურიაში

მესხეთის მფლობელს, აბდულ-აღას შეუყრია თავის მხედრობა, გადმოუტარებია აჭარის მთებზედ და შემოპარულა ს. ასკანაში, რომელიც მდებარეობს აკეთსა და აჭარის მთებს შუა. აქ ვერავინ უნახავს და ამიტომ გამოუშურებია ს. აკეთისკენ. ამ დროს აქ თავდგირიძეთაგანი არავინ არ ყოფილა შინ, სოფლელებს კი, უეცარის შემოსევისაგან თავზარ დაცემულებს, აუღიათ თავიანთი ბარგი-ბარხანა და აქვე მდებარე ტყეში შესულან, რათა თავისი ცოლშვილი და ბარგი გაეხიზნათ და მერმე უშიშრად შებმოდნენ თათრებს. უკანასკნელნი მოსდებიან სოფელს და მთლად აუოხრებიათ; ვინც უნახავთ, ზოგნი მოუკლავთ და ზოგნი ტყვედ წაუყვანიათ. მერმე შესულან ზემოხსენებულს მაცხოვრის ეკლესიაში, მაგრამ საეკლესიო ნივთეულობა არა დახვედრიათ-რა, მხოლოდ აუტეხნიათ შიგ თოფის სროლა და მთლად შეურყევიათ კედლები და გუმბათი. ამ დროს მოვარდნილა საიდგანღაც სარდალი მამუკა (?) თავდგირიძე, მოუგროვებია გაფანტული სოფლელები, მოუწოდებია სხვა ახლო სოფლელებისთვისაც და შეჰბმია თათრებს. ბრძოლის დროს თათრები დამარცხებულან და უკადრებიათ უკან გაქცევა, მაგრამ სოფლელები გამოსდგომიან უკან, დასწევიან წყალწითელას პირზე (ასკანას სამხრეთით ჩაურბის) და შემორტყმიან ყოველსავე მხრით. თავზარდაცემულს აბდულ-აღას მიუტოვებია ჯარი და თავის მემკვიდრე სელიმი, რომელიც თან ჰხლებია, გაუტაცნია შინისკენ, რომ ტყვეობისათვის გადაერჩინა; შემდეგ დაბრუნებულა ჯართან და თითონაც ჩარეულა ბრძოლაში. ერთი ვიღაც ჯარის უფროსი, გვარად ცხოიძე, მოსვლისთანავე კიდევაც გაუკვეთია შუაზე ხმლით, მაგრამ მერე თვითონ გამხდარა მსხვერპლი იესე პატიეიშვილის თოფისა. დანარჩენნი თათართ ჯართაგანი სოფლელებს ზოგი დაუხოციათ და ზოგი ტყვედ წამოუყვანიათ.

ეს ამბავი გალექსილა ხალხის მიერ და ხალხურ სიმღერად გადაქცეულა:

ღმერთმა ყველას გაგითენოს

კალანდა და ბასილობა

თათრებს ღმერთი გასწყრომიათ

წახდენიათ გაზდილობა

კალანდა დილას დაგვეცნენ

არ გვაცალეს სადილობა

მის დღეში ნაქები არი

თავდგირიძეო სარდალი

მისი ბიჭები ლომსა ჰგავს

გზაში დაუხვდნენ ჩამჯდარნი

-ნუ გეშინიათ ბიჭებო

მესხნი არიან წამხდარნი

აწ გიორ ხანი უძახის

ვერ წამიხვალ სელიმ აღა

აბდულ აღა გადმოაგდეს

მისი ჯარი გაილახა

მესხსა თვალები დაუდგა

გზაიც ვეღარ დაინახა

თოფი აღარ გაუვარდათ

ყველამ ტყეში შეინახა

-ნუღარ დაგვხოცთ აკეთლებო

დაგრჩომივართ მესხი გლახა

აწ უნდა ღმერთი ილოცოთ

გამარჯობა თქვენი დარჩა

სელიმ-აღა გაქცეული

მივიდოდა ვით ამქარი

დედა მისი მიეგება

შვილო მითხარი მართალი

-დედა აწი რაღა გითხრა

მე საწყალი მამა მკვდარი

თავსა ძვილაი ვუშველე

იქ დავტოვე მთელი ჯარი

იძახიან ვაი-უსა

ვაი ცოლი ვაი შვილი

ვაი როგორ წაგვემწარა

რაცა ვქენით გურიასა

მათი ხორცი დაეჭამოს

ფარეხსა და მურიასა

დღეის ქეთ დავეთხოვით

გავუგზავნით ჯონიასა

გაზეთი „ივერია“ N195, 13 სექტემბერი, 1891

თედო სახოკია, მოგზაურობანი

ქველი ჩხატარაიშვილი, გურიის სამთავრო