ოზურგეთის დამარხული მდინარეები

ჩვენ ყველასა გვაქვს ჩვენი მდინარე, მაგრამ ხანდახან არც ვიცით ხოლმე
გურამ დოჩანაშვილი

როცა შენს ხალხს არ აძლევ საშუალებას, თავის მდინარესთან მივიდეს, რას იღებ შედეგად?
ჯეკ კერუაკი

წარვედ წყლისა პირს სვდიანი ფიქრთ-გასართველად, 
მუნ ვეძიებდი ნაცნობ ადგილს განსასვენებლად
ყველამ იცის ვინც

ოზურგეთში ორი დამარხული მდინარეა. ორივე ცოცხლად დამარხეს, 
ამიტომ მათი სულები ვერ ისვენებენ და დღემდე ქალაქში დაბორიალებენ.

ოზურგეთში რამდენიმე დამარხული მდინარეა: ბაზრისწყალი (ნაბჟუარა), შკვარა-შკურა, სკურჩა და კიდევ ერთი, ყველაზე პატარა, ნაბჟუარას მარცხენა უსახელო შენაკადი. ეს მდინარეები დღეს დამარხულია, თუმცა არა სრულებით. ისტორიულად კი კარგად ქალაქის ურბანულ სივრცეში იყვნენ ინტეგრირებულები. საბჭოთა ხელისუფლების დამყარებამდე მცირე მდინარეები ოზურგეთის არსებით შემადგენელ ნაწილს წარმოადგენდა. საბჭოთა პერიოდში, ქალაქის განაშენიანების პირველი ეტაპის დროს, 1930-40-იან წლებში მდინარეები ქალაქის ელემენტებად დარჩა. ახალი ქუჩების, შენობებისა და უბნების გაშენებას მდინარეები არ შესწირვია. 1947 წელს ორჯონიკიძისა (ჭავჭავაძის) და ბერიას (გაბრიელ ეპისკოპოსის) ქუჩებებზე მდინარე სკურჩაზე ორი ხიდი მოეწყო და მდინარე არ დაუხურავთ, საფეხმავლო ხიდი მოეწყო ნაბჟუარაზე კლდიაშვილის ქუჩაზე, ხოლო რკინა-ბეტონის ხიდი გურიის გამზირისა და ენგელსის (წულაძის) ქუჩის კვეთაზე. 1951 წელს აშენდა ხიდი სკურჩაზე გურიისა და სტახანოვის (ნიკოლაძის) ქუჩების გადაკვეთაზე. 1955 წელს ქალაქის ცენტრში მცირე მდინარეებზე სულ ოთხი ხიდი იყო. 1958 წელს მდინარე ნაჟუარაზე კალანდარიშვილის (თავისუფლების) ქუჩაზე აიგო კაპიტალური ხიდი.

ხიდი ბერიას ქუჩაზე

მდინარეების დამარხვა 1950-იან წლებში დაიწყო. ხიდების ადგილებზე ქუჩები გასწორდა, მდინარეები მილებში მოექცა. მოგვიანებით ორჯონიკიძის ქუჩაზე უზარმაზარი კორპუსი პირდაპირ მდინარის თავზე აშენდა. დღესაც, სკურჩა კორპუსის ქვემოთ მოედინებ და სერიოზულ პრობლემებსაც ქმნის. მდინარეების ბეტონის სარკოფაგებში მოქცევა დღესაც გრძელდება. თითქოსდა წყალდიდობების და წყალმოვარდნის პრევენციის მიზნით ნაბჟუარა და სკურჩა მთლიანად ბეტონის კედელში მოექცა, რამდენიმე ადგილზე გადაიხურა კიდეც.

სკურჩა ნიკოლაძის და გრიბოედოვის ქუჩებს შორის

დღესდღეობით ეს მდინარეები ნაგავსაყრელებადაა ქცეული. მდინარეებში ყრია ბოთლები, ნაგვისპარკები, პამპერსები, მათში ჩაედინება ზოგიერთი ქუჩის კანალიზაცია და ქალაქის თითქმის ყველა ავტოსამრეცხაოზე ნარეცხი წყალი, სანიაღვრე სისტემებში მოხვედრილი ნაგავი.

დღეს ამ მდინარეებს დაკარგული აქვთ ის სოციალური და კულტურული ღირებულება, რასაც დამარხვამდე საუკუნეში ქალაქის ცხოვრებაში ასრულებდნენ: რეკრეაცია, ჰაერის განიავება და სხვ. არასახარბიელო ეკოლოგიურ მდგომარეობაში მყოფი მდინარის სიახლოვეს მოქალაქეებს დასვენებისა და გართობის შესაძლებლობა არ აქვთ.

სკურჩა სახოკიას და გურიის ქუჩების კვეთასთან

მცირე მდინარეების გახსნა და მოწესრიგება გარდა სილამაზისა და პეწისა, ასევე სიმწვანეს, სიგრილეს, ცოცხალ მიკროსამყაროს, დასვენებისა და რეკრეაციის ადგილს მისცემს ქალაქს ნაცვლად ბეტონის საფლავის ქვებისა. ამ მდინარეების ხეობები ქალაქის გამწვანებულ კაპილარებად უნდა იქცეს.

ამასთან გასათვალისწინებელია ისიც, რომ წყალდიდობები და ნიაღვრები ოზურგეთითსთვის მუდმივი პრობლემაა. მდინარეების ბუნებრივი დინების და ჭალების არსებობის დროს კი წყალდიდობისგან დასაცავი ზომების მიღება  ბევრად უფრო ეფექტურია. 

განვითარებულ ქვეყნებში მდინარეებს რეკრეაციული ფუნქციების გარდა, ეკოლოგიური და ეკონომიკური მნიშვნელობაც აქვს. კანალიზაციის მდინარეში ჩაშვების პრაქტიკა წარსულში არაერთ ევროპულ ქვეყანაშიც არსებობდა. ასევე არსებობდა მდინარეების დამარხვის პრაქტიკა. ლონდონში უამრავი მიწისქვეშა მდინარეა, მაგრამ დღეს ევროპაში მდინარეებს უყურებენ როგორც ქალაქის ერთ-ერთ მაცოცხლებელ ნაწილს.

მაგ. შვეიცარიაში კანონითაა აკრძალული მდინარეების გადახურვა და მილებში ჩასმა, გარდა გამონაკლისი შემთხვევებისა. კანონი ასევე ითვალისწინებს მშენებარე ობიექტების მინიმალურ დაშორებას ყველა სახის და ზომის წყლებისგან. თითოეული კანტონი ადგენს ამ დაშორების მანძილს მისი წყალსაცავების და მდინარეების სპეციფიკის მიხედვით. 2009 წელს შვეიცარიის მთავრობამ 142 მლნ ფრანკი გამოჰყო 4 000 კმ სიგრძეზე მდინარეების რევიტალიზაციისთვის.

ბოლონია. ეს ხედი და ფანჯარა, საიდანაც ამ არხზე ხედი იშლება, ტურისტულ ადგილადაა ქცეული და რუკებზეა დატანილი

ამ პოსტის მიზანია ქალაქის მდინარეებთან დაბრუნების, მდინარის სანაპიროზე გამწვანებული და სარეკრეაციო სივრცეების მოწყობის საკითხის დასმა, უნდა გაიხსნას და გაიწმინდოს მდინარეები სადაც ეს შესაძლებელია, მდინარეებისა და წყლის რესურსების ეკოლოგიური მდგომარეობის გაუმჯობესებას საქართველოს ევროკავშირთან ასოცირების ხელშეკრულებაც ავალდებულებს. ამ ვალდებულების მიხედვით საქართველომ წლის კანონმდებლობა და წყლის მართვა ევროკავშირის რამდენიმე დირექტივასთან, მათ შორის წლის ჩარჩო დირექტივასთან უნდა მოიყვანოს შესაბამისობაში. უპირველეს ყოვლისა, მდინარის დასუფთავების საკითხი ოზურგეთის გენ-გეგმაში (რომელიც არ არსებობს, მაგრამ აუცილებლად უნდა არსებობდეს) უნდა აისახოს.

მდინარეების გასუფთავება ყოვლად შეუძლებელია, თუ ყველაზე უპირველეს ყოვლისა, არ მოეწყობა ქალაქის საკანალიზაციო სისტემა. უნდა მოეწყოს ერთიანი საკანალიზაციო ქსელი, თხევადი სიბინძურე მდინარეებში არ უნდა ჩაედიონებოდეს და მიმართული უნდა იყოს გამწმენდი ნაგებობისკენ. გარდა ამისა, საკანალიზაციო სისტემაში რაც შეიძლება ნაკლები წყალი უნდა ჩაედინებოდეს, ბუნებრივი ნალექი მიწაში ჩასვლისთვის რაც შეიძლება ნაკლები უნდა იყოს მოკირწყული და მოასფალტებული ზედაპირი. ასევე უნდა აიკრძალოს დინარეებზე ნაგებობების აშენება, მათ შორის კერძო საკუთრებაშიც. საზოგადოებრივ საკუთრებაში არსებულ ადგილებზე უნდა გალამაზდეს მდინარის სანაპიროები, მოეწყოს გამწვანება, დაიდგას სკამები, მოწესრიგდეს გარეგანათება. არამხოლოდ სკურჩასა და ნაბჟუარაზე, არამედ ბჟუჟზეც.

რუკაზე მწვანედ შემოხაზულია ის ადგილები, რომლებიც საზოგადოებრივ საკუთრებაშია და რომელთა მოწესრიგება შესაძლებელია

საინტერესო ლინკები ამ თემაზე:

ურბანული ჰიდროქსელის რეაბილიტაციის უცხოური პრაქტიკა

How I brought a river, and my city, back to life